Μάρω Βουγιούκα – Βασίλης Μεγαρίδης
Ο Δήμος Φιλοθέης – Ψυχικού ιδρύθηκε το 2010 και προέκυψε από την συνένωση των προϋφιστάμενων δήμων Ψυχικού (Α), Νέου Ψυχικού (Β) και Φιλοθέης (Γ).
Α. ΨΥΧΙΚΟ
Το Ψυχικό βρίσκεται στα Β/ΒΑ του κέντρου της Αθήνας στις ανατολικές υπώρειες των Τουρκοβουνίων, σε υψόμετρο 190, και περιβάλλεται από την Αθήνα, το Γαλάτσι, τη Φιλοθέη, το Νέο Ψυχικό και το Χαλάνδρι. Το τοπωνύμιο Ψυχικό προϋπήρχε του οικισμού και αναφερόταν σε ένα πηγάδι της περιοχής, το οποίο κατά την παράδοση, ανοίχτηκε από την Αγία Φιλοθέη (16ος αι.) σαν «ψυχικό», για να σβύνουν τη δίψα τους οι ταξιδιώτες και οι οδοιπόροι. Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, το πηγάδι του Ψυχικού ανοίχτηκε πολύ αργότερα από κτηματίες της περιοχής, για τον ίδιο πάντως σκοπό.
Η περιοχή αυτή ήταν μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα σχεδόν ακατοίκητη με μόνο μερικά πανδοχεία στο δρόμο προς την Κηφισιά. Τον Ιούνιο του 1923 ιδρύθηκε η Ανώνυμος Οικοδομική Εταιρία (Α.Ο.Ε.) «Η Εστία», η οποία τον επόμενο μήνα μετονομάστηκε σε Α.Ο.Ε. «Κέκροψ», με ιδρυτές τον μεγαλοβιομήχανο και πολιτευτή Γεώργιο Ησαΐα, μεγαλοκτηματία της περιοχής, τον Γ. Οικονομίδη της Τραπέζης Αθηνών, τον Δ. Διαμαντίδη, μηχανικό κ.ά., οι οποίοι εξασφάλισαν τις υπηρεσίες του Αλ. Νικολούδη, αρχιτέκτονα – πολεοδόμου, για την εκπόνηση των σχεδίων του νέου οικισμού.
Η εταιρία προχώρησε, ύστερα από σύμβαση με το Δήμο Αθηναίων το 1924, σε κατάτμηση σε οικόπεδα προς πώληση και έτσι άρχισε γρήγορα η ανέγερση των κατοικιών και επαύλεων από τους αγοραστές, που ήταν στην πλειοψηφία τους ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι, τραπεζικοί, χρηματιστές και άλλοι ελεύθεροι επαγγελματίες. Ήδη το 1928 είχαν κτιστεί γύρω στις 100 επαύλεις (150 το 1931). Το 1929 ο οικισμός αποσπάστηκε από το Δήμο Αθηναίων και αποτέλεσε την ανεξάρτητη Κοινότητα Ψυχικού, η οποία έγινε και Δήμος το 1982.
Ταυτόχρονα αυξανόταν και ο πληθυσμός, και έτσι οι 390 κάτοικοι του 1931 έγιναν 3.700 το 1951, 9.000 το 1971 και γύρω στους 10.000 το 1991. Το Ψυχικό είναι μία περιοχή κατοικίας και μόνο, χωρίς οικονομικές δραστηριότητες, με καλή καμπυλόγραμμη ρυμοτομία, πολύ πράσινο και έντονο χαρακτήρα κηπουπόλεως. Εχει 125 οδούς και 9 πλατείες, στον κεντρικό πυρήνα και στις περιοχές Φάρου (στη Λεωφόρο Κηφισίας) και Τουρκοβουνίων.
Κεντρικές αρτηρίες του προαστείου είναι οι άξονες 25ης Μαρτίου – Δ. Διαμαντίδου, Ανθέων – 28ης Οκτωβρίου, Δάφνης – Δαβάκη κλπ. Παρατηρούνται ομαδοποιήσεις ονομασιών των οδών, όπως στην περιοχή γύρω από την πλατεία Πίνδου, όπου οι οδοί έχουν ονόματα σχετικά με τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο 1940-41, η περιοχή γύρω από την Πλατεία Ευκαλύπτων, όπου οι οδοί έχουν ονόματα φυτών και λουλουδιών, η περιοχή γύρω από την Πλατεία Σολωμού με ονόματα μουσικών, ποιητών κλπ. ή ονόματα αστερισμών.
Στο Ψυχικό έχουν την έδρα νέο και νέο εγκαταστάσεις νέο σημαντικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, νέο το Κολλέγιο Αθηνών και το Αρσάκειο, καθώς και νέο πρεσβείες, προξενεία κλπ. Ξένων χωρών. Το Ψυχικό χαρακτηρίζεται καμμιά φορά και ως Παλαιό Ψυχικό για να διακρίνεται από το γειτονικό Νέο Ψυχικό.
Β. ΝΕΟ ΨΥΧΙΚΟ
Το Νέο Ψυχικό εκτείνεται ανάμεσα στην οδό Μεσογείων και τη λεωφόρο Κηφισίας, στα ΒΑ του Κέντρου της Αθήνας, και περιβάλλεται από την Αθήνα, τον Χολαργό, το Χαλάνδρι και το Ψυχικό (όριο η λεωφόρος Κηφισίας). Πήρε την ονομασία αυτή ως επέκταση του (Παλαιού) Ψυχικού, το οποίο με τη σειρά του οφείλει το όνομά του στο πηγάδι (ψυχικό) που προαναφέρθηκε. Το Νέο Ψυχικό άρχισε να δημιουργείται λίγο πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην έρημη τότε περιοχή ανάμεσα στη λεωφόρο Κηφισίας και την οδό Μεσογείων, στα νότια της εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας.
Ο πρώτος οικιστικός πυρήνας αναπτύχθηκε από το Συνεταιρισμό Δημοσίων Υπαλλήλων και Στρατιωτικών, ο οποίος άρχισε να διανέμει οικόπεδα στην περιοχή γύρω από τη σημερινή πλατεία Αγίας Σοφίας και το «Πεντάγωνο». Ο οικισμός αυτός ανήκε διοικητικά στο Χαλάνδρι, το 1946 όμως αναγορεύτηκε σε ανεξάρτητη Κοινότητα Νέου Ψυχικού και το 1982 έγινε Δήμος.
Ακολούθησε η γρήγορη οικιστική και πληθυσμιακή ανάπτυξη (3.300 κάτοικοι το 1951, περίπου 9.000 το 1971 και περίπου 13.000 το 1991) με ταυτόχρονη οικονομική δραστηριότητα, ιδίως στην περιοχή κατά μήκος της λεωφόρου Κηφισίας. Το προάστειο πάντως, παρά την ανέγερση πολυκατοικιών, εμπορικών κέντρων κλπ., διατηρεί σε αρκετό βαθμό τον εξοχικό του χαρακτήρα.
Το Νέο Ψυχικό έχει 91 οδούς και 4 πλατείες. Κύριες οδικές αρτηρίες του, εκτός από τις δύο προαναφερθείσες, που αποτελούν και τα όριά του, είναι οι οδοί Γ. Σεφέρη, Αγγ. Σικελιανού, 25ης Μαρτίου και οι λεωφόροι Δ. Βασιλείου και Δημοκρατίας. Στο Νέο Ψυχικό υπάρχει η δημοτική Επιχείρηση Αντισφαίρισης (το «Τέννις»), η Γαλλική Σχολή Ουρσουλίνες κλπ. Ο παρακείμενος χώρος του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης («Πεντάγωνο») βρίσκεται μέσα στα όρια του Δήμου Αθηναίων.
Γ. ΦΙΛΟΘΕΗ
Η Φιλοθέη ανήκει στα βόρεια προάστεια της Αθήνας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 160, ανάμεσα σε Ψυχικό, Γαλάτσι, Νέα Ιωνία, Αμαρούσιο και Χαλάνδρι. Η ονομασία του αναφέρεται στην Αγία Φιλοθέη (1522-1589), η κρύπτη της οποίας ανακαλύφθηκε στο προάστειο. Ο χώρος αυτός, στις ανατολικές υπώρειες των Τουρκοβουνίων, ακατοίκητος μέχρι την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα, ανήκε στον Αιγυπτιώτη (από την Αλεξάνδρεια) αρχιτέκτονα Γεώργιο Αρχοντούλη, ο οποίος τον είχε ονομάσει Νέα Αλεξάνδρεια και ο οποίος τον πούλησε το 1929 στον Οικοδομικό Οργανισμό Υπαλλήλων Εθνικής Τραπέζης.
Ο Συνεταιρισμός προχώρησε στην κατάτμηση της περιοχής σε οικόπεδα για τα μέλη του και άρχισε την ανέγερση κατοικιών με πρωτοβουλία των Ιωάννη Ιατρού, Ιωάννη Δροσοπούλου και Αλεξάνδρου Κοριζή (του μετέπειτα πρωθυπουργού). Στον πρώτο αυτό οικισμό, που ανήκε στο Δήμο Χαλανδρίου, δόθηκε το όνομα «Πυρσός». Όταν όμως ανεξαρτητοποιήθηκε το 1934 από το Χαλάνδρι έγινε η Κοινότητα Νέας Αλεξάνδρειας. Το όνομα Φιλοθέη πήρε το 1938, όταν ανακαλύφθηκε στην περιοχή η κρύπτη της Αγίας (όπου είχε περάσει τις τελευταίες μέρες της ζωής της μετά το βασανισμό της από τους Τούρκους).
Το 1950 άρχισαν να κτίζουν κατοικίες στο προάστειο και τα μέλη της Ε.Σ.Η.Ε.Α. και έτσι στον αρχικό πυρήνα των τραπεζοϋπαλλήλων προστέθηκε και ένας πυρήνας δημοσιογράφων, λογοτεχνών κ.ά. Το υγιεινό κλίμα και η γενική κοινωνική συγκρότηση του οικισμού προσήλκυσαν σ’ αυτόν και άλλα αστικά κοινωνικά στρώματα. Η Φιλοθέη που έγινε δήμος το 1991 και λειτούργησε μέχρι το 2010, είναι ένα καταπράσινο προάστειο με ιδιότυπη «κυκλική» ρυμοτομία και χαρακτήρα κηπουπόλεως, με ωραίες επαύλεις και άρτιες αθλητικές εγκαταστάσεις. Η πληθυσμιακή ανάπτυξή της ήταν αλματώδης, με 1.538 κατοίκους το 1951, 8.300 το 1991 και γύρω στις 10.000 σήμερα.
Η Φιλοθέη έχει 94 οδούς και 6 πλατείες, που κατανέμονται στις περιοχές Άνω Φιλοθέη, Κάτω Φιλοθέη και Τουρκοβούνια. Εκεί βρίσκονται το μεγάλο άλσος Μιχαήλ Πουλάκη, η κρύπτη της Αγίας Φιλοθέης με τη μικρή εκκλησία που κτίστηκε επάνω σ’ αυτή, οι εγκαταστάσεις του ιδρύματος Κωνσταντίνου Καραμανλή, όπου και ο τάφος του Προέδρου, κ.ά. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της είναι οι ευρύχωροι δρόμοι της και οι μεγάλες καταπράσινες πλατείες.
