Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Ελάχιστες είναι οι πληροφορίες που διαθέτουμε για τη λειτουργία του πρώτου λιθόκτιστου θεάτρου, το οποίο έμεινε γνωστό στην ιστορία ως θέατρο Μπούκουρα. Ήταν χειμερινό και ιδιαίτερα κομψό για την εποχή του. Όπως γράψαμε άλλοτε βρισκόταν πίσω από την Δημοτική Αγορά των Αθηνών και την πλατεία Βαρβακείου, δηλαδή στη σημερινή πλατεία Θεάτρου. Διατηρεί ευτυχώς το όνομά της σε ανάμνηση εκείνου του πρώτου σημαντικού τεμένους της θεατρικής τέχνης. Το θέατρο αυτό ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1840 και κατεδαφίσθηκε εγκαταλελειμμένο το 1896-97. Στη θέση του ανεγέρθηκε η Διπλάρειος Σχολή της Ελληνικής Βιοτεχνικής Εταιρείας.
Πρόπλασμα του θεάτρου Μπούκουρα (συλλογή Θεατρικού Μουσείου Ελλάδας).
Το θέατρο Μπούκουρα ήταν κομψό για την εποχή του, μικρό και Ιταλικού στυλ. Η πλατεία του ήταν χωρισμένη στη μέση και είχε μόνον μία είσοδο, στο κέντρο και μία ακόμη που άνοιγε μόνον για τους βασιλιάδες. Στις πλαϊνές πλευρές του δεν είχε ανοίγματα ή πόρτες. Τα πρώτα καθίσματά του ήταν προορισμένα για τους αξιωματικούς. Στην πλατεία υπήρχαν δύο κατηγορίες θέσεων, πρώτης και δευτέρας. Υπήρχαν επίσης τρεις σειρές θεωρείων, τα οποία αποκαλούσαν «πάλκα» και ήταν ιδιόκτητα ή ενοικιασμένα. Μπορούσε δηλαδή όποιος είχε την οικονομική ευχέρεια να αγοράσει το «πάλκο» του που μεταβιβαζόταν με κανονική συμβολαιογραφική πράξη. Επίσης μπορούσε να το νοικιάσει με τη σεζόν.
Υπήρχε όμως και υπερώο, η «γαλαρία» όπως τη γνωρίσαμε οι νεότεροι στις διάφορες αίθουσες και ήταν πάντα θορυβώδης. Από εκεί ακούγονταν φωνές και το περίφημο — Κό, κό, κό… που σήμαινε ότι οι θαμώνες της γαλαρίας ήθελαν να ακούσουν ελληνική μουσική! Την ορχήστρα αποτελούσαν συνήθως οι μουσικοί της Φρουράς και μερικά έγχορδα όργανα. Μεταξύ των τελευταίων διέπρεπε -ως βιολιστής- ο Ιταλός Φρειδερίκος Μπολωνίνης, ο οποίος δημιούργησε γενιά ολόκληρη μουσικών στην Αθήνα. Επίσης δύο ακόμη Ιταλοί, οι Φερράρα και Γουίδας έπαιζαν βιόλα και βιολοντσέλο. Η «γαλαρία» έδινε και το σύνθημα των χειροκροτημάτων, τα παλαμάκια όπως τα αποκαλούσαν ή τις αποδοκιμασίες.
Το Θέατρο Μπούκουρα, σκίτσο Κ. Δημητριάδη. Από τις συλλογές του Συλλόγου των Αθηναίων.
Οι τελευταίες περιλάμβαναν σφυρίγματα αλλά και το πέταγμα κερμάτων και λαχανικών επί της σκηνής! Καλαμπουρίζοντας στα διαλλείματα πετούσαν από τη γαλαρία στη σάλα φουσκωμένα μπαλόνια. Άλλη συνήθεια ήταν να εξαπολύονται, από τα θεωρεία προς τη σκηνή, άσπρα περιστέρια με χρωματιστές κορδελίτσες στα πόδια τους. Αυτός ήταν ένας τρόπος θαυμασμού των θεατών, οι οποίοι προσέφεραν και μπουκέτα με λουλούδια. Όταν έμεναν ικανοποιημένοι και ήθελαν να ακούσουν ξανά μουσικά τεμάχια φώναζαν —Μπιζ, μπιζ, μπιζ, δηλαδή μπίζαραν. Υπήρχε όμως τότε και η περίφημη συνήθεια της μπενιφιτσιάτας, της ευργετικής, της τιμητικής παράστασης όπως λεγόταν αργότερα.
Ο ιμπρεσάριος καθόταν στην είσοδο έχοντας μπροστά του ένα τραπέζι με δύο αναμμένα κηροπήγια και σκεπασμένο με πράσινη τσόχα. Πάνω στην τσόχα υπήρχε ασημένιος δίσκος, στον οποίο οι εισερχόμενοι έριχναν τις προσφορές τους σε χρήμα ή σε δώρα. Καρφίτσες χρυσές ή σκουλαρίκια, ένα βραχιόλι, οτιδήποτε ήθελε ο καθένας. Ο ιμπρεσάριος ευχαριστούσε με ελαφρά υπόκλιση. Εννοείται πως τα περισσότερα από αυτά τα δώρα ήταν για τις πριμαντόνες που συνήθιζαν να έχουν πολλούς εραστές και… θύματα στην Αθήνα. Παροιμιώδες έμεινε το μπενεφίτσιο της Βιβιάνι που μάζεψε όλο το χρήμα της πόλης όπως έγραφε ο Στ. Στεφάνου! .
Από το μέσον του ταβανιού κρεμόταν πολυέλαιος με κεριά, αφού τα πρώτα χρόνια το θέατρο φωτιζόταν με κεριά και λάδι. Στα τέλη της βασιλείας του Όθωνα απόκτησε φωτισμό με γκάζι. Είχε όμως και βασιλικό θεωρείο το θέατρο Μπούκουρα, το οποίο βρισκόταν κολλητά στη σκηνή και προς τα δεξιά της, ενώ στο μέσον βρισκόταν το θεωρείο της Αυλής. Τα καθίσματα ήταν ντυμένα με κόκκινα βελούδα. Το θέατρο διέθετε βεβαίως και καφενείο, το οποίο λειτουργούσε και ως καπνιστήριο.
