«Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού»:

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Η πιο ρομαντική, ελπιδοφόρα, προοδευτική και δημιουργική έκφραση της ελληνικής νεολαίας γεννιόταν πριν από ενενήντα χρόνια σε μια ευρύχωρη ταράτσα πολυώροφου Μεγάρου της οδού Μητροπόλεως 9. Ήταν 20 Νοεμβρίου 1932 όταν περισσότερα από σαράντα κοριτσόπουλα ορκίσθηκαν «οι πρώτοι θηλυκοί πρόσκοποι» ή «προσκοπίνες»– όπως αποκαλούσε τον πρώτο καιρό το «Σώμα Ελληνίδων Οδηγών» ο Τύπος– «ταράζοντας τα νερά» της αθηναϊκής κοινωνίας.[1]

«Υπόσχεσθε να εκτελέσετε το καθήκον σας προς τον Θεόν και την Πατρίδα, να βοηθήτε κάθε άνθρωπον παντού και πάντοτε, να υπακούετε στους νόμους;», ρώτησε ο Αντώνιος Μπενάκης, ο Έφορος του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων. Ήταν από τους πρωτεργάτες του Οδηγισμού, με συμπαραστάτη τη δεύτερη γυναίκα του Ελένη, που ήταν τυπικά πρώτη Πρόεδρος του Σώματος, ενώ η 21χρονη κόρη τους Ειρήνη Μπενάκη, σύζυγος Παύλου Καλλιγά, υπήρξε η «ψυχή» της προσπάθειας και πρώτη Έφορος. 

 

Με τη συγκινητική παρουσία της κόρης τους, της Αθηναίας δέσποινας Αιμιλίας Καλλιγά Γερουλάνου, Προέδρου του Μουσείου Μπενάκη και μητέρας του πολιτικού Παύλου Γερουλάνου, πραγματοποιήθηκε, το 2022, ο εορτασμός των 90ετών του Ελληνικού Οδηγισμού. Πλημμύρισε ο τόπος, το αίθριο του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς, με παιδικές φωνές, χαρούμενα τραγούδια, πολύχρωμες παραστάσεις και ακούστηκαν κολακευτικά λόγια από επίσημα χείλη. 

Η παρουσία της Αιμιλίας Γερουλάνου και του συστήματος αστικών και φιλελεύθερων αξιών που υπηρέτησε στην ευδόκιμη πορεία της, μας έδωσε την αφορμή να ασχοληθούμε για μία ακόμη φορά με το Σώμα του Ελληνικού Οδηγισμού, το οποίο συνεχίζει να υπηρετεί με συνέπεια τους σκοπούς του. Οι ιθύνουσες το Σώμα επέλεξαν την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος για να πραγματοποιήσουν την εκδήλωσή τους γεγονός που σηματοδοτεί και τις προτεραιότητες του Οδηγισμού που είναι παγκόσμια, ανεξάρτητη εθελοντική κίνηση με παιδαγωγικό χαρακτήρα και απευθύνεται στα παιδιά και τους νέους.                  

 

Τα πρώτα βήματα

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και η οικονομική κατάσταση που ακολούθησε έδωσαν στη γυναίκα καινούργια θέση στην κοινωνία. Η εργαζόμενη γυναίκα κατακτούσε τους ορίζοντες σε όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Εγκατέλειπε τη νωχέλεια του σπιτιού και δυναμική ατένιζε τους ορίζοντες. Πρώιμα ίχνη Οδηγισμού ανιχνεύονται από τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα σε πολλά ελληνικά μέρη. Μα μόλις το 1931 μια επίσκεψη ομάδας Ελληνίδων Οδηγών από την Αίγυπτο τροφοδότησε την οικογένεια Μπενάκη για να πρωτοστατήσει και σε αυτή τη δραστηριότητα. Εξάλλου είναι γνωστό πως ο Αντώνης Μπενάκης ταύτισε τη ζωή του με τον Προσκοπισμό. 

Η ίδρυση του «Σώματος Ελληνίδων Οδηγών» ήταν μια πρωτοπορία με σκοπό το σμίλευμα των χαρακτήρων, στην πρόοδο της μόρφωσης, της ψυχής και των αντιλήψεων, όπως έγραψε σε ένα αφιέρωμά του ο Σπύρος Μελάς. Δυνατούς χαρακτήρες, με μόρφωση, πρακτικές γνώσεις, αυτοπεποίθηση, πρωτοβουλία και θάρρος και έντονα τα αισθήματα της τιμής και της αλληλεγγύης ήθελε για τη νεολαία της χώρας το νέο «κίνημα» που έπαιρνε τη δική του θέση στην καθημερινότητα. «Να ανεβάσουμε τη στάθμη της ζωής στην οικογένεια και την κοινωνία» ήταν το όραμα, το οποίο αποτυπωνόταν στην πρώτη σπάνια έκδοση που περιείχε και έναν φωτισμένο δεκάλογο.

 

Άνεμος ελευθερίας

Σε μνημειώδες και ιδιαίτερα αιχμηρό σημείωμά του για τις κρατούσες τότε συνθήκες με τον τίτλο «Επανάστασις» ο Σπ. Μελάς θα υποδεχτεί την ίδρυση του «Σώματος Ελληνίδων Οδηγών», το οποίο το 2005 μετονομάσθηκε σε «Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού». Αποτυπώνοντας τη σκληρή πραγματικότητα της εποχής πιστεύει πως τα «ανεμόσαρκα πλάσματα, τα αναιμικά, τα κουρασμένα κι’ αρρωστιάρικα» πρέπει να δώσουν τη θέση τους στην φρεσκάδα του αέρα και του ήλιου, στην αλεγρία και στο μειδίαμα, στην αγνότητα και την αδελφοσύνη, στην αυτοβουλία και την ευθύνη, στην ειλικρίνεια και την αγάπη, στην ευθύτητα και τη φιλαλληλία. «Όχι ψηλά τα φουστάνια, αλλά ψηλά την καρδιά. Όχι κοκεταρία του καθρέφτη, αλλά τη φυσική καλαισθησία, τη φυσική ωμορφιά», έγραφε ο περίφημος «Φορτούνιο» ξεσηκώνοντας με τις νέες ιδέες τον παιδικό και νεανικό πληθυσμό. 

Για «άνεμο ελευθερίας» έκανε λόγο και ο υπόλοιπος Τύπος. «Τα κορίτσια παύουν πια να είνε κούκλες. Παύουν πια να σκέφτωνται ολοένα το γαμπρό και να μη φροντίζουν παρά για το κοκκινάδι τους. Αποκτούν και αυτές μια ρωμαλέα συνείδηση της ζωής, που τις εξυψώνει και τις κάνει “ανθρώπους”. Τα σπορ, οι εκδρομές, η ζωή του στρατοπέδου, όλα αυτά θα τους αλλάξουν τη νοοτροπία και θα τις φέρουν σ’ ένα ανώτερο διανοητικό επίπεδο!»[2]  Ήταν η εποχή που οι γυναίκες με τον δυναμισμό τους εισέρχονταν σε νέα πεδία δράσεων, όπως ο αθλητισμός και ο πολιτισμός.      

 

 

Δεκάλογος των Οδηγών

Εντύπωση ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα προκαλούν οι στόχοι που έβαζαν οι ιδρυτές του Ελληνικού Οδηγισμού, όταν δημοσίευαν τον δεκάλογο που προαναφέρθηκε. Στόχοι που παραμένουν επίκαιροι αφού αποσκοπούν στην προσωπική ανάπτυξη και την ατομική πρόοδο, τονώνουν την κοινωνική συμμετοχή, τον εθελοντισμό και την αλληλεγγύη και αρχές που εναρμονίζονται με την παγκοσμιότητα του οδηγικού συστήματος. Μακριά από πολιτικές και κομματικές παρατάξεις ο πρώτος κανονισμός ζητούσε ο λόγος τιμής μιας Οδηγού να είναι πάντα πιστευτός και σεβαστός. Να σέβεται και να υπακούει χωρίς αντιλογία στους νόμους του κράτους, στους γονείς, στους βαθμοφόρους του σώματος. Να είναι χρήσιμη, να βοηθά τους πάντες και να προσπαθεί κάθε μέρα να κάνει μια καλή πράξη. 

Φιλική προς όλους, αδελφή με τις άλλες Οδηγούς, καλή και δίκαιη με τους κατωτέρους της. Ευγενής και προσηνής. Ψύχραιμη, εύθυμη, αισιόδοξη. Εργατική, νοικοκυρά και οικονόμα. Φιλόζωη και φιλανθής. Αγνή στους λόγους, στις σκέψεις και τις πράξεις. Το Σώμα δεν έχει μόνον δικό του νόμο, έχει και δική του μέθοδο αγωγής: Συγκεντρώσεις, εκδρομές, παιχνίδια που διαμορφώνουν χαρακτήρα και χρησιμοποιούν τις πρακτικές γνώσεις. Έσπευδε δε το πρώτο εκείνο φυλλάδιο να ξεκαθαρίσει τα πράγματα σημειώνοντας πως το «Σώμα των Οδηγών» δεν ήταν σχολείο ή τάξη μαθητριών και ακόμη περισσότερο δεν ήταν -όπως πίστευαν πολλοί- στρατιωτική οργάνωση. Ήταν ένα «σώμα μικρών και μεγάλων αδελφών που παίζουν μαζί το ίδιο παιχνίδι, μέσα σε μια ατμόσφαιρα εύθυμης, υγιεινής και ευχάριστης συνεργασίας».[3] 

 

 

Εθνικές διαστάσεις

Ένα χρόνο μετά την ίδρυσή του το «Σώμα Ελληνίδων Οδηγών» πραγματοποιούσε τη γιορτή του στο Μαράσλειο. Μια γιορτή με παιχνίδια, αγορές, θεαματικά προγράμματα, θεατρικές παραστάσεις, χορούς και σειρά γεγονότων που έδιναν τον τόνο της προσπάθειας που είχε ξεκινήσει. Σε όλους έμεινε αξέχαστη η εικόνα των οδηγών όλου του κόσμου να προσέρχονται σε μια φωτιά και να τη διατηρούν άσβεστη ρίχνοντας από ένα ξυλάκι υπακοής, αλληλεγγύης, φιλίας, αισιοδοξίας, ευθυμίας, σύνεσης και σειρά ευγενικών ιδεωδών. Εξάλλου, από την ίδρυσή του το Σώμα ρίχτηκε στη «μάχη» συμμετέχοντας στους εράνους για την ανακούφιση των αδυνάτων και τη διατήρηση της περίφημης «Σχολής Απόρων Παίδων».

Σύντομα φάνηκαν οι εθνικές διαστάσεις του Οδηγισμού αλλά και η αναβάθμιση της θέσης που κατακτούσαν τα κορίτσια στην ελληνική κοινωνία. Ευεργετικό έργο, αξιέπαινες πρωτοβουλίες, μηνιαίες κατασκηνώσεις και δραστηριότητες οι οποίες σφυρηλατούσαν τις ψυχές και τα σώματα των παιδιών. Στο επίκεντρο κάθε δραστηριότητας βρισκόταν η Ελληνική Σημαία, η οποία παραδόθηκε στο Σώμα, με κάθε επισημότητα, παραμονές της εθνικής εορτής το 1936, από τον διάδοχο και αργότερα βασιλέα Παύλο. Η τελετή πραγματοποιήθηκε στο προαύλιο του Αμαλιείου Ορφανοτροφείο, όπου η διοίκηση του Σώματος Οδηγών έδωσε την υπόσχεση πως η Σημαία θα αποτελεί για το Σώμα «ιερόν σύμβολον εργασίας και παρόρμησις προς ωραίας πράξεις».[4] Και το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών τήρησε στο ακέραιο την υπόσχεσή του.      

 

 

4η Αυγούστου

Οι δραστηριότητες συνεχίστηκαν ακατάπαυστα, αλλά τα ταραγμένα χρόνια που ακολούθησαν επηρέασαν και την πορεία του Σώματος. Παρά το γεγονός ότι τέθηκε υπό την προστασία της Πριγκίπισσας Ειρήνης και οι τάξεις του πυκνώθηκαν με τρεις χιλιάδες παιδιά και νέους, το καθεστώς Μεταξά, όπως με όλα τα κινήματα νεολαίας, θέλησε να εντάξει και το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών στις δραστηριότητες της Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας (ΕΟΝ). Η τελευταία είχε ιδρυθεί το 1936 με σκοπό τη διαπαιδαγώγηση των νέων σύμφωνα με τις ιδεολογικοπολιτικές αρχές της κυρίαρχης τάξης.

Ο χώρος της νεολαίας θεωρήθηκε νευραλγικός για το καθεστώς, το οποίο προσπάθησε να διεισδύσει σε αυτόν προκειμένου να θέσει τις βάσεις για το μέλλον του. Βέβαια, θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα πρώτα χρόνια μετά την επιβολή της 4ης Αυγούστου το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών μαζί με το αντίστοιχο αδελφό Σώμα Ελλήνων Προσκόπων ήταν νεολαιίστικες οργανώσεις στις οποίες είχε επιτραπεί η παράλληλη λειτουργία με την ΕΟΝ. Το γεγονός αυτό εκμεταλλεύτηκαν νέοι και νέες  που δεν ήθελαν να εγγραφούν στις τάξεις της τελευταίας. Το ΣΕΟ συμμετείχε στις πάσης φύσεως εκδηλώσεις, παρελάσεις, θεατρικά και μουσικά δρώμενα, διατηρώντας ωστόσο ένα είδος ανεξαρτησίας. 

 

Η διάλυση

Η ανεκτικότητα όμως του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου στα δύο αυτά Σώματα δεν κράτησε πολύ και εξελίχθηκε εγχείρημα ενσωματώσεώς τους στην ΕΟΝ. Προς την κατεύθυνση αυτή διευκόλυνε και η απόφαση του διαδόχου Παύλου, ο οποίος ως τότε διατελούσε αρχηγός του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, να αναλάβει την αρχηγία της ΕΟΝ. Διότι, παρά την αρχική επιφυλακτικότητα του Παλατιού στα σχέδια και της βλέψεις του Ι. Μεταξά, ο συμβιβασμός που επετεύχθη με αυτήν την κίνηση ανάμεσα στα Ανάκτορα και την Κυβέρνηση, άνοιξε το δρόμο για την ενσωμάτωση, με Αναγκαστικό Νόμο που εκδόθηκε τον Μάϊο 1939. 

Ο φιλοβασιλικός Τύπος της εποχής επευφημούσε την ορθότητα της αποφάσεως, γράφοντας: «Αφού η Εθνική Νεολαία περιέλαβεν εις τους κόλπους της όλους τους Ελληνόπαιδας, δεν ημπορεί να θεωρηθή παρά ως εκδήλωσις υψηλού φρονήματος εθνισμού, η απόφασις των προσκοπικών οργανώσεων να ενσωματωθούν εις την οργάνωσιν που περιλαμβάνει την στιγμή ταύτην το σύνολον της Ελληνικής Νεότητος».[5] Όπως συνέβη με το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων, έτσι και το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών διαλύθηκε και συγχωνεύθηκε στην ΕΟΝ. Το γεγονός ωστόσο δεν πέρασε απαρατήρητο και χωρίς αξιοσημείωτες αντιδράσεις.

 

 

Η αντίδραση

Στην προκειμένη περίπτωση σώζεται η αντίδραση όπως καταγράφηκε στην Τοπική Εφορεία της Θεσσαλονίκης, όπου Τοπική Έφορος ήταν η Βιργινία Μπενάκη Ζάννα (1897-1980). Ήταν κόρη του Δημάρχου Αθηναίων Εμμανουήλ Μπενάκη (1843-1929) και της Πηνελόπης Μπενάκη Δέλτα (1874-1941) και σύζυγος του Αλέξανδρου Ζάννα (1892-1963). Η Βιργινία Ζάννα προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στον Ερυθρό Σταυρό αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των γυναικών και βοήθησε το Σώμα Οδηγών από τη σύστασή του Από το 1935 διετέλεσε Έφορος του Σώματος Ελληνίδων Οδηγών Θεσσαλονίκης και από το 1945 έως το 1949 Έφορος των Αθηνών. Συνέγραψε το σπουδαίο βιβλίο για τον Οδηγισμό με τον τίτλο «Η ψυχή της ομάδας είσαι σύ».

Η Βιργινία Ζάννου εξέδωσε ανακοίνωση η οποία θεωρείται ιστορική αφενός διότι περιέχει την απόφαση της κεντρικής διοικήσεως αλλά και τις οδηγίες που είχαν δοθεί από το καθεστώς για την παύση της λειτουργίας τους. Ολόκληρη η ανακοίνωση είχε ως εξής:     

«Κορίτσια μου, 

Με μεγάλη και βαθεία λύπη εκδίδω τούτην την τελευταία πια διαταγή της Εφορείας μας. Σαν Οδηγοί που είστε και σύμφωνα με την υπόσχεση που δώσατε, παρακαλώ όλες σας με θάρρος να αντιμετωπίσετε την κρίσιμη ώρα αυτήν, και πιστές στο δεύτερο άρθρο του Νόμου μας με αισιοδοξία να ατενίζετε το μέλλον.

Το Διοικητικό Συμβούλιό μας εξέδωσε, ύστερα από μεγάλη σκέψη και αγωνία την ακόλουθη διαταγή, που δείχνει το πόσο πονούν και οι ανώτεροί μας για την απόφαση που αναγκάσθηκαν να λάβουν:

Έφοροι, Αρχηγοί, Βαθμοφόροι, Οδηγοί και Πουλιά

Βλέποντας πλέον ότι είναι αδύνατον να προχωρήσομεν το έργον μας, μένοντας εις το πλαίσιον το Οδηγικό, ελάβαμε την μεγάλη απόφαση να διαλύσουμε τις Ομάδες και να αφήσωμε κάθε Οδηγό να ακολουθήση το δρόμο της σύμφωνα με την συνείδησή της.

Συναισθανόμεναι βαθειά την προσπάθειά σας και την αγάπη σας για τον Οδηγισμό, ευχαριστούμε όλες τις μικρές και μεγάλες για την συνεργασία σας και τον ενθουσιασμό σας. 

Σας αποχαιρετούμε με σφιγμένη καρδιά, αλλά με την πεποίθηση, πως θα μείνετε πιστές στην Υπόσχεσή σας, υπηρετώντας με κάθε τρόπο την Πατρίδα και εφαρμόζοντες τα όσα σας εδίδαξε ο Οδηγισμός, στο σπίτι σας, στη δουλειά σας, σε κάθε περίσταση της ζωής σας.

ΟΔΗΓΟΙ, μη ξεχάσετε ποτέ το ρητό μας: Μια φορά Οδηγός πάντα Οδηγός.

Η Πρόεδρος Π. Σταθάτου, η Γεν. Έφορος Λ. Ζαρίφη, η Γεν. Γραμματεύς Ε. Αραβαντινού, η Γεν. Έφορος Εκπαιδεύσεως Α. Κουρμούλη.

Διαλύονται οι Ομάδες και η κάθε μία θα ακολουθήση τον δρόμο της συνειδήσεώς της. Οδηγοί και Βαθμοφόρες, μια ευχή ήθελα να σας δώσω, σαν Έφορος και λίγο σαν Μητέρα σας. Τα ψυχικά πλούτη που σας έδωσε ο Οδηγισμός, αφίσετέ τα να ριζώσουν όλο και πιο βαθιά μέσα σας. Τα μάτια της ψυχής σας που άνοιξαν στην εμορφιά της απλότητας, της ευγένειας και του καλού, την ευμορφία της αδελφωσύνης και της υγείας μη τα αφίσετε ποτέ να ξανακλείσουν. Καλλιεργήσετε τον εαυτό σας, καλλιτερεύσετέ τον “αιέν αριστεύοντας”

Προσπαθήσετε στο σχολείο, στο σπίτι, στη δουλειά σας και στο δρόμο να ξεχωρίζετε, όχι πια με τη στολή που δεν θα ξαναβάλετε, αλλά με τον τρόπο σας, με την διαγωγή σας, που πάντα πρέπει να μείνει Οδηγική.

Την υπόσχεση που δώσατε στην τιμή σας είμαι βεβαία πως καμιά δεν θα τα ξεχάση, και θα νοιώσετε πως το καθήκον μας προς την Πατρίδα το κάνετε κυρίως προσπαθώντας να γίνετε άξιες της μεγάλης μας Πατρίδας.

Καλή Πρόοδο! Καλή τύχη σε όλες σας!»[6]

Μεταπολεμικά

Το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών ανασυγκροτήθηκε αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών και συνέχισε την απρόσκοπτη λειτουργία του μέχρι τις ημέρες μας. Από το 1950 άρχισαν οι αποκαλούμενες «κατασκηνώσεις υπηρεσίας» προκειμένου να βοηθηθούν οι κάτοικοι απομονωμένων χωριών με Τμήματα Βρεφοκομίας, εξωραϊσμού του περιβάλλοντος και ψυχαγωγίας των παιδιών των χωριών. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια μια εξέχουσα γυναικεία φυσιογνωμία πρωταγωνίστησε στις εξελίξεις και στην ανασύσταση του Σώματος. Πράξη ύψιστης σημασίας και πρωτοποριακό μήνυμα κοινωνικής αλληλεγγύης αποτέλεσε η απόφαση που λήφθηκε το 1951 να γίνονται δεκτά, ως ισότιμα μέλη, τα ανάπηρα παιδιά. [7]

Το 1956 η δεκαοκτάχρονη Πριγκίπισσα (:αργότερα Βασίλισσα Ισπανίας) Σοφία, απεδέχθη την πρόταση να ηγηθεί του Σώματος των Ελληνίδων Οδηγών και τιμητικώς της απονεμήθηκε το αξίωμα της Γενικής Αρχηγού. Η ανάληψη εκ μέρους της της αρχηγίας θεωρήθηκε ως η καλύτερη επιστέγαση της ιδέας του Ελληνικού Οδηγισμού, ο οποίος αναπτυσσόταν ραγδαία.[8] Αξιοσημείωτη είναι επίσης η σταυροφορία που εκδηλώθηκε το 1969 για τη διατήρηση της λαϊκής κληρονομιάς με το πρόγραμμα «Ελληνικοί Θησαυροί». Επίσης οργανώθηκε εκστρατεία για την προστασία του περιβάλλοντος ευαισθητοποιώντας τα παιδιά στο πρόβλημα των φυλετικών διακρίσεων.  

Τα 50χρονα

Η Ειρήνη Καλλιγά (1912-2000), η θυγατέρα του Αντώνη Μπενάκη, υπήρξε η γυναίκα της οποίας η ζωή ταυτίστηκε με τον Οδηγισμό και γενικότερα με την κοινωνική δράση. Μία παράδοση την οποία εξάλλου συνέχισε και η δική της θυγατέρα, από το γάμο της με τον Μαρίνο Γερουλάνο (1930-2018), η πολύτιμη φιλαθήναια δέσποινα Αιμιλία Γερουλάνου. Η Ειρήνη Καλλιγά σπούδασε κατ’ οίκον με δάσκαλο τον Αλέξανδρο Δελμούζο και έζησε τα παιδικά της χρόνια κοντά στη θεία της, την Πηνελόπη Δέλτα. Δύο χρόνια μετά το γάμο της, σε ηλικία μόλις 21 ετών, όπως ήδη αναφέρθηκε, πρωταγωνίστησε στην ίδρυση του Σώματος. 

Μπορεί το Σώμα να αυτοδιαλύθηκε επί Ι. Μεταξά, αλλά εννοείται πως οι γυναίκες δεν έμειναν άπραγες. Η Ειρήνη Καλλιγά στην διάρκεια του πολέμου προσέφερε υπηρεσίες ως οδηγός ασθενοφόρων  και στη συνέχεια ως αδελφή του Ερυθρού Σταυρού. Το 1941 διέθεσε το σπίτι της για να λειτουργήσει το Τμήμα Μαχομένων και Πολεμοπαθών. Μεταπολεμικά, πέραν της συμμετοχής της στον Οδηγισμό, δραστηριοποιήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη, του οποίου ανέλαβε την προεδρία μετά τον θάνατο του πατέρα της, αλλά και στον Ναυτικό Όμιλο Ελλάδος τον οποίο επίσης είχε ιδρύσει ο πατέρας της.       

Το 1982, επ’ ευκαιρία του εορτασμού των 50χρονων του Οδηγισμού, η Ειρήνη Καλλιγά θα δηλώσει: «Ξέρεις τι είναι για το παιδί η συναίσθηση ότι κάνει κάτι χρήσιμο για την πόλη, τον τόπο και τους συνανθρώπους του; Είναι ανυπολόγιστη η παιδαγωγική αξία της υπηρεσίας. Συγχρόνως τα παιδιά διαμορφώνουν αξίες και χαρακτήρα, Αυτά τα δένουν με τον οδηγισμό».[9] Σε δύο προτάσεις θα περιγράψει την προσφορά: «Κάθε γενιά πρόσθεσε το δικό της αγκωνάρι με πίστη, θέληση και ενθουσιασμό. Κάθε γενιά συνέβαλε και ακόμη συμβάλλει στο στερέωμα του πολύτιμου δημιουργήματος που είναι ο οδηγισμός»![10]          

 

Μεταπολίτευση

Στα χρόνια της μεταπολιτεύσεως το κίνημα του Οδηγισμού διατήρησε τον πατριωτικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα του. Όταν προέκυψε η συμφορά της Κύπρου και μετά την ανάληψη των ηνίων της χώρας από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον Αύγουστο 1974, το Σώμα Οδηγών έσπευσε να δημιουργήσει «Ειδικό Ταμείο Αρωγής» για τους Κυπρίους που είχαν αποκλεισθεί στην Ελλάδα. Δηλαδή συγκέντρωνε οικονομικές εισφορές οι οποίες, καθ’ υπόδειξη της Κυπριακής Πρεσβείας, διατέθηκαν για τη διατροφή, την περίθαλψη, την οικονομική βοήθεια και την κάλυψη εκτάκτων αναγκών τους. 

Επίσης γρήγορα εναρμονίσθηκαν με τις σύγχρονες εξελίξεις, υιοθέτησε προοδευτικά εκπαιδευτικά συστήματα και πρωταγωνίστησε σε δραστηριότητες για την προστασία του περιβάλλοντος. Τον Απρίλιο 1977 με το σύνθημα «Προστάτευε τη Φύση», είκοσι χιλιάδες πουλιά, οδηγοί και στελέχη του Σώματος ξεχύθηκαν σε όλη την Ελλάδα αναδεικνύοντας την ανάγκη για την προστασία της φύσεως και του περιβάλλοντος. 

Οι εκδηλώσεις ήταν συγκινητικές και πολλές κρατικές υπηρεσίες και οργανισμοί συμπαραστάθηκαν για την παραγωγή μεγάλου όγκου διαφωτιστικού υλικού που προωθήθηκε σε όλα τα σημεία της χώρας. Ένα σμήνος πουλιών, δηλαδή ομάδα μικρών οδηγών, προσπαθώντας να βοηθήσει την προσπάθεια συγκέντρωσε 8.000 δραχμές για την σωτηρία της Ακροπόλεως. Ήταν η εποχή που είχε ξεκινήσει γιγαντιαία εκστρατεία, σε διεθνές επίπεδο και μια μικρή οδηγός σχεδίασε το σήμα της εκστρατείας με τον τίτλο «Δώσε χέρι να σωθεί»!       

 

Επίλογος

Όσοι συνέβαλαν στην ίδρυση του «Σώματος Ελληνικού Οδηγισμού», όπως ονομάζεται πλέον, οραματίζονταν άραγε πως οδηγούσαν στην πιο «μεγάλη παρέα του κόσμου» που απλώθηκε σε 111 τοπικά τμήματα σε όλη την Ελλάδα, 145 χώρες στον κόσμο και 10.000.000 μέλη σε όλη τη Γη; Η ανεξάρτητη αυτή κίνηση υποδέχεται χωρίς διακρίσεις παιδιά και νέους, με σεβασμό στην πολιτιστική ταυτότητα.

Στηρίζεται στον εθελοντισμό και τη συνεργασία νέων και ενηλίκων. Παιδαγωγικά προγράμματα στηριγμένα στην οδηγική ιδεολογία και προσαρμοσμένα στην ανάγκη των παιδιών και των φύλων και κάθε ηλικίας. Τα Αστέρια (5-7 ετών), τα Πουλιά (7-11 ετών), οι Οδηγοί (11-14 ετών) και οι Μεγάλοι Οδηγοί (14-17 ετών) συνεχίζουν το όμορφο ταξίδι στην προσωπική ανάπτυξη, στην κοινωνική συμμετοχή και την προσφορά και τη ζωή στη φύση δημιουργώντας οικολογική συνείδηση. 

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

 

Πρόεδρος: Ελένη Α. Μπενάκη

Αντιπρόεδρος: Ειρήνη Χατζηλαζάρου

Γενική Έφορος: Ειρήνη Καλλιγά

Γενική Γραμματεύς: Άννα Καλοτύχου

Μέλη: Μ. Αργυρού

Δ. Βουρλούμη

Α. Κριεζή

Λ. Ναούμ

Α. Παπαρρηγοπούλου

 

ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

 

Πρόεδρος: Σόφη Μπέλμπα

Αντιπρόεδρος: Μαίρη Ελευθεριώτη

Γενική Έφορος: Νανώ Παπαϊωάννου

Γενική Γραμματεύς:  Κέλλυ Πετρατζά

Ταμίας: Σοφία Θειάδου

Έφορος Διεθνών Σχέσεων: Έρη Παπαδοπούλου

Μέλη: Δήμητρα Γκέσουρα

Σταματία Μαργαρίτη

Άντζυ Τερζάκη

Νίκη Τηλιακού

Νάσος Τσιάμης

Ματούλα Τσιντσιλώνη 

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Εστία», 31 Ιουλίου 2022