Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Οι πιο παλαιοί ήξεραν την περιοχή ως περιφέρεια «Κεσσάτη» και οι νεότεροι, δηλαδή ως τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, την αναγνώριζαν ως «Δαρδανέλλια», παρότι είχαν πλέον εκλείψει οι λόγοι στους οποίους όφειλαν την ονομασία τους. Αναφερόμαστε σε ένα από τα πλέον κεντρικά σημεία των Αθηνών, στην αρχή της οδού Πανεπιστημίου. Γράφεται συχνά πως το σημείο αυτό της πρωτεύουσας απέκτησε το τοπωνύμιο «Δαρδανέλλια» διότι η κοσμική και μη Αθήνα υποχρεωνόταν να περάσει από εκεί και να υποστεί τα συνήθως κακεντρεχή σχόλια των θαμώνων των καφενείων που υπήρχαν σε αμφότερες τις πλευρές του κεντρικού δρόμου.
«Βασιλικόν Ζαχαροπλαστείον»
Πράγματι υπήρξε εποχή κατά την οποία το σημείο αυτό πρωταγωνιστούσε στα κοινωνικά δρώμενα των Αθηνών. Αλλά δεν έχει γραφεί ούτε πότε, ούτε πως διαμορφώθηκαν τα περίφημα «Δαρδανέλλια» και ποιοι ήταν οι πραγματικοί πρωταγωνιστές; Πρώτος εμφανίστηκε ο Κωνσταντίνος Ν. Γιαννάκης, ο οποίος ίδρυσε το «Βασιλικόν Ζαχαροπλαστείον» του γύρω στο 1890. Ένα κατάστημα που βρισκόταν εκεί όπου αργότερα δημιουργήθηκε η πλαϊνή είσοδος της Μεγάλης Βρετανίας προς την οδό Πανεπιστημίου 5. Λειτούργησε περίπου μία τριακονταετία, μέχρι το 1921 και διατήρησε τη φήμη του πιο αριστοκρατικού κέντρου. Εννοείται, όπως δήλωνε και το όνομά του, πως εκεί σύχναζαν οι βασιλικοί.
Δεύτερος εμφανίστηκε ο Βασίλης Κεσσάτης, ο οποίος ίδρυσε την μπυραρία του γύρω στο 1905. Λόγω της προνομιακής θέσης του, επί της οδού Πανεπιστημίου 2, απέναντι από τη Στρατιωτική Λέσχη, η οποία επί μία 25ετία στεγαζόταν στο Μέγαρο Εμπειρίκου, προσέλκυε περισσότερο γλεντζέδες στρατιωτικούς. Μεσημέρι και βράδυ διέθετε τον πατροπαράδοτο μεζέ «μπούτι στο φούρνο με πατάτες». Λόγω της φύσης των πελατών του, με τις διαρκείς ανησυχίες και τις στρατιωτικές διαμάχες της εποχής, πλήρωνε συχνά με το σπάσιμο των επίπλων.
Το «Ντορέ»
Το 1907 θα προστεθεί και το περίφημο «Ντορέ» απέναντι από το παλαιό κατάστημα του Γιαννάκη. Το ίδρυσε ο άρτι αφιχθείς από το Παρίσι Νικόλαος Πλέσσας, ο οποίος πρέπει να καταγραφεί και ως ένας εκ των αναμορφωτών της παραδοσιακής εικόνας, την οποία αντικατέστησε με την ευρωπαϊκή. Στο κατάστημά του, δηλαδή στο «Ντορέ», εισήγαγε και σέρβιρε τις κοτόπιτες, τις τυρόπιτες και τα μπατόν σαλέ, καταργώντας την πατροπαράδοτη ελιά του ούζου. Από την εποχή αυτή, λοιπόν, έως το 1925 που λειτούργησε το «Ντορέ», απέκτησε η περιοχή την ονομασία «Δαρδανέλλια».
Το παλαιό ζαχαροπλαστείο Γιαννάκη (1911).
«Σε όλην την Γην δεν θα βρήτε το όμοιον αυτών των θρυλικών καφενείων που συναποτελούν τα Αθηναϊκά Δαρδανέλλια» έγραφε ο Στέφανος Χαρμίδης, συμπληρώνοντας: «Κανένας λαός δεν μπόρεσε να παρουσιάση τέτοιον απερίγραπτον τύπον καφενείου… τέτοια απίθανα μωσαϊκά μόνον η Eλλάς μπορεί να “μοντελάρη” και ειδικώς η απερίγραπτη Αθήνα μας». Η περιγραφή του είναι μοναδική για τον νέο κόσμο που επέλεγε τα «Δαρδανέλλια» για να φλερτάρει. «Ρομαντικές γλαρωμένες ματιές νεαρών φοιτητών διασταυρούνται με το καυτό ατσάλι που ξεπετιέται από τα μάτια του ανίατου βουλεβαρδιέρου» τόνιζε ο Χαρμίδης, θέλοντας να αποδώσει το κλίμα και το μοναδικό ερωτικό κυνήγι στην αρχή της οδού Πανεπιστημίου.
Τα «Δαρδανέλλια» στην οδό Πανεπιστημίου (μεταξύ του ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία» και της οικίας Κούπα).
Και… καρεκλομαχίες
Όπως ήταν φυσικό, τα εθνικά και πολιτικά γεγονότα έβρισκαν τη σημαντικότερη έκφρασή τους στα κεντρικά αυτά στέκια, τα οποία γνώρισαν τις ρομαντικές ημέρες του Μεσοπολέμου αλλά και σκληρές αντιπαραθέσεις. Ιδιαιτέρως δοκιμάστηκαν την περίοδο του μεγάλου Διχασμού και όπως συνέβη ακόμη και στο μικρότερο ελληνικό χωριό, ανάλογα με την πεποίθηση επέλεγαν και το καφενείο τους. Οι ύβρεις και οι καρεκλομαχίες ήταν μάλλον συνήθη περιστατικά, ενώ δεν έλειψαν και σοβαρότερα επεισόδια με πιστολιές και τραυματισμούς. Βεβαίως, από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 οι ισορροπίες άλλαξαν, όπως άλλαξε και η κτιριολογική διαμόρφωση της περιοχής. Αλλά τα «Δαρδανέλλια» του Συντάγματος συνέχισαν τη διαδρομή τους για ακόμη μία δεκαπενταετία, δηλαδή μέχρι το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
