Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Κατακαλόκαιρο πια είναι η κατάλληλη εποχή να ξεκινήσουμε τις βόλτες μας στην Αθήνα των αρχών του 20ού αιώνα, δηλαδή στην άγνωστη πρωτεύουσα. Να συναντήσουμε τους κατοίκους της για να δούμε πως ζούσαν και διασκέδαζαν στην πόλη. Θα κατευθυνθούμε προς το σημερινό Θησείο, μια γειτονιά που δεν υπήρχε μέχρι τα μέσα περίπου της όγδοης δεκαετίας του 19ου αιώνα. Διότι η σημερινή γειτονιά του Θησείου, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ήταν εκτός των τειχών της πόλεως και φημιζόταν για τα πέτρινα αλώνια της. Εξάλλου, μεγάλα τμήματα της περιοχής αυτής, αυτά που αγκαλιάζουν το Αστεροσκοπείο, τον αρχαίο ναό, τον σιδηροδρομικό σταθμό και τον Άγιο Αθανάσιο τον Κουρκουρή αγοράστηκαν πανάκριβα από το ελληνικό δημόσιο επί Όθωνος [1].
Πλατεία Θησείου (αρχές 20ού αιώνα)
Ακολούθησαν σχέδια επί σχεδίων, εκ των οποίων κανένα δεν ευτύχησε να πραγματοποιηθεί, ενώ από τα μέσα της δεκαετίας 1880 άρχισε να μετατρέπεται η έρημη εκείνη περιοχή, σε περιοχή κατοικίας. Κυρίως έμποροι ανήγειραν τα νεοκλασικά τους με θέα προς την Ακρόπολη, ενώ εργατόκοσμος και λαϊκές κατοικίες αναπτύχθηκαν στις παρυφές της περιοχής προς τα Πετράλωνα. Στις αρχές του 20ού αιώνα λοιπόν στο Θησείο, με θέα την Ακρόπολη, είχαν εγκατασταθεί λαϊκά θεατράκια και πιο πέρα ταβερνάκια και καφενεία.
Ένα πραγματικό λαϊκό εξοχικό πανηγύρι στηνόταν κάτω από την Ακρόπολη με πρωταγωνιστές τους κατοίκους της Βλασσαρούς, της γειτονιάς που θυσιάστηκε για να αποκαλυφθεί η αρχαία αγορά. Εξάλλου στην πλατεία Θησείου έφταναν να διασκεδάσουν και οι κάτοικοι των φτωχογειτονιών των δυτικών Αθηνών. Άδουσες ορχηστρίδες, ναργιλές και ανατολίτικοι καφέδες, μερακλήδες, κορασίδες και δεσποινίδες αναπαριστούν το μωσαϊκό της αθηναϊκής κοινωνίας που έφυγε ανεπιστρεπτί.
Από τις εννέα και μισή το βράδυ ερήμωνε η αγορά, έκλειναν τα καταστήματα της οδού Αθηνάς και ρεύματα κόσμου ανεβοκατέβαιναν προς Ομόνοια και Θησείο. Στο τέρμα της οδού Ερμού, δηλαδή στον Σταθμό του Σιδηροδρόμου, ήταν η αρχή της συγκέντρωσης. Εκεί συναντούσε ο επισκέπτης ένα μεγάλο καφενείο και την πλατεία μπροστά του, με το γουργουλητό των ναργιλέδων και τις κραυγές των σερβιτόρων. Ο βαρύς γλυκός, το αντάμικο φλιτζάνι και ο περσικός ή ατζέμικος. Ένα καραβόπανο και λίγες σανίδες χώριζαν το καφενείο αυτό από το επόμενο. Οι σανίδες αποτελούσαν το πάλκο πάνω στο οποίο στέναζαν το βιολί και το σαντούρι.
Το καραβόπανο έκρυβε τις χορεύτριες, από τα μάτια των πελατών του άλλου καφενείου[2]. Αυτό εξάλλου ήταν και το κύριο θέαμα, δηλαδή οι ηδυπαθείς αμανέδες με τις ορχηστρίδες που χόρευαν με χάρη! Πόθος, θαυμασμός, τέρψη, λύπη, χαρά, συμπάθειες, σχέδια. Χοροπηδήματα, συστροφές και περιστροφές, κουνήματα και λυγίσματα με τη ρυθμική αρμονία από το βιολί, το σαντούρι και το λαγούτο. Ο μερακλής βαθύφωνος άφηνε που και που να του ξεφύγει και κανένα αχ και βαχ. Η χορεύτρια να ρίχνει τις ζεϊμπεκιές της και ο μερακλής να επιχαίρει από κάτω με επιφωνήματα όπως γεια σου, γεια σου και μπράβο, μπράβο!
Πιο πάνω, εκεί όπου σήμερα είναι η κεντρική πλατεία Θησείου, κόσμος και κοσμάκης απολάμβανε τη δροσιά του σε άλλο καφενείο. Με απηχήσεις των ταμπούρλων από το κοντινό θέατρο και το σαντούρι του πάλκου. Ελάχιστοι προτιμούσαν τα παγκάκια του κοντινού επικλινούς και κατηφορικού κήπου, όπου σύχναζαν μόνον οι ρομαντικοί και φιλερημικοί κάτοικοι. Στην άκρη της πλατείας το θέατρο, το μοναδικό που είχε απομείνει από τα τρία – τέσσερα που λειτουργούσαν τα παλαιότερα χρόνια[3]. Τα μεσάνυχτα ο κόσμος αραίωνε. Λίγοι απέμεναν στην πάνω πλατεία. Αλλά στο κάτω πάλκο στέναζαν ακόμη τα σαντούρια και μαζί τους οι ορχηστρίδες που συνέχιζαν να χορεύουν και να τραγουδούν. Πιο πέρα στάθμευαν δύο άμαξες. Αυτές περίμεναν να πάρουν «τα βιολιά»!
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Δημοκρατία» 28 Ιουλίου 2017.
