Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Το Άλσος των Ιερολοχιτών.
Tο πρώτο μνημείο των νεωτέρων Αθηνών, εντός σχεδίου πόλεως, ανεγέρθηκε στη θέση όπου βρίσκεται η Εθνική (Βαλλιάνειος) Βιβλιοθήκη! Ήταν ένα μικρό και πανέμορφο Αλσος, το οποίο δημιουργήθηκε το 1843 και έφερε την ιστορική ονομασία «Άλσος Ιερολοχιτών». Εξελίχθηκε σε ένα από πλέον αναγνωρίσιμα τοπόσημα των αναγεννώμενων Αθηνών της περιόδου του βασιλέως Όθωνος και όφειλε την δημιουργία του στον ρομαντικό Φαναριώτη πεζογράφο, σατιρικό ποιητή και θεατρικό συγγραφέα Αλέξανδρο Σούτσο (1803-1863). Το μικρό εκείνο Άλσος, τον επίλογο του οποίου έγραψε ο Κωστής Παλαμάς, έκρυβε στα σπλάχνα του το οικογενειακό δράμα της οικογένειας Σούτσου αλλά και το προσωπικό του Αλέξανδρου.
Οικογένεια με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, επλήγη καίρια από δύο θανάτους, το 1820 και το 1821. Πρώτος έφυγε ο πατέρας Κωνσταντίνος Σούτσος, ενώ την επόμενη χρονιά θα σκοτωθεί στη μάχη του Δραγατσανίου ο πρώτος εκατόνταρχος Ιερολοχίτης υιός του Δημήτριος Σούτσος. Οι επιστολές του, οι οποίες έχουν δει το φως της δημοσιότητος, αποτελούν μοναδικά τεκμήρια πατριωτισμού, ηρωισμού και ανθρωπισμού. Ο χαμός του Δημήτριου συγκλόνισε τον αδελφό του Αλέξανδρο, ο οποίος σχεδόν απομονώθηκε στην Ιταλία γράφοντας. Έφθασε στην Ελλάδα με τον αδελφό του Παναγιώτη το 1825.
Ο Αλέξανδρος Σούτσος, εις μνήμην του αδελφού του, θα δημιουργήσει το 1843 το «Άλσος Ιερολοχιτών». Δύο χρόνια αργότερα και επειδή κάποιοι ισχυρίσθηκαν πως είχε κατασκευάσει το μνημείο με συνεισφορές αναγκάστηκε να διανείμει γραπτή δήλωση αναφέροντας τα εξής: «Κατά το 1843 έτος ίδρυσα εν Αθήναις ιδία δαπάνη έν κενοτάφιον προς μνημόσυνον των Ιερολοχιτών επιγράψας τα εξής “Τω Ιερώ Λόχω και τοις εκατοντάρχοις Δημητρίω Σούτζω τω Βυζαντίω και Σπυρίδωνι Δρακούλη τω Ιθακησίω γενναίως εν Δραγατζανίω της Δακίας υπέρ Ελλάδος αγωνισαμένοις Αλέξανδρος Σούτσος εκ τω ιδίων ανέθηκεν, όπως η πατρίς ελευθέρα φίλα μεν οστά θάλπη καλόν δ’ ηρώον τοις Ελλησιν επιδεικνύη”».
Στην συνέχεια αφού αποκάλεσε συκοφάντες όσους κυκλοφορούσαν τέτοια «σενάρια» προσκάλεσε οποιονδήποτε, εντός ή εκτός της Ελλάδος ομογενή ή αλλοεθνή, να δηλώσει στο ελληνικό κοινό εάν είχε διαθέσει έστω και έναν οβολό για την δημιουργία του μνημείου. Ήταν δικαιολογημένη η αγανάκτηση του Αλ. Σούτσου. Είχε αγοράσει την γη και είχε καταβάλει τα έξοδα για το στήσιμο της Στήλης, την οποία είχε σχεδιάσει ο επίσης Ιερολοχίτης και γνωστός αρχιτέκτονας των Αθηνών Σταμάτιος Κλεάνθης. Διαμορφώθηκε ένα πανέμορφο Άλσος στο οποίο σύχναζαν οι φοιτητές του γειτονικού Πανεπιστημίου σχεδιάζοντας τους αγώνες τους.
Το 1885 ο σκληρός πέλεκυς επισκέφθηκε το Άλσος καταρρίπτοντας πεύκα και κυπαρίσσια, προκειμένου να διαμορφωθεί ο χώρος στον οποίο θα ανεγειρόταν η Βιβλιοθήκη. Τυπικά το τέλος του Άλσους Ιερολοχιτών γράφτηκε με την θεμελίωση του νεοκλασικού μαρμάρινου κτιρίου (1888). Η ανέγερση της Εθνικής Βιβλιοθήκης, επί σχεδίων Θεόφιλου Χάνσεν και την επίβλεψη του Ερνέστου Τσίλλερ, επιτεύχθηκε με χορηγία των αδελφών Παναγή, Μαρίνου και Ανδρέα Βαλλιάνου, εξ ου και Βαλλιάνειος.
Στεγαζόταν στο κτίριο του Πανεπιστημίου, και μετεφέρθη στο νέο λαμπρό οικοδόμημα το 1903. Πάντως, όπως ήδη αναφέρθηκε, τον επίλογο του Άλσους έγραψε το 1899 ο Κωστής Παλαμάς, ο οποίος από διετίας υπηρετούσε ως γραμματεύς του Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπό τον τίτλο «Τέσσαρες μελλοθάνατοι» αισθάνθηκε την ανάγκη να αποχαιρετήσει τα τέσσερα δένδρα, δύο κυπαρίσσια και δύο πεύκα, που είχαν απομείνει και επρόκειτο να κοπούν για να διαμορφωθεί ο περίβολος της Βιβλιοθήκης.
