Μάρω Βουγιούκα – Βασίλης Μεγαρίδης
Ο Δήμος Μεταμόρφωσης βρίσκεται στα Β/ΒΑ του κέντρου της Αθήνας σε υψόμετρο 170, και περιβάλλεται από τη Νέα Φιλαδέλφεια, την Κηφισιά, το Ηράκλειο, τη Λυκόβρυση, τη Νέα Ιωνία και τις Αχαρνές (όριο ο ποταμός Κηφισός). Το όνομά του οφείλεται στην εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που είναι η μητρόπολη του προαστείου και βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ι. Ράλλη και Ι. Κόττου. Υφίστανται δύο εκκλησίες Μεταμορφώσεως, η σημερινή νέα εκκλησία, και η αρχική παλαιά, πολύ κοντά στην πρώτη.
Ο Δήμος εκτείνεται στα δεξιά και αριστερά της Εθνικής Οδού Αθηνών – Θεσσαλονίκης και το όριό του στον ποταμό Κηφισό αποτελεί και όριο της ευρύτερης περιοχής της πρωτεύουσας. Στην αρχαιότητα υπήρχαν στην περιοχή αυτή οι δήμοι Συπαλλητού της Κεκροπίδος φυλής και Κίκυννας της Ακαμαντίδος ή της Κεκροπίδος φυλής (αν και μερικοί τοποθετούν τον τελευταίο προς τον Υμηττό) καθώς και ο λόφος Νέμεσις, που κατοικήθηκε κατά τον 5ο αι. π.Χ. Ο χώρος αυτός αργότερα ερημώθηκε, αλλά ήδη από τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας άρχισε και πάλι να κατοικείται, παίρνοντας το όνομα Κουκουβάουνες (kokovano σε ξένο χάρτη του 1570).
Με το όνομα αυτό έφθασε μέχρι σχεδόν τις μέρες μας και παρά την εν τω μεταξύ μετονομασία σε Μεταμόρφωση, κατά τη δεκαετία του 1950, εξακολουθεί να το διατηρεί στην καθημερινή κοινή ομιλία (η ετυμολογία του ονόματος Κουκουβάουνες ποικίλλει ανάλογα με τους ερευνητές: από την αρχαία Κίκυννα κατά τον Διον. Σουρμελή, από την κουκουβάγια κατά τους Γραδίκα, Ι. Σαρρή κ.α., από το Φουβάγια, όνομα αλβανικού χωριού, το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από το κουκουβάγια κατά τον Τ. Νερούτσο, από το κούκουβα, είδος σταφυλιού που φύτρωνε εκεί, μαζί με την επιτατική κατάληξη «-ουνα», κατά τον Στ. Μουζάκη, κ.ο.κ.).
Η κώμη Κουκουβάουνες αναπτύχθηκε πληθυσμιακά (είχε 1.204 κατοίκους το 1928, στην πλειοψηφία τους αγρότες) και το 1934 αποσπάστηκε από το Δήμο Αθηναίων, στον οποίο ανήκε μέχρι τότε, και έγινε η ανεξάρτητη κοινότητα Κουκουβαούνων (η οποία προήχθη σε Δήμο Μεταμορφώσεως το 1972). Στα χρόνια πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Κουκουβάουνες ήταν γνωστές ως γεωργοκτηνοτροφική κοινότητα, περιώνυμη για τους νερόμυλούς της, που άλεθαν τα σιτηρά, ενώ μεταπολεμικά απόκτησε φήμη για τις κρεατοταβέρνες της, που μάζευαν κόσμο από όλο το Αθηναϊκό λεκανοπέδιο. Οι κάτοικοι είχαν φθάσει τους 2.800 το 1951, το 1981 τους 18.000 και σήμερα ξεπερνούν κατά πολύ τους 20.000, ενώ ταυτόχρονα αυξήθηκε ραγδαία η οικιστική κάλυψη και έφθασε μέχρι τα όρια των γειτονικών Δήμων.
Ο Δήμος Μεταμόρφωσης έχει 300 οδούς και 8 πλατείες που κατανέμονται στον παλαιό οικισμό και στις συνοικίες Νέα Ζωή, Μποφίλια, Λόγγος, Κοπρισιά και Καναπίτσα (τμήμα). Μέσα στα όρια του Δήμου υπάρχουν πολλά εργοστάσια και βιοτεχνίες καθώς και το Κέντρο Βιολογικού Καθαρισμού Λυμάτων (στο όριο με το Δήμο Κηφισιάς). Μεγάλη οδική αρτηρία της Μεταμόρφωσης είναι η οδός Τατοΐου (συνέχεια της λεωφόρου Δεκελείας της Νέας Φιλαδέλφειας) καθώς και η διακλάδωσή της, η οδός Γεωργίου Παπανδρέου. Μεγάλη οδός είναι επίσης η οδός Πεύκων.
