Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Paolo Mantegazza
Στις ημέρες μας είναι άφθονα τα καλλυντικά που χρησιμοποιούν οι γυναίκες. Η πρόοδος και ο πολιτισμός επιβάλουν πλέον τον έλεγχο των σύγχρονων καλλυντικών. Σε παλαιότερα χρόνια όμως έφταναν στην αγορά σκευάσματα, όχι μόνον ανεξέλεγκτα, αλλά και επικίνδυνα. Πρωταγωνιστικό ρόλο -μέχρι και τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα- έπαιζαν τα περίφημα ψιμύθια ή ψιμμύθια. Επρόκειτο ουσιαστικά για σκόνη ανθρακικού μολύβδου που διέθεταν τα καταστήματα καλλυντικών στην αγορά σε λευκό (κοινώς στουπέτσι) ή κόκκινο χρώμα. «Μη ποιείτε ποτέ χρήσιν ψιμμυθίων», σύστηνε στις Ελληνίδες ο ειδήμων Ιταλός φυσιολόγος και ανθρωπολόγος Paolo Mantegazza (1831-1910), του οποίου τα κείμενα κατέκλυζαν τα ελληνικά περιοδικά.
Υποστήριζε πως όλα τα καλλυντικά που παράγονταν με ανθρακικό μόλυβδο, βασικό συστατικό των καλλυντικών από την αρχαιότητα, ήταν δηλητηριώδη, κατέστρεφαν την υγεία και το χειρότερο αφαιρούσαν από την επιδερμίδα τη φυσική της λεπτότητα. Γιατρός και υγιεινολόγος ο ίδιος προφανώς θα γνώριζε πως οι χρωστικές του μολύβδου χρησιμοποιούνταν για το μακιγιάζ επί χιλιάδες χρόνια. Σημειωτέον ότι ως πρώτοι διδάξαντες την τέχνη του μολυβδούχου μακιγιάζ θεωρούνται οι Αιγύπτιοι.
Τα αρχαιότερα δείγματα λευκού του μολύβδου, σε μορφή πούδρας, ανάγονται στην τρίτη χιλιετία π.Χ. Ανακαλύφθηκαν στην Αίγυπτο και σε γυναικείους τάφους της Μεσοποταμίας. Αλλά και στα δικά μας μέρη, στη Σαντορίνη, δεν είναι πολλά χρόνια που οι επιστήμονες ανακάλυψαν πως χρησιμοποιούσαν το κόκκινο χρώμα από την εποχή του Χαλκού! Ανακαλύφθηκαν υλικά, χρώματα του μολύβδου, τα οποία σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ερευνών χρησιμοποιούνταν για μακιγιάζ. Συγκεκριμένα εντοπίσθηκαν χρωστικές του μολύβδου σε λίθινα εργαλεία, γουδιά, μυλόπετρες κ.ά., τα οποία παρήγαγαν λεπτόκοκκη πούδρα.
Γράφοντας το βιβλίο του «Η υγιεινή της Καλλονής» ο Mantegazza, διακήρυσσε πως «τα ψιμμύθια δεν πρέπει να είναι ούτε κατ’ όνομα γνωστά εις τας γυναίκας», διότι όχι μόνον δεν πετύχαιναν τον σκοπό τους αλλά προκαλούσαν και προβλήματα υγείας. Επίσης πως οι γυναίκες οι οποίες τα χρησιμοποιούσαν είχαν χαλασμένα δόντια, όταν έφταναν στα τριάντα τους και η επιδερμίδα τους αποκτούσε ένα χάλκινο χρώμα!
Ωστόσο εντυπωσιακές ήταν και οι παροτρύνσεις των δημοσιευμάτων προς τους άνδρες. Τους καλούσαν από καιρού εις καιρόν να ερευνούν το καλλωπιστήριο της συζύγου ή της αδελφής τους. Σε περίπτωση που εντόπιζαν τέτοια υλικά έπρεπε να παραβλέπουν «τας περί κατασχετηρίων διατάξεις του Νόμου» και τα προϊόντα. «Ανερευνάτε, κατάσχετε και καταστρέφετε» ήταν το τρίπτυχο αυτής της οδηγίας. Υπήρχε όμως και συνέχεια στις οδηγίες, ιδιαίτερα σε εκείνους που αποφάσιζαν να εκλέξουν γυναίκα για γάμο. «Προσέχετε μην αρκείσθε να θαυμάζητε αυτήν μόνον νύκτωρ», ανέφερε η οδηγία, η οποία καλούσε τους άνδρες να βλέπουν τις γυναίκες και να τις παρατηρούν προσεκτικά «εν πλήρει ημέρα»!
Ακόμη προέτρεπαν τους άνδρες να παρατηρούν τις γυναίκες πριν χρησιμοποιήσουν τα διάφορα σκευάσματα, τα οποία είχαν χαρακτηριστικές ονομασίες. Υπήρχε το «Παρθενικόν Γάλα», το «Μύρον της Ασπασίας», η «Θεία Ζύμη της Αφροδίτης» ή και το «Μύρον των Χαρίτων»! Εξάλλου, οι διαφημίσεις ήταν επίσης χαρακτηριστικές: «Μύρον ανατολικόν δι’ ου αποδίδεται εις τας σάρκας η εκ γενετής σταθερότης αυτών» ή «Ανατολικόν υγρόν προς στίλβωσιν των ονύχων». Ακολουθούσαν και άλλες παροτρύνσεις στα μέσα της δεκαετίας 1880: «Αφήσατε τα ψιμμύθια εις τας εταίρας και εις το αναιδές φως των θεάτρων και των εορτών». Πρότειναν όμως και λύση. Καλή υγιεινή, άφθονο αέρα και απόλαυση της ζωής «χωρίς αενάως να καταχρώμεθα τας επιθυμίας ημών». Σημειωτέον ότι σε σαφώς μικρότερες ποσότητες τα υλικά αυτά συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται στην παραγωγή καλλυντικών!
