Μάρω Βουγιούκα – Βασίλης Μεγαρίδης
Ο Δήμος Ηρακλείου είναι ένα από τα βόρεια προάστεια της Αθήνας (υψόμετρο 150) και περιβάλλεται από τη Νέα Ιωνία, το Αμαρούσιο, την Πεύκη, την Μεταμόρφωση και την Λυκόβρυση. Το όνομά του προέρχεται από το αρχαίο «Ηράκλειον», το ιερό του Ηρακλέους, το οποίο βρισκόταν στον αττικό Δήμο Ηφαιστιαδών ή Ιφιστιαδών της Ακαμαντίδος φυλής, που τοποθετείται στην περιοχή αυτή (στο δήμο Ιφιστιαδών, που είχε επώνυμο ήρωα τον Ιφίστιον, είχε κτήματα και ο Πλάτων). Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η ονομασία Ηράκλειον είχε παραφθαρεί σε Αράκλι και Ηρακλή, όπως πιστοποιείται από έγγραφα του 18ου και του 19ου αιώνα.
Τον τόπο αυτό διάλεξε το 1837 ο Όθων για εγκατάσταση των αποστράτων Βαυαρών, που τον είχα συνοδεύσει στην Ελλάδα και ήθελαν να παραμείνουν εδώ παίρνοντας και την ελληνική υπηκοότητα. Κτίστηκαν αρχικά 19 ομοιόμορφα σπίτια καθώς και η (καθολική) εκκλησία του Αγίου Λουκά σε ρυθμό γοτθικό, και ολόκληρος ο οικισμός, η Στρατιωτική Αποικία Αρακλίου (Militär-Colonie Arakly), όπως επονομάστηκε, τέθηκε κάτω από την εποπτεία του λοχαγού Χριστοφόρου Νέεζερ, φρούραρχου της Ακροπόλεως (και προγόνου του σύγχρονου διαπρεπούς ηθοποιού Χριστοφόρου Νέζερ, 1889-1970).
Ο αρχικός αυτός πυρήνας βρίσκεται σήμερα πολύ κοντά στα όρια με τους Δήμους Μεταμόρφωσης και Λυκόβρυσης. Το ξηρό και υγιεινό κλίμα της περιοχής και οι φυσικές καλλονές του τοπίου άρχισαν σιγά σιγά να προσελκύουν και άλλους οικιστές και έτσι άρχισε η εξέλιξη του οικισμού σε θέρετρο, με την οικοδόμηση επαύλεων, εξοχικών κέντρων κ.ά. εγκαταστάσεων. Η τάση αυτή ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο με την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής για το σιδηρόδρομο της Κηφισιάς και του Λαυρίου, το περίφημο «Θηρίο». Στο Σταθμό μάλιστα του Ηρακλείου έγινε η διακλάδωση αφ’ ενός προς την Κηφισιά και αφ’ ετέρου προς Λαύριο.
Το 1925 ο οικισμός, ο οποίος είχε στο μεταξύ απορροφήσει και τον παρακείμενο οικισμό «Χαλκωματάδες», αποχωρίστηκε από το Δήμο Αθηναίων και έγινε η ανεξάρτητη Κοινότητα Ηρακλείου, στην οποία συμπεριλήφθηκε και η περιοχή της Γλυκόβρυσης ή Λυκόβρυσης. Οι κάτοικοι έφθασαν τους 3.000 περίπου το 1928, ενώ άρχισε να κτίζεται και η γειτονική περιοχή, προς τη Νέα Ιωνία και το Μαρούσι, η οποία χαρακτηρίστηκε ως Νέο Ηράκλειο, για διάκριση από τον αρχικό οικισμό και τις προεκτάσεις του, ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως Παλαιό Ηράκλειο. Ραγδαία ήταν και η πληθυσμιακή ανάπτυξη: 5.500 περίπου κάτοικοι το 1951, 24.000 το 1971, περίπου 38.000 το 1981. Η Κοινότητα Ηρακλείου έγινε Δήμος το 1948.
Ο δήμος Ηρακλείου έχει 377 οδούς και 19 πλατείες, που κατανέμονται στις περιοχές Παλαιό Ηράκλειο, Νέο Ηράκλειο, Άνω Ηράκλειο, Καναπίτσα, Πράσινος Λόφος. Διασχίζεται από τη γραμμή του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου, η οποία αποτελεί χονδρικά και τον άξονα γύρω από τον οποίο εκτείνεται το Νέο Ηράκλειο. Εκτός από την καθολική εκκλησία του Αγίου Λουκά, υπάρχουν και άλλα καθολικά καθιδρύματα, όπως π.χ. η καθολική Μονή Καρμηλιτών της Αγίας Τριάδος. Να σημειωθεί ότι στο Ηράκλειο υπάρχουν και σήμερα απόγονοι των αρχικών βαυαρικών οικογενειών, εξελληνισμένων πλέον, ενώ αρκετοί από αυτούς πολέμησαν και έπεσαν στους Εθνικούς μας Αγώνες, όπως οι Βάγγερ, Πίτλιγκερ κ.ά., τα ονόματα των οποίων δόθηκαν κατά καιρούς σε δρόμους του προαστείου.
