Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Είναι πολλές οι ιστορικές λεπτομέρειες που έχουν σχέση με τη «Σφαγή στο Δήλεσι» το θλιμμένο Πάσχα του 1870 που τόσο κόστισε στην Ελλάδα. Η κατακραυγή που ξεσηκώθηκε στην Ευρώπη λόγω της άδικης δολοφονίας ξένων καθώς και των αποκαλύψεων για τις σχέσεις που διατηρούσαν παράγοντες της κεντρικής πολιτικής σκηνής και της αυτοδιοίκησης, οδηγούσαν τη χώρα στην απομόνωση. Η κυβέρνηση έπεσε και ακολούθησε λήψη σκληρών νομοθετικών μέτρων. Εν τω μεταξύ έγινε στην Αθήνα η δίκη των επτά ληστών που είχαν επιβιώσει. Δεν γνωρίζουμε αν διασώθηκε κάποια φωτογραφία από την πολύκροτη εκείνη δίκη, αλλά διαθέτουμε μία λεπτομερή εικόνα μέσω της λιθογραφίας που αναδημοσιεύουμε από το περιοδικό «Illustrated London News» (11 Ιουνίου 1870)[1].
Εικάζεται έως τώρα ότι η λιθογραφία είναι «φανταστική». Στο συμπέρασμα αυτό είχαν καταλήξει παλαιότεροι ερευνητές γνωρίζοντας τις αίθουσες του Κακουργιοδικείου Αθηνών (Ψυρρή) που ήταν μικρές και σε άθλια κατάσταση. Αλλά η δίκη δεν πραγματοποιήθηκε εκεί. Λόγω της σοβαρότητάς της πραγματοποιήθηκε στη μεγάλη αίθουσα του Βαρβακείου, την αίθουσα τελετών του σχολείου που βρισκόταν στη σημερινή πλατεία απέναντι από τη Δημοτική Αγορά της οδού Αθηνάς. Εκεί πραγματοποιήθηκε η δίκη των επτά ληστών που είχαν επιβιώσει, τον Μάϊο 1870, με την πλατεία του Βαρβακείου να είναι γεμάτη από κόσμο.
Σχέδιο που απεικονίζει από τη σύλληψη των ληστών της απαγωγής στο Δήλεσι, 1870.
Η περιγραφή της έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού μας παραδίδει μια σπάνια εικόνα των Αθηνών και μάλιστα σε κρίσιμη περίοδο. Λόγω του διεθνούς ενδιαφέροντος και της παρουσίας πολλών πρέσβεων (Αγγλίας, Αμερικής, Αυστρίας, Ιταλίας, Τουρκίας), οι οποίοι λειτουργούσαν ως «παρατηρητές» για να ενημερώσουν τις κυβερνήσεις τους, οι αρχές κατέβαλαν προσπάθεια για μια άψογη οργάνωση, από κάθε άποψη. Όπως φαίνεται στη λιθογραφία που αναδημοσιεύομε η αίθουσα είχε κολώνες από λευκό μάρμαρο και θαυμάσιες οροφογραφίες. Αριστερά σε φυσική εξέδρα της αίθουσας κάθεται ο πρόεδρος του δικαστηρίου Ν. Ράδος έχοντας κοντά του δύο δικαστές, τον πρωτοδίκη Φραγκόπουλο και τον πάρεδρο Χορμόβα[2].
Στη μία άκρη του τραπεζιού καθόταν ο Βασιλικός Επίτροπος και στην άλλη ο γραμματέας του δικαστηρίου. Στο βάθος, κάτω από το παράθυρο και αριστερά του Προέδρου, πίσω από τις κολώνες, διακρίνονται ο ένορκοι. Οι επτά κατηγορούμενοι, όλοι τραυματισμένοι, ήταν τοποθετημένοι κάτω και μπροστά από τους δικαστές. Δύο εξ αυτών, οι Λεωνίδας Καλομοίρας και Φώτιος Οικονόμου, ήταν τοποθετημένοι σε φορεία κάτω στο πάτωμα. Οι δύο συνήγοροί τους, οι Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης και Πάνος Γουλιμής, κάθονται σε ένα τραπεζάκι κοντά τους και περιτριγυρισμένοι από φρουρούς. Στο κέντρο, στο βάθος, σε άλλο τραπεζάκι διακρίνονται οι δημοσιογράφοι.
Σε πρώτο πλάνο της εικόνας, με τις πλάτες γυρισμένες κάθονται οι ξένοι πρέσβεις, ενώ τη δίκη παρακολούθησε ο Έλληνας υπουργός Δικαιοσύνης, καθισμένος σε καρέκλα αριστερά, κοντά στην κολώνα. Κοντά του, επάνω στην εξέδρα, οι ξένοι επίσημοι, στους οποίους περιλαμβανόταν και ο Βρετανός πρέσβης Εδουάρδος Έρσκιν (Edward Morris Erskine, 1817-1883) με τη σύζυγό του Καρολίνα. Στο κέντρο της φωτογραφίας, μάρτυρας κατηγορίας δείχνει τους κατηγορούμενους. Η δίκη διήρκεσε μέχρι τα ξημερώματα της επομένης και διεξήχθη υπό το φως των κεριών των πολυελαίων και των κηροπηγίων που υπήρχαν στις άκρες της αίθουσας. Εντέλει οι πέντε από τους επτά ληστές αποκεφαλίστηκαν στο Πεδίον του Άρεως, στις 8 Ιουνίου 1870. Το αποτρόπαιο θέαμα φωτογραφήθηκε προκαλώντας ποικίλες και ενδιαφέρουσες αντιδράσεις[3]. Τι απέγιναν οι άλλοι δύο; Είναι και αυτή μία από τις εν πολλοίς άγνωστες πτυχές της ιστορίας της «Σφαγής στο Δήλεσι». Αντίθετα από όσα γράφονται μέχρι σήμερα του ενός (Ν.Α. Τασούλα) χαρίστηκε η ζωή από τον Άρειο Πάγο και του άλλου (Περικλή Λιώρη ή Βιλιώτη) αναβλήθηκε η εκτέλεση διότι υποσχέθηκε ότι θα προβεί σε αποκαλύψεις!
