Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
«Δεν ξανακάνω φυλακή / με τον Καπετανάκη πού ‘χει ντούγκλα στο μουστάκι / τα μιλήσαμε, τα συμφωνήσαμε». Τρεις στίχοι γνωστού τραγουδιού, το οποίο κυκλοφόρησε τη δεκαετία του 1970, και έχουν δικαιολογημένα βασανίσει έγκριτους ερευνητές. Ποιος ήταν επιτέλους αυτός ο Καπετανάκης; Ανατρέχουν όμως, κατά την άποψή μας, σε λάθος εποχές και γεγονότα. Διότι υπήρχε Καπετανάκης που σχετιζόταν με φυλακή και ήταν σύγχρονος του στιχουργού και τραγουδιστή Παναγιώτη Μιχαλόπουλου (1924-1992) που έγραψε και ερμήνευσε το τραγούδι. Μάλιστα, όχι ένας αλλά δύο Καπετανάκηδες!
Ο θεατρικός συγγραφέας Ηλίας Καπετανάκης
Ήταν οι Βρασίδας (1900-1966) και ο Κίμων (1901-1966), δύο από τα επτά παιδιά του μανιάτικης καταγωγής θεατρικού συγγραφέα Ηλία Καπετανάκη (1858-1923). Ο πατέρας άφησε εποχή με την κωμωδία του «Γενικός Γραμματεύς». Αλλά ο άνθρωπος που τόσο σατίρισε τους δημοσίους υπαλλήλους, κατήντησε στα τέλη της ζωής του να… σαπίζει σε κάποια γραφεία του Δημοσίου, προκειμένου να εξασφαλίσει τα προς το ζην για τα επτά παιδιά του. Τα δύο εξ αυτών που προαναφέρθηκαν φαίνεται πως είχαν το ταλέντο του πατέρα τους. Νέοι ακόμη, ανέβασαν την επιτυχημένη επιθεώρησή τους «Ανεμοστρόβιλος» (1925).
Ύστερα μάλλον χώρισαν οι δρόμοι τους επαγγελματικά, αλλά ποτέ δεν σταμάτησαν να συνεργάζονται στις θεατρικές ενασχολήσεις τους. Ο Βρασίδας ασχολήθηκε περισσότερο με επιχειρηματικές και εμπορικές δραστηριότητες. Ο Κίμων συνεργάστηκε με μεγάλες μορφές του θεάτρου, όπως οι Β. Σπυρόπουλος, Παν. Παπαδούκας και Χρ. Γιαννακόπουλος και σε σπουδαίες επιθεωρήσεις («Λοβιτούρα», «Κατεργάρα», «Ζουρλοπαντιέρα» κ.ά.). Άνθρωποι αισιόδοξοι, γεμάτοι ζωντάνια, πηγαίο και άφθονο χιούμορ, θα είχαν προσφέρει περισσότερα στο θέατρο αν δεν καταπιάνονταν με πολυποίκιλες επιχειρήσεις.
Σκίτσο από την έκδοση του Βρ. Καπετανάκη «Λεξικό της Πιάτσας» (εκδ. 1962) με λεζάντα «Το Σκυλλολόϊ»
Αγαπούσαν την ταβέρνα και το λαϊκό τραγούδι. Ο Κίμων Καπετανάκης, ήταν το πρόσωπο που σύστησε στον φίλο του Βασίλη Τσιτσάνη τη Σωτηρία Μπέλλου, την οποία ανακάλυψε σε κάποιο ταβερνάκι των Εξαρχείων. Ο Βρασίδας Καπετανάκης ήταν ο άνθρωπος που συνέγραψε το εξαιρετικά επιτυχημένο «Λεξικό της Πιάτσας», το οποίο εκδόθηκε το 1950-51. Τι σχέση είχαν οι Καπετανάκηδες με τη φυλακή; Ο Βρασίδας φυλακίστηκε το 1949, όταν ήταν πρόεδρος του Συνεταιρισμού των Υπαλλήλων της Υπηρεσίας Εκμεταλλεύσεως Κρατικών Αυτοκινήτων (ΥΕΚΑ), του φορέα που είχε αναλάβει για λογαριασμό του κράτους τη διαχείριση των αυτοκινήτων και διαφόρων εφοδιασμών σε σχέση με την αμερικανική βοήθεια.
Η πανίσχυρη υπηρεσία, διέθετε παραρτήματα σε πολλές πόλεις της χώρας. Αλλά υπάλληλοί της, αντί να διανείμουν μεγάλες ποσότητες ρυζιού και άλλων εφοδίων, τα κατακρατούσαν και τα πωλούσαν σε διάφορους εμπόρους των Αθηνών. Μαζί με τους υπαλλήλους συνελήφθη και όλο το διοικητικό συμβούλιο του συνεταιρισμού, λόγω των σκληρών μέτρων που ίσχυαν για τους καταχραστές. Ο Βρ. Καπετανάκης παρέμεινε στη φυλακή για βραχύτατο χρονικό διάστημα. Στη συνέχεια, εξέδωσε το «Λεξικό της Πιάτσας». Σημειωτέον ότι πήρε αποστάσεις από την αργκό, χαρακτήριζε τις λέξεις της «πιάτσας» βάρβαρες και υποστήριζε πως έπρεπε να εξοβελιστούν από την ελληνική γλώσσα.
Την ίδια εποχή περίπου γράφηκε και το τραγούδι από τον Πάνο Μιχαλόπουλο, ο οποίος στην πραγματικότητα συνδύασε διάφορα στοιχεία και στίχους από παλαιότερα τραγούδια της φυλακής. Δεν γνωρίζουμε τι δοσοληψίες υπήρχαν, αλλά η ενασχόληση των αδελφών Καπετανάκη με το λαϊκό τραγούδι και η φυλάκιση του Βρασίδα εκείνη την εποχή συνηγορούν στην άποψη πως είναι ο «πρωταγωνιστής». Οι ερευνητές οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη πως ο μεν δημιουργός του τραγουδιού Παν. Μιχαλόπουλος ήταν κομμουνιστής, ενώ οι Καπετανάκηδες φιλελεύθεροι και με σημαντικές επαφές και γνωριμίες. Εξάλλου, είχαν και έναν αδελφό αξιωματικό, τον πλοίαρχο του Βασιλικού Ναυτικού Κώστα Καπετανάκη.
Όσο για την «ντούγκλα στο μουστάκι», οφειλόταν βεβαίως στο γνωστό από τα προπολεμικά χρόνια «μουστακάκι απλωμένο αλά Ντούγκλας», δηλαδή όπως του ηθοποιού Douglas Fairbanks (1883-1939). Tα δύο αγαπημένα αδέλφια, ο Βρασίδας και ο Κίμων, έφυγαν από τη ζωή με διαφορά οκτώ μηνών.
