Μάρω Βουγιούκα – Βασίλης Μεγαρίδης
Ο Δήμος Αμαρουσίου (Μαρούσι) ανήκει στα λεγόμενα βόρεια προάστεια της Αθήνας, και βρίσκεται ανάμεσα σε Κηφισιά, Πεύκη, Ηράκλειο, Νέα Ιωνία, Φιλοθέη, Χαλάνδρι, Βριλήσσια και Μελίσσια. Το όνομα του προαστείου προέρχεται από το ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος που υπήρχε στον αττικό δήμο Άθμονον, ο οποίος βρισκόταν στην περιοχή αυτή. Το ιερό βρισκόταν συγκεκριμένα στην περιοχή, όπου σήμερα η εκκλησία της Παναγίας Νερατζιώτισσας. Ως προς το προσηγορικό Αμαρυσία προέρχεται από την Αμαρυνθίαν Αρτέμιδα, που λατρευόταν στην πόλη Αμάρυνθος της Ευβοίας, και που η λατρεία της μεταφέρθηκε στο Άθμονον. Ο επώνυμος ήρως της Αμρύνθου, ο Αμάρυνθος, ήταν ένας από τους κυνηγετικούς συνοδούς της Αρτέμιδος.
Το Άθμονον ή Δήμος Αθμονέων, ανήκε αρχικά στην Κεκροπίδα φυλή και κατόπιν στην Ατταλίδα. Έφθασε σε μεγάλη ακμή κατά τους κλασικούς χρόνους και ήταν κέντρο αμπελοκαλλιέργειας και μεγάλης οινοπαραγωγής. Με την πάροδο του χρόνου παρήκμασε, όπως και όλοι οι Αττικοί δήμοι, διατήρησε όμως κάποιο οικιστικό πυρήνα, (ιδίως γύρω από το ιερό), με το όνομα Αμαρύσιον, όνομα που έγινε στη συνέχεια Αμαρούσιον, και στη λαϊκή του έκφραση Μαρούσι.
Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας το Μαρούσι ήταν ένας μικρός αγροτικός οικισμός (σε τουρκικά έγγραφα του 16ου αιώνα αναφέρεται ως χωριό), ο οποίος κατά το 18ο και 19ο αιώνα αναφέρεται και ως Μαρουσιώτικα Καλύβια. Άρχισε να αναπτύσσεται πληθυσμιακά στις αρχές του 19ου αιώνα από Αθηναίους και από κατοίκους των γύρω χωριών. Αμέσως μετά την Απελευθέρωση το Μαρούσι ανακηρύχθηκε σε Δήμο (1834) και μάλιστα με ευρεία διακιοδοσία, γιατί περιλάμβανε και τις περιοχές Χαλανδρίου, Καλογρέζας, Γέρακα, Πεντέλης, Κηφισιάς κ.ά.
Το 1840 όμως προσαρτήθηκε πάλι στο Δήμο Αθηναίων, στον οποίο και παρέμεινε μέχρι το 1924 (εκτός από ένα μικρό διάστημα μεταξύ 1850-53 κατά το οποίο έγινε και πάλι ανεξάρτητος Δήμος). Το Φεβρουάριο του 1924 ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη κοινότητα (η ανακήρυξη υλοποιήθηκε το 1925) και το 1943 προήχθη σε Δήμο. Αλματώδης ήταν και η αύξηση του πληθυσμού του. Το 1927 αφού πλέον είχε γίνει τόπος παραθερισμού, φημισμένος για το φυσικό κάλλος του, το υγιεινό ξηρό κλίμα του και το θαυμάσιο νερό του, είχε 5.000 περίπου κατοίκους, οι οποίοι είχαν φθάσει τους 12.000 το 1951 και τους 27.000 το 1971, με συνεχή αυξητική τάση.
Ο Δήμος Αμαρουσίου έχει 517 οδούς και 15 πλατείες που κατανέμονται στον κεντρικό πυρήνα του και στις περιοχές Παραδείσου, Αναβρύτων, Νέας Λέσβου, Νέας Φιλοθέης (τμήμα) και Πολυδρόσου (τμήμα). Μέσα στα όριά του περιλαμβάνονται το μεγάλο κτήμα Συγγρού (στην περιοχή Αναβρύτων), ορφανοτροφεία (Χατζηκώνστα και Αμαλίειον), νοσοκομεία και οι εγκαταστάσεις του Ολυμπιακού Αθλητικού Κέντρου Αθηνών (Ο.Α.Κ.Α.), περισσότερο γνωστού ως Ολυμπιακό Στάδιο. Περιώνυμος είναι βέβαια ο μαρουσιώτης «νερουλάς» Σπύρος Λούης, Ολυμπιονίκης των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στο αγώνισμα του Μαραθωνίου δρόμου, ενώ φημισμένη είναι η μαρουσιώτικη αγγειοπλαστική και κεραμική.
