Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Μασκαράς ντυμένος με τη στολή του Αγαμέμνονος σε δρόμο των Αθηνών γύρω στα 1850.
Ο αποκριάτικος ύμνος της κρασοβαρέλας ήταν από παράδοση και από την εποχή της Τουρκοκρατίας μια ηρωική έξαρση του παλαιού διψαλέου τραγουδιστή:
Να ’ταν η θάλασσα κρασί
Να ’ταν οι βάρκες κούπες!
Κατά κάποιον τρόπο, αγκαλιαζόταν η ποίηση με τη φιλοσοφία της κρασοκατάνυξης. Ταξίδευε η φαντασία των εορταστών της παλιάς Αθήνας που παρέμεναν πιστοί στις παραδόσεις των Απόκρεω. Ξενυχτισμένοι από το βράδυ της Τυρινής κατέληγαν, προς το πρωί της Δευτέρας, στον τόπο των πατροπαράδοτων Κούλουμων. Στη θαλερή πεδιάδα των ερειπίων του Ολυμπίου Διός.
Μέρα που είναι σήμερα, δράττουμε την ευκαιρία να ανατρέξουμε στην περιώνυμη αυτή έκταση που σήμερα είναι κατακλυσμένη από ψηλά κτίρια, κίνηση και αυτοκίνητα. Τότε όμως ήταν ένας ευρύς ελεύθερος χώρος με ανοιχτούς τους ορίζοντες προς κάθε κατεύθυνση. Εκεί στον ελεύθερο χώρο, οι παλιοί Αθηναίοι εν μέσω πραγματικής και εύθυμης κρασοτρικυμίας περνούσαν από το ένα καθεστώς στο άλλο. Δηλαδή από τους αποκριάτικους εορτασμούς στην «Αγίαν και Μεγάλην Τεσσαρακοστήν».
Μπορεί στις ημέρες μας τα πράγματα να έχουν αλλάξει. Αλλά τότε κατά τη νύχτα της Τυρινής και όλη την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας σήμαινε οριστικό αποχωρισμό των δύο φύλων και απόλυτη ησυχία! Υπήρχε μάλιστα και το εορταστικό τραγουδάκι εκείνης της εποχής που τοποθετούσε τον χωρισμό από την ανατολή του ήλιου της τελευταίας Κυριακής!
Xoρός στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, 1862.
Την Τυρινή αποκρηά
Από γυναίκα μακρυά
Και στα Κούλουμα ραπάνια
Ξορκισμένα τα φουστάνια
Κι όλες τις εφτά ’βδομάδες
Εις το ράφι οι Κυράδες!
Μια αξιόπιστη εικόνα για τον τρόπο που βίωναν την Τυρινή οι κάτοικοι του άστεως μας παρέδωσε ένας Γάλλος μελετητής που παρουσιάζεται και ως σπουδαίος περιηγητής. Πρόκειται για τον Ιωάννη Αλέξανδρο Μπυσόν (1791-1849), ενδιαφέρουσα προσωπικότητα με φιλελεύθερες ιδέες. Έφτασε στην Αττική τον Φεβρουάριο του 1841. Εδώ λοιπόν συνδιασκέδασε με εκείνους που τον φιλοξενούσαν την τελευταία εβδομάδα των Αποκριών. Απόλαυσε μαζί τους και το γραφικό εορτασμό των Κούλουμων, κοντά στην Πύλη του Αδριανού.
Από πρώτη όψη ο Γάλλος περιηγητής φρόντιζε να περιγράφει για τους μελλοντικούς αναγνώστες του τους κολοσσιαίους κίονες, τον Ιλισό ποταμό και την Πύλη. Εντυπωσιασμένος έβλεπε να έχουν ξεχυθεί σχεδόν όλοι οι κάτοικοι της πόλης στην πλατεία του ερειπωμένου ναού του Διός και στους γύρω λόφους. Ύστερα ανέβηκε σε έναν απ’ αυτούς και μας παρέδωσε μία πράγματι ειδυλλιακή περιγραφή για το θέαμα που απλωνόταν μπροστά του. Δεν πίστευε στα μάτια του βλέποντας τη σκηνογραφία και τα γλυκά χρώματα των αττικών βουνών.
Παρατηρούσε τον φαληρικό κόλπο και τον αττικό ουρανό και ενθουσιαζόταν με την ατέλειωτη ποικιλία ανάμεσα στην καταπράσινη κοιλάδα και το αμέτρητο πλήθος που απλωνόταν μπροστά του. Στο βάθος μικρά καραβάκια διέσχιζαν με τα πανιά τους τα κύματα του Σαρωνικού. Φανταζόταν λοιπόν, πως όλοι όσοι ζούσαν σ’ αυτό το περιβάλλον ήταν ευτυχισμένοι. Όλοι αυτοί που καθισμένοι σε κύκλους πάνω στην πρασινισμένη χλόη έτρωγαν τα νηστίσιμα εδέσματά τους.
Καρναβάλι στην πόλη των Αθηνών στα χρόνια του Όθωνα.
Κατανάλωναν άφθονα φρούτα, λαχανικά, ελιές, πορτοκάλια, σκόρδα, δαμάσκηνα και γνήσιο κρασί της Αττικής. Προσκαλούσαν μάλιστα τους περαστικούς για κέρασμα με τις τσότρες τους. Το ίδιο βεβαίως και τον ενθουσιασμένο Γάλλο που εν ολίγοις υποχρεώθηκε να δοκιμάσει το ελληνικό σκόρδο και τη γνήσια αθηναϊκή ρετσίνα. Δύο προϊόντα που για πρώτη φορά έβαζε στο στόμα του.
Ασυνήθιστος όπως ήταν, ζάρωσε κάπως το πρόσωπό του. Ο Αθηναίος φίλος, συνοδός και δημογέροντας Χωματιανός προσπάθησε να τον παρηγορήσει για τη γεύση του σκόρδου: ─ Κατεβάζει την πίεση και το συμβουλεύουν και οι γιατροί, του είπε χαμογελαστά και με νόημα. Ο Γάλλος, αφού ανέπνευσε υπομονετικά το… ασφυξιογόνο αέριο του σκόρδου, αποφάνθηκε με ανάλογο μορφασμό: «Δεν αντιλέγω. Αλλά αυτό μοιάζει και σαν επανάσταση κατά του κοινωνικού συνόλου!…».
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ», 9 Μαρτίου 2019
