Αφίσα της «Εβδομάδος Πρασίνου»
Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Η πιο εντυπωσιακή πανστρατιά στη νεότερη ιστορία μας για το περιβάλλον πραγματοποιήθηκε το 1939, όταν ανακηρύχθηκε η «Εβδομάδα Πρασίνου» και φυτεύτηκαν 137.000 δένδρα σε δενδροστοιχίες και λόφους!
Πραγματική σταυροφορία με ασύλληπτες, ακόμη για τα σημερινά δεδομένα, περιβαλλοντικές, κοινωνικές, εκπαιδευτικές και πολιτισμικές διαστάσεις. Κανείς, μα κανείς, δεν έμεινε άπραγος. Πολιτεία, Εκκλησία, Στρατός, Δήμοι, Νομαρχίες, Σχολεία, νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, πανεπιστημιακοί καθηγητές, ζωγράφοι, ποιητές, λογοτέχνες, δημοσιογράφοι και εντυπωσιακός αριθμός πολιτών συμμετείχαν σ’ εκείνο το Κίνημα Πρασίνου. Ένα πραγματικό περιβαλλοντικό πανηγύρι που άφησε πίσω του πλούσια κληρονομιά στην Αττική και σε όλη την Ελλάδα.
Χαρακτηριστική γελοιογραφία με πρωταγωνιστή τον Κ. Κοτζιά.
«Εβδομάδα Πρασίνου»
Ανασύρουμε πληροφορίες για την «Εβδομάδα Πρασίνου» την οποία οργάνωσε, ως υπουργός – διοικητής Πρωτευούσης ο Κώστας Κοτζιάς τον Φεβρουάριο 1939, με την ευκαιρία του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος. Η επικοινωνιακή εκστρατεία που εξαπολύθηκε υπήρξε θηριώδης και αποσκοπούσε αφενός στο φύτεμα εκατοντάδων χιλιάδων δένδρων, και αφετέρου στη δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης, αρχής γενομένης από τα δημοτικά σχολεία, τα οποία στο σύνολό τους ήταν ενταγμένα στο πρόγραμμα.
Κλήθηκαν δε να συμμετάσχουν οι πάντες από τον βασιλιά μέχρι τους κατοίκους των πλέον απομακρυσμένων προσφυγικών συνοικισμών. Οι πιο σημαντικοί ζωγράφοι ευαισθητοποιήθηκαν και συμμετείχαν στην εκστρατεία παράγοντας μεγάλο αριθμό έργων, τα οποία δεν έχουν συγκεντρωθεί έως σήμερα σε μια ενιαία έκδοση. Από τους βασικούς εκπροσώπους της Γενιάς του Τριάντα μέχρι τους καλλιτέχνες σκιτσογράφους που πλημμύρισαν εφημερίδες και περιοδικά με επίκαιρα σκίτσα και γελοιογραφίες[1] .
Σκίτσα του Φώτη Κόντογλου για την Εορτή του Πρασίνου.
Άνθρωποι του Πολιτισμού
Πρωταγωνίστησαν ο 50χρονος Γεώργιος Γουναρόπουλος με τους ονειρικούς του πίνακες και ο 44χρονος Φώτης Κόντογλου με την προσήλωσή του στην παράδοση. Ακολούθησαν οι λογοτέχνες και οι δημοσιογράφοι. Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Στρατής Μυριβήλης, Κώστας Αθάνατος, Δημήτριος Λαμπίκης, Μιχαήλ Ροδάς, Δημήτριος Καμπούρογλους, Κώστας Φαλτάϊτς, Πέτρος Χάρης, Αντώνης Κεραμόπουλος και μακρά σειρά προσωπικοτήτων του πνεύματος που κατέκλυσαν τις στήλες των εφημερίδων με άρθρα τους. Συμβολικά ο εορτασμός συνδέθηκε με την Θεά Αθηνά «διότι ένα δένδρον την έφερεν εις την πόλιν και έγινε Πολιούχος»[2] . Τα κείμενα που γράφτηκαν είναι πραγματικοί ύμνοι στη φύση και στο περιβάλλον.
Στην πρόσκληση που απηύθυνε ο Κώστας Κοτζιάς, έχοντας σύμμαχο την Φιλοδασική Ένωση, απάντησαν θετικά τα υπουργεία, τα πανεπιστήμια, οι διάφορες συντεχνίες, οι σύλλογοι αλλά και μεγάλος αριθμός επιχειρηματιών. Προσέφεραν ότι είχαν δυνατότητα, μεταφράζοντας την προσφορά τους σε δένδρα. Η Συντεχνία των Αρτοποιών συμμετείχε με 50.000 δραχμές και ανελάμβανε κάθε χρόνο να φυτεύει 1.000 δένδρα. Οι Ερυθροσταυρίτες και οι Ερυθροσταυρίτισσες προσέφεραν και φύτεψαν 500 δένδρα, η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία κατέβαλε το αντίτιμο για 400 δένδρα. Αντίστοιχες προσφορές έκαναν το ΕΒΕΑ, ο Εμπορικός και ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών και περισσότεροι από 350 φορείς και επαγγελματικές οργανώσεις.
Δημιουργία του Γ. Γουναρόπουλου.
Παντού πράσινο
Η ΕΣΗΕΑ ανέλαβε και φύτευσε 200 δένδρα, τα φυσιολατρικά σωματεία του Πειραιά ανέλαβαν να δενδροφυτεύσουν από μία λεωφόρο, ενώ επίσης από μία λεωφόρο φύτευσαν και τα δύο ποδοσφαιρικά σωματεία, ο Ολυμπιακός και ο Εθνικός. Διακόσια στρέμματα στις υπώρειες του Κορυδαλλού ανέλαβε ο Δήμος Νέας Κοκκινιάς με τη συμμετοχή των καθηγητών και των μαθητών των σχολείων. Οι πρόσκοποι ανέλαβαν να φυτέψουν την πλατεία Δεξαμενής και ο Εμπορικός Σύλλογος Αθηνών τη λεωφόρο Ιλισού.[3] Ο Δήμος Πειραιώς πραγματοποίησε δικό του πρόγραμμα με τη συμμετοχή όλων των φορέων της πόλης, ενώ αντίστοιχα προγράμματα ανέπτυξαν και οι υπόλοιποι δήμοι.
Ήταν η πρώτη φορά που το επίσημο κράτος, σε τέτοια έκταση και οργάνωση, αναλάμβανε εκστρατεία αναδάσωσης της χώρας. Όταν κάποτε γραφεί η ιστορία του πρασίνου στην Αττική, τότε θα αποκαλυφθεί και το μέγεθος της εκστρατείας του 1939. Επίσης, ο τρόπος που δημιουργήθηκαν σημαντικές εστίες πρασίνου, έκτασης χιλιάδων στρεμμάτων. Το πράσινο που απέκτησε όλη η περιοχή του Γουδή, περίπου 1.000 στρέμματα (ελιές, ευκάλυπτοι, πεύκα, κυπαρίσσια κ.ά.)[4], το Άλσος των Αγροτών στην Καισαριανή[5], ο λόφος Σκουζέ[6], 40 στρέμματα στην κοινότητα Υμηττού και στον Άγιο Δημήτριο, 1500 στρέμματα στα Τουρκοβούνια προς το Γαλάτσι κ.ά.
Παραλιακές, κεντρικές και απόκεντρες λεωφόροι απέκτησαν τις δενδροστοιχίες τους, όπως και όλοι οι δρόμοι εισόδου και εξόδου των άλλων πόλεων και κωμοπόλεων της Αττικής. Σύμφωνα με έναν πρώτο απολογισμό φυτεύτηκαν 127.000 δένδρα σε δενδροστοιχίες και περίπου 110.000 δένδρα σε αναδασώσεις. Το κόστος τους ανήλθε στο ποσό των 7.000.000 δραχμών περίπου και έναν μήνα αργότερα δημοσιεύθηκε αναλυτικότατος απολογισμός. Το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων, περίπου 5.5οο.οοο εκατομμύρια δραχμές συγκεντρώθηκαν από εισφορές ιδιωτών και διαφόρων οργανισμών ενώ τα υπόλοιπα προήλθαν από τα ταμεία των δήμων.
Η Εβδομάδα Πρασίνου που πραγματοποιήθηκε το 1939, άνοιξε και έκλεισε με ιδιαίτερα συμβολικό τρόπο. Το πρώτο αλλά και το τελευταίο δένδρο φυτεύτηκαν από τον Βασιλιά Γεώργιο Β΄. Στην αρχή των εκδηλώσεων στη λεωφόρο Κηφισιάς, μεταξύ Θων και Γηροκομείου και στο πέρας της Φιλοθέης, αφού προηγήθηκε τελετή για τη μνήμη της Αγίας στην Κρύπτη της.
Ίσως να έγιναν και λάθη στη γιγαντιαία εκείνη εκστρατεία. Κυρίως στην επιλογή των δένδρων που φυτεύτηκαν προκαλώντας πλήθος επιστημονικών συζητήσεων. Όπως η περίπτωση των ακακιών, που ξηλώθηκαν από τις οδούς Πανεπιστημίου και Σταδίου και τις παρόδους τους για να αντικατασταθούν με άλλα δένδρα[7] .
Κωστής Παλαμάς
Από επιτροπή πανεπιστημιακών ειδικών βραβεύθηκαν για την προσφορά τους οι δήμοι Νέας Κοκκινιάς, Βύρωνος, Πειραιώς, Καλλιθέας και Περιστερίου. Ωστόσο το σημαντικότερο που άφησε πίσω της εκείνη η εκστρατεία, πέρα του μεγάλου όγκου των δένδρων που φυτεύτηκαν, ήταν η ευαισθητοποίηση του κοινού σε ζητήματα περιβάλλοντος και πρασίνου. Το γεγονός ότι «ο κόσμος άφησε την ψυχή του να μιλήσει με τη φύση», όπως έγραψε ο 80χρονος Κωστής Παλαμάς[1] που ζήτησε να φυτευτεί μια ελιά επ’ ονόματί του.
Αφιέρωσε και ένα ποίημα στον δήμαρχο Αθηναίων Αμβρόσιο Πλυτά υπό τον τίτλο «Το Πράσινον». Καταγράφουμε το πρώτο οκτάστιχο αναδεικνύοντας και μία όψη, μάλλον άγνωστη, του Κωστή Παλαμά για τον τρόπο που αντιμετώπιζε τις πρωτοβουλίες που λάμβανε η δικτατορία Μεταξά: «Το πράσινο είναι, ο Ρήγας το προστάζει / κι ο κυβερνήτης πλάι του και το κράζει / και γίνεται εμπνοή κι είναι μανία / ιερή και ιδέα λιτανείας. / Ο έρωτας είναι∙ όταν ζωή χαρίζη / κι η σκέψη η λυρική που μαγνητίζει, / Κ’ είναι ανθός κ’ είναι οπώρα / κ’ είναι ο ερχομός κ’ είναι η άνοιξη κ’ είναι η ώρα»[8 ].
Μάλλον δικαιολογημένα ένας άλλος εραστής της φύσης, ο Δημήτριος Γρ. Καμπούρογλους ζητούσε η εβδομάδα εκείνη να ονομασθεί «Εβδομάδα Υγείας και Πολιτισμού»[9] !
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Δημοκρατία» 5 Ιουνίου 2016
