Γράφει η Λένα Κ. Νίτσου
Επιμελήτρια των Απάντων του Δημήτρη Ψαθά
Η εγγονή του Δ. Ψαθά Λένα Νίτσου μπροστά από το φωτογραφικό υλικό απο το οικογενειακό αρχείο με τις φωτογραφίες από τους πρώτους διδάξαντες του «Ζητείται Ψεύτης» στην σκηνή τους Ντίνο Ηλιόπουλο και Άννα Συνοδινού (θίασος Μαρίκας Κοτοπούλη, θέατρο Κοτοπούλη-Ρεξ, 1953-54)
Βρισκόμαστε στο καλοκαίρι του 1953 όταν η μεγάλη κυρία του θεάτρου μας Μαρίκα Κοτοπούλη επικεφαλής του θιάσου Κοτοπούλη, και ο καλλιτεχνικός διευθυντής και σκηνοθέτης Δημήτρης Μυράτ ύστερα από τέσσερα έργα αποτυχιών στο θερινό τους θέατρο «Σαμαρτζή», αναζητούν να «ανεβάσουν» ένα νέο έργο. Απευθύνονται λοιπόν στον συγγραφέα των μεγάλων επιτυχιών της εποχής, τον Δημήτρη Ψαθά, ο οποίος καταφθάνει για την πρώτη ανάγνωση μιας καινούργιας κωμωδίας που μόλις έχει γράψει: της πολιτικής σάτιρας «Ζητείται Ψεύτης».
Ο πρωταγωνιστής του έργου Ντίνος Ηλιόπουλος διηγείται στην αυτοβιογραφία του «Ένας Ηλιόπουλος ονόματι Ντίνος» (εκδόσεις Άγκυρα): «… Επί δυόμιση μήνες τα καθίσματα του θερινού θεάτρου Σαμαρτζή δεν είχανε νιώσει τι θα πει ανθρώπινη ζεστασιά. Ώσπου ξαφνικά ήρθε ο Δημήτρης Ψαθάς. Μας διαβάζει επτάμιση σελίδες από ένα καινούργιο του έργο: το «Ζητείται Ψεύτης». Ο Μυράτ τον διακόπτει και λέει: «Στις γραφομηχανές για ρόλους…». Ήταν η όσφρηση; Ο Ψαθάς; Αλλά το κοινό έχει όσφρηση… Από το πρώτο κιόλας βράδυ φέρναμε κι άλλα καθίσματα… Πλησίαζε το τέλος της σεζόν και φυσικά η παράσταση μεταφέρθηκε και στο χειμερινό θέατρο «Κοτοπούλη-Ρεξ». Δεν υπήρχε τρόπος να το σταματήσεις… Σαρώνει… Το Πάσχα το πάμε Θεσσαλονίκη. Επαναλήψεις κόντρα επαναλήψεις, περιοδείες…» θυμάται ο Ντίνος Ηλιόπουλος στο βιβλίο του. «Η κωμωδία Ζητείται Ψεύτης ήταν για μένα η κατοχύρωση, η επισφράγιση. Παίχτηκε επί δύο χρόνια. Έγινε ταινία. Ξαναπαίχτηκε και ξαναπαίχτηκε άπειρες φορές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Μέχρι το Αζερμπαϊτζάν… Χρωστώ στον Ψαθά πολλά απ’ ότι είμαι…».
Πράγματι η κωμωδία «Ζητείται Ψεύτης» συνέχισε τις παραστάσεις της σε Θεσσαλονίκη και Πάτρα και τον Νοέμβριο του 1953 μεταφέρθηκε στο χειμερινό θέατρο «Κοτοπούλη-Ρέξ» με τον Ντίνο Ηλιόπουλο στον ρόλο του «Ψευτοθόδωρου», του ψεύτη ιδιαίτερου γραμματέα του βουλευτή Φερέκη, που τον βγάζει ασπροπρόσωπο από τις υποσχέσεις προς τους ψηφοφόρους του. Στον ρόλο της πανέξυπνης συζύγου του βουλευτή η πρωτοεμφανιζόμενη τότε νέα ηθοποιός Άννα Συνοδινού («η καλύτερη ‘ψεύτρα’ που θα μπορούσα να βρώ», όπως υπογράφει ο Δημήτρης Ψαθάς στην αφιέρωση του σε φωτογραφία μαζί της με αφορμή τις 150 παραστάσεις του έργου). Και στον ρόλο του βουλευτή, ο αξέχαστος Παντελής Ζερβός. Πλαισιωμένοι από τις υπέροχες ηθοποιούς του θιάσου, Μαρίκα Νέζερ, Βούλα Ζουμπουλάκη και Ζωή Φυτούση (στον ρόλο της χορεύτριας καμπαρέ Πίτσας-Κίτσας). Για τη μεγάλη επιτυχία του Ντίνου Ηλιόπουλου στον «Ψεύτη» η Μαρίκα Κοτοπούλη χάρισε στον πρωταγωνιστή, όπως ο ίδιος διηγείται στην αυτοβιογραφία του, μια ασημένια ταμπακέρα. Το έργο ξεπέρασε τις 200 παραστάσεις, παίχτηκε επί δύο και πλέον χρόνια, ρεκόρ για την εποχή εκείνη, και στην 150η παράσταση στην οποία δόθηκε χαρακτήρας πανηγυρικός, ομιλητής ήταν ο λογοτέχνης, θεατρικός συγγραφέας και εισηγητής δραματολογίου του Εθνικού Θεάτρου Άγγελος Τερζάκης.
Ψαθάς Δημήτρης
Η Άννα Συνοδινού για το «Ζητείται Ψεύτης»
Η Άννα Συνοδινού που κράτησε με μαεστρία τον ρόλο της πανέξυπνης και γοητευτικής Τζένης Φερέκη στα πρώτα βήματα της καριέρας της δήλωνε αργότερα σε αφιέρωμα της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» στις 15-11-1979 για το έργο και τον συγγραφέα του: «Ο Δημήτρης Ψαθάς ανήκει στο πάνθεον του ελληνικού θεάτρου. Ευτύχησα να πρωταγωνιστήσω στο Ζητείται Ψεύτης, μία κλασική κωμωδία του, όπου διδάχτηκα πόσο γελοίος μπορεί να γίνει και πόσο τίμιος πρέπει να είναι ένας πολιτικός!!!»
Η Μελίνα Μερκούρη, πολλά χρόνια αργότερα, μίλησε για το «Ζητείται Ψεύτης» και αποκάλυψε πως η τελευταία λέξη του φινάλε ήταν δική της επινόηση!!!!
Η Μελίνα Μερκούρη, που ανήκε στο δυναμικό του θιάσου Κοτοπούλη, το 1953, όταν η κωμωδία αυτή του Δημήτρη Ψαθά παιζόταν από τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη, θυμόταν πολλά χρόνια αργότερα ως Υπουργός Πολιτισμού σε γραπτή επιστολή της, με αφορμή την ημέρα της παρουσίασης των Απάντων του συγγραφέα από τις Εκδόσεις Μαρίας Ψαθά στις 17 Ιανουαρίου 1994 (στο αρχείο του συγγραφέα σώζεται η αντίστοιχη φωτογραφία της μαζί με όλο τον θίασο και τον συγγραφέα στην 150ή παράσταση του «Ζητείται Ψεύτης» στο θέατρο Κοτοπούλη-Ρεξ τον Μάρτιο του 1954): «…Ε, λοιπόν, ήρθε η ώρα να σας αποκαλύψουμε ένα μυστικό. Το φινάλε του έργου του Δημήτρη Ψαθά «Ζητείται Ψεύτης» δεν είναι δικό του, αλλά δικό μου. Ήταν, θυμάμαι, στην γενική δοκιμή στο Ρεξ κι όλοι ψάχναμε μια λακωνική ζουμερή, χιουμοριστική ατάκα για το φινάλε. Και ξαφνικά μου ήρθε εκείνο το «πριτς». Μια τόση δα λεξούλα, που ενθουσίασε τον Ψαθά, ο οποίος την υιοθέτησε αμέσως. Πάνε δεκαπέντε χρόνια από τότε που η Ελλάδα έχασε την πιο δροσερή φωνή της κι εγώ έναν καλό µου φίλο. Πέρασαν δεκαπέντε χρόνια από τότε που τόσο αναπάντεχα και τόσο ξαφνικά έφυγε από κοντά µας. Στα 72 του είχε κατορθώσει να διανύσει µια τεράστια διαδροµή: από τη µία άκρη του ελληνισµού, από τον Πόντο, βρέθηκε στην Αθήνα, και από τη δηµοσιογραφία πέρασε στην λογοτεχνία κι από εκεί στο θέατρο και στον κινηµατογράφο. Πέτυχε σε όλα. Έγινε η πιο γελαστή φωνή στο σοβαροφανή κόσµο µας. Ο κόσµος τον λάτρεψε. Τον έβαλε για πάντα στην καρδιά του. Είχε, βλέπετε, το µεγάλο χάρισµα να λέει τα πιο σοβαρά πράγµατα µε τον πιο ανάλαφρο τρόπο. Είχε το χάρισµα του χιούµορ. Γι’ αυτό διαβάζεται και παίζεται ακόµα, γι` αυτό παραµένει επίκαιρος. Γιατί είναι από τη στόφα των κλασικών».
Η μεγάλη επιτυχία του «Ζητείται Ψεύτης» οδήγησε τον Ντίνο Ηλιόπουλο να υποδυθεί πολλές φορές στην καριέρα του τον ρόλο του «Ψευτοθόδωρου» και να παρουσιάσει την κωμωδία αυτή του Δημήτρη Ψαθά σε πολλά θέατρα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό: Το 1958 ανέβασε το έργο αυτό στο θέατρο «Αθηνών» με την Ελένη Χατζηαργύρη και τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο και στην συνέχεια επανέλαβε την παράσταση με τον ίδιο θίασο στο θέατρο «Βέμπο». Το 1969 παρουσίασε το έργο στο θέατρο «Αυλαία» στην Θεσσαλονίκη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μυράτ. Στις 23 Φεβρουαρίου 1974 ο Ντίνος Ηλιόπουλος με τον Αδαμάντιο Λεμό, ξεκίνησε μία μεγάλη περιοδεία σε Αμερική και Καναδά και τέλος το 1979 παρουσίασε το αγαπημένο του έργο στο θέατρο «Άλφα» στην Αθήνα. Αλλά και ο Νίκος Ρίζος, ένας ακόμη σπουδαίος κωμικός υποδύθηκε τον «Ψευτοθόδωρο» στο θέατρο «Απόλλων». Το 1996 το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Σερρών ανέβασε το έργο με σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή τον Γιώργο Σίσκο.
Το «Ζητείται Ψεύτης» στο εξωτερικό
Το «Ζητείται Ψεύτης» μεταφράστηκε στα Ρωσικά, στα Καυκασιανά, στα Ρουμανικά, στα Αγγλικά, στα Τουρκικά. Παίχτηκε από το 1963-66 με τεράστια επιτυχία σε μία περιοδεία-μαμούθ στις περισσότερες πόλεις της τότε Σοβιετικής Ένωσης (Μόσχα, Κίεβο, Τασκένδη, Λένιγκραντ), στην Ουκρανία και στις περιοχές του Καυκάσου (μέχρι Αζερμπαϊτζάν). Αποκόμματα του ρωσικού Τύπου που εκθειάζουν το ταλέντο του έλληνα δημιουργού σώζονται ακόμα στο αρχείο του, καθώς και τηλεγραφήματα και άλμπουμ με φωτογραφίες και αφίσες από τις παραστάσεις. Αξίζει να αναφερθεί πως το έργο αυτό του Δημήτρη Ψαθά αποτελεί την αγαπημένη προτίμηση πολλών ρωσικών θιάσων που έχουν συμπεριλάβει το έργο αυτό στο ρεπερτόριό τους. Το 1966 το «Ζητείται Ψεύτης» μεταφράστηκε στα Ρουμανικά και παίχτηκε στην Ρουμανία και το 1967 μεταφράστηκε στα Αγγλικά και παίχτηκε από το Λάγκος της Νιγηρίας …μέχρι και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Το 1974 ο Ντίνος Ηλιόπουλος με τον Αδαμάντιο Λεμό περιόδευσαν με το «Ζητείται Ψεύτης» σε Αμερική και Καναδά και το παρουσίασαν σε όλα τα κέντρα του απόδημου ελληνισμού σε μία περιοδεία-μαμούθ που κράτησε …δύο ολόκληρα χρόνια.
Το «Ζητείται Ψεύτης» μεταφράζεται στα Τουρκικά και παίζεται στο Εθνικό Θέατρο Τουρκίας (1997-1999 και 2017-2018) και η παράσταση φιλοξενείται στο Εθνικό μας Θέατρο (21 και 22 Ιανουαρίου 1998)
Το 1997 το «Ζητείται Ψεύτης» μεταφράζεται στα Τουρκικά από τον Παναγιόντ Αμπατζί και παίζεται από το Εθνικό Θέατρο Τουρκίας στις περισσότερες Τουρκικές πόλεις με τεράστια επιτυχία. Η παράσταση αυτή παρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο Τουρκίας και στην Αθήνα, στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού μας Θεάτρου, στα Τουρκικά με ελληνικούς υπότιτλους για δύο παραστάσεις που δόθηκαν στις 21 και 22 Ιανουαρίου 1998 στο πλαίσιο των πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ Ελλάδος – Τουρκίας επί καλλιτεχνικής διεύθυνσης Νίκου Κούρκουλου. Αξίζει να αναφερθεί πως το Εθνικό μας θέατρο επέλεξε να στείλει στην Τουρκία την «Μήδεια», ενώ οι Τούρκοι επέλεξαν και έστειλαν να παιχτεί μέσα στο Εθνικό μας Θέατρο στα Τουρκικά το «Ζητείται ψεύτης» του Έλληνα συγγραφέα. Επί δύο χρόνια (1997-1999) παίχτηκε στην Τουρκία από το Εθνικό Θέατρο Τουρκίας το «Ζητείται Ψεύτης», έργο το οποίο επιλέχθηκε και πάλι φέτος να παιχτεί από το Εθνικό τους Θέατρο σε περιοδεία για την θεατρική περίοδο 2017-2018, καθώς και για μερικές ακόμη επιλεγμένες παραστάσεις σε τουρκικές πόλεις τον Μάρτιο-Απρίλιο του 2019.
Το «Ζητείται Ψεύτης» στον κινηματογράφο
Το 1961 η κωμωδία του Δημήτρη Ψαθά «Ζητείται ψεύτης» μεταφέρεται στον κινηματογράφο σε σενάριο και σκηνοθεσία του πρωτοεμφανιζόμενου τότε Γιάννη Δαλιανίδη στην πρώτη του συνεργασία με τη Φίνος Φίλμ. Ο Δημήτρης Ψαθάς έμεινε ενθουσιασμένος με τον νεαρό Δαλιανίδη για την άψογη συνεργασία τους και για τον σεβασμό του στο κείμενό του, λέγοντας πως δεν άλλαξε ούτε ένα «και» από αυτό, μεταφέροντάς το στην μεγάλη οθόνη ατόφιο όπως το θεατρικό. Πρωταγωνιστές στην ταινία οι Ντίνος Ηλιόπουλος (Ψευτοθόδωρος), Παντελής Ζερβός (Βουλευτής Φερέκης), Άννα Κυριακού (κυρία Φερέκη), Θανάσης Βέγγος (κλητήρας Βρασίδας) και η πρωτοεμφανιζόμενη τότε Μάρθα Καραγιάννη στον ρόλο της εκρηκτικής χορεύτριας του καμπαρέ Πίτσας-Κίτσας στην πρώτη της συνεργασία με την Φίνος Φίλμ αλλά και με τον Γιάννη Δαλιανίδη. Την μουσική της ταινίας υπογράφει ο Γεράσιμος Λαβράνος και στην ταινία τραγουδούν ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης με τον Ντίνο Ηλιόπουλο. Το 2010 η Odeon γυρίζει ένα κινηματογραφικό ριμέικ του «Ζητείται Ψεύτης», μία διασκευή του αρχικού σεναρίου, με πρωταγωνιστές τους Ιεροκλή Μιχαηλίδη-(σκηνοθέτησε το έργο και υποδύθηκε τον Βουλευτή Φερέκη) και τους Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο (Ψευτοθόδωρου) και Ζέτα Μακρυπούλια (Τζένη Φερέκη).
