Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Το ριπίδιο, όπως ελληνιστί αποδόθηκε η λατινογενής βεντάλ(γ)ια, είναι αναμφισβήτητα το μέσον με το οποίο κάνουμε αέρα. Γνωρίζουμε πως από τα αρχαία χρόνια βρισκόταν σε χρήση και στην Αθήνα, όπου γυναίκες κρατούσαν βεντάλιες από πτερά παγωνιού. Τα προμήθευαν έμποροι από τη Φοινίκη και μακρινούς λιμένες. Ωστόσο υπήρξαν περίοδοι της νεώτερης ιστορίας μας κατά τις οποίες οι βεντάλιες κυριαρχούσαν στα σαλόνια. Αποτελούσαν συνοδευτικό στοιχείο της αμφίεσης και γενικότερα της εμφάνισης, το οποίο πότε περισσότερο και πότε λιγότερο βρισκόταν στη μόδα.
Έργο του Edouard Manet (1872). Από τις συλλογές τού Musée d’Orsay στο Παρίσι, Γαλλία
Πλούσια η ιστορία τους στο πέρασμα των αιώνων, έφθασαν σε σημείο να κατασκευάζονται από ειδικευμένες βιοτέχνες στην Ευρώπη του 18ου αιώνα. Βεντάλιες διπλωμένες και κατασκευασμένες από δαντέλα, μετάξι ή περγαμηνή, υπόκειντο σε λεπτή επεξεργασία από χέρια καλλιτεχνών που παρέδιδαν πραγματικά έργα τέχνης στις ευγενείς της εποχής. Μοναδικές διακοσμήσεις με πληθώρα αλληγορικών μηνυμάτων, αποτελούσαν το μέσον διάδοσης και σημαντικών συνθημάτων όπως «Κάτω οι τύραννοι» και «Ελευθερία ή Θάνατος»! Δηλαδή οι βεντάλιες δεν περιορίζονταν στα στενά όρια του ρόλου που τους απέδιδαν οι αρχικοί κατασκευαστές τους.
Κατέλαβαν περιφανή θέση στη λογοτεχνία, απασχόλησαν μάλλον υπέρμετρα τους σημαντικότερους ζωγράφους, έγιναν αντικείμενο τέχνης και σημαντικών εκθέσεων αλλά και… όπλο στα χέρια των γυναικών. Η χρησιμότητά τους επεκτάθηκε στην κάλυψη του γυναικείου προσώπου όταν κοκκίνιζε ή όταν δεν μπορούσε να κοκκινίσει. Όπως δε μας αποκαλύπτει ανώνυμο δημοσίευμα της «Εστίας» (1900), αποτελούσε και το μέσον για ένα ιδιόμορφο κόρτε, για να στέλνει ασύρματα ερωτικά τηλεγραφήματα. Εντέλει ήταν μία νέου είδους ερωτική γλώσσα[1]!
Το κόρτε της βεντάλιας. Σκίτσα δημοσιευμένα στον Τύπο (1900)
Η παράδοση αναφέρει πως η έκφραση ηθικών καταστάσεων και μηνυμάτων ξεκίνησε από χώρες όπως η Ισπανία και η Ιαπωνία, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο σε περιόδους κατά τις οποίες οι γυναίκες δεν είχαν ακόμη ελευθερίες. Περιλήφθηκαν στους κανόνες της καλής συμπεριφοράς, εκφράζοντας ποικίλα ανθρώπινα συναισθήματα. Αν η βεντάλια κρατιόταν κοντά στο μάτι ήταν μήνυμα θετικό για συνομιλία, αν έπεφτε κάτω μισόκλειστη σήμαινε «άσε με να το σκεφτώ»! Αν έκλεινε τη βεντάλια με το δεξί χέρι και την κρατούσε πάνω στο αριστερό μάγουλο τα πράγματα ήταν πλέον ελπιδοφόρα. Σήμαινε πως του ζητούσε να περάσει από το σπίτι να τα πούνε!
Αν η κόρη έφερνε τη βεντάλια κλειστή και με τη λαβή της στο στόμα, αυτό σήμαινε ότι αγαπά άλλον. Εάν τη στήριζε με τη λαβή στο μηρό της και το βλέμμα της στρεφόταν αλλού, τότε τα πράγματα ήταν απελπιστικά για τον επίδοξο εραστή αφού δήλωνε πως αγαπά άλλον. Σε περίπτωση όμως που η νέα κρατούσε τη βεντάλια από τη λαβή στο ύψος της μέσης και την άφηνε να πέσει κάτω ήταν σαν να έλεγε στον ενδιαφερόμενο πως η καρδιά είναι δική της και δεν ήταν διατεθειμένη να την δώσει σε άλλον. Όλα αυτά βεβαίως στις αρχές του 20ού αιώνα. Διότι δύο – τρεις δεκαετίες αργότερα η βεντάλια δεν ήταν πια της μόδας ούτε το καλοκαίρι στη ζέστη ούτε τον χειμώνα στους χορούς.
Χάρτινη βεντάλια με ξύλινο ραβδί, αρχές 20ού αιώνος, που απεικονίζει κοπέλα που κρατά ρακέτα τένις.
Όπως μας ενημερώνουν τα κοσμικά περιοδικά των μέσων της δεκαετίας 1920, είχε περάσει η εποχή που δεν μπορούσε να εννοηθεί γυναίκα χωρίς βεντάλια. Η εποχή που ήταν απαραίτητο συμπλήρωμα της τουαλέτας της. Μπορούσε να βγει χωρίς καπέλο αλλά όχι χωρίς βεντάλια. Ήταν περίτεχνες ανεξαρτήτως αν ήταν κατασκευασμένες από φτερά, ελεφαντοκόκαλο ή ακόμη και ξύλο ζωγραφισμένο. Όπως συμβαίνει πάντα, οι βεντάλιες επανεμφανίσθηκαν στη μόδα στις αρχές της δεκαετίας 1950 στο Λονδίνο. «Κανένας ανεμιστήρ ούτε αι ψυκτικαί τελειοποιήσεις δεν ημπορούν να εκτοπίσουν την βεντάλιαν, η οποία επανέρχεται ελαφρά, χαριτωμένη, κυρίαρχος και πάλιν μέσα εις το σαλόνι» επέμεναν οι υποστηρικτές της[2]. Αλλά μάλλον ως κακόγουστο αστείο φάνηκε στο κοινό. Η εποχή του ρομαντισμού είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί.
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Εστία» 20 Ιουλίου 2016
