Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Από τις αρχές του περασμένου αιώνα υπήρχαν σφοδρές αντιδράσεις για την υιοθέτηση του εθίμου του χριστουγεννιάτικου δένδρου. Θεωρείτο ξενόφερτο και όταν εξαπλώθηκε προκαλούσε τεράστιες ζημιές στα δάση. Οι αντιδράσεις όμως φούντωσαν στα μέσα περίπου της δεκαετίας 1930 όταν πλέον προβαλλόταν με απαιτήσεις το αίτημα να απαγορευτεί διά νόμου η κοπή των δένδρων. Δικαιολογημένα, αφού η αλματώδης διάδοση του εθίμου είχε και τη δραματική της διάσταση για τα δάση. Ιδιαιτέρως δε για την Πάρνηθα. Μόνον το 1930 είχαν θυσιαστεί χίλια δένδρα χάρη του εθίμου, ενώ το 1934 ο αριθμός τους είχε φθάσει τις έξι χιλιάδες! Τα δένδρα έκοβαν οι γύρω από την Πάρνηθα χωρικοί, οι οποίοι διάλεγαν μάλιστα τα πιο όμορφα και τα πιο εύρωστα.
«Τα Κάλαντα», έργο Σπ. Βασιλείου.
Τότε εμφανίστηκε και το αίτημα για αντικατάσταση του δένδρου με το καραβάκι. Θερμός υποστηρικτής της άποψης αυτής ήταν ο Κωστής Μπαστιάς, ο οποίος δημοσίευσε ένα άρθρο με τον τίτλο «Το Χριστουγεννιάτικο Δένδρο και το Καράβι»[1]. Ήταν εξ εκείνων που υποστήριζαν τεκμηριωμένα την ελληνικότητα της χρήσης του καραβιού, αντί του χριστουγεννιάτικου δένδρου. Και κατέγραφε το ιστορικό αυτού του εθίμου, γράφοντας πως στα νησιά και άλλα παραθαλάσσια κέντρα, νέα παιδιά έφτιαχναν καραβάκια, ύψους ενός ή ενάμιση μέτρου, με άνοιγμα στα πλάγια και φορτωμένα με λογής – λογής πράγματα.
Τα καραβάκια αυτά δεν ήταν εκδήλωση άγριου πετσοκόμματος του πρασίνου, αλλά επίδειξη λεπτής δεξιοτεχνίας ναυπηγού. Επί μήνες πολλές φορές οι νέοι ασχολούντο τις ώρες της αργίας τους με την κατασκευή των πλοίων. Από άχρηστα δοκάρια παρατεταμένα στους ταρσανάδες, από παλιά κιβώτια κ.ά. κατόρθωναν να φτιάχνουν κομψοτεχνήματα. Πολλά εξ αυτών είχαν, ως σκάφη, περίφημες σιλουέτες και καταπληκτική ακρίβεια στις λεπτομέρειες. Η εργασία γινόταν από έναν ή περισσότερους. Ο καθένας έφτιαχνε από ένα τμήμα του καραβιού.
Άλλος το σκάφος, άλλος τα πανιά, άλλος το βάψιμο και άλλος τα στολίδια. Αυτά τα καραβάκια στόλιζαν κατόπιν τα σπίτια των ναυτικών, τα παραθαλάσσια καφενεία ή έκαναν τον γύρο μαζί με τους τραγουδιστές που έψαλαν τα κάλαντα. Αυτά έγραφε ο Κ. Μπαστιάς για να εξομολογηθεί ότι «δεν εγνώρισα, ομολογώ, γραφικωτέραν εορτήν από αυτήν την είσοδον του καραβιού που είναι κατάφορτο από δώρα»[2]. Τότε κατέθεσε και την πρόταση περί υιοθετήσεως του εθίμου αντί του δένδρου, θεωρώντας το καθαρώς ελληνικό, σύμφωνο με τις παραδόσεις, το κλίμα και τη γεωγραφική μας θέση.
Υπεισήλθε μάλιστα και σε πρακτικές λεπτομέρειες. Όπως ότι δεν ήταν δυνατόν να ασχολούνται όλοι με την κατασκευή καραβιών, αλλά αυτή τη δραστηριότητα μπορούσε να αναλάβει η εγχώρια βιομηχανία παιγνιδιών και το έθιμο να λάβει τη θέση του και στις πόλεις. Εξάλλου, βιομηχανίες και βιοτεχνίες παιγνιδιών θα μπορούσαν να κατασκευάσουν ωραιότατα ξύλινα κομψοτεχνήματα, καραβάκια που θα στόλιζαν μόνιμα κάποια γωνιά του σπιτιού. Θεωρούσε δε, ο Κ. Μπαστιάς, ότι δεν ήταν και τόσο κολακευτικό να εγκαταλείπονται έθιμα τόσο γραφικά και να υιοθετούνται έθιμα χωρών που δεν έχουν επαφή με την θάλασσα, τουλάχιστον όσο οι Έλληνες.
Σε αυτά βεβαίως θα έπρεπε να προστεθούν η πενιχρότητα του ελληνικού πρασίνου και η ανυπολόγιστη ζημιά που γινόταν από τον τρόπο που αντιμετωπίζονταν τα λίγα δένδρα της Αττικής. Γι’ αυτό τασσόταν αναφανδόν υπέρ της απαγόρευσης κοπής των ελάτων. Η πρότασή του βρήκε υποστηρικτές και ακολούθησε (1935), νόμος ο οποίος ανανεωνόταν κάθε χρόνο και απαγόρευε την κοπή, μεταφορά και χρησιμοποίηση ελάτων για χριστουγεννιάτικα δένδρα. Έφτασε μάλιστα στο σημείο, ο υπουργός Γεωργίας Γ. Κυριακός να υποστηρίζει πως «θα καταργήσωμεν το ξενικόν αυτό έθιμον διά να σώσωμεν τα ελληνικά δάση»[3]. Βεβαίως αυτό δεν συνέβη, αλλά τουλάχιστον καθιερώθηκε και στην Ελλάδα η παραγωγή τεχνητών δένδρων.
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Δημοκρατία», 23/12/2019.
