Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Πειραιάς (1945).
Ανάμεσα σε όσα είχε να αντιμετωπίσει η Ελλάδα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν και η ανέλκυση των ναυαγίων από τις ελληνικές θάλασσες. Περισσότερα από 500 ναυάγια ήταν κατάσπαρτα σε διαύλους και εισόδους λιμανιών, διώρυγες και γενικότερα σε σημεία που εμπόδιζαν την ναυσιπλοΐα και την κανονική κίνηση των πλοίων.
Υπήρχαν λιμάνια, τα οποία την επομένη της απελευθέρωσης, βρέθηκαν κυριολεκτικά φραγμένα από σκελετούς καραβιών. Έπρεπε λοιπόν η ανασυγκρότηση της χώρας να συνοδευτεί από πρόγραμμα ανέλκυσης ναυαγίων. Τότε δημιουργήθηκε ένας Οργανισμός, ο Οργανισμός Ανελκύσεως Ναυαγίων, ο οποίος λειτούργησε επιτυχώς περίπου μία οκταετία (1945-1953) αφήνοντας περίσσευμα επτά δισεκατομμυρίων δραχμών![1]
Στην αρχή, την ευθύνη για την ανέλκυση των εκατοντάδων ναυαγίων που άφησε πίσω του ο πόλεμος, κυρίως στα λιμάνια, ανέλαβαν οι κατά τόπους ναυτικές διοικήσεις σε συνεργασία με το βρετανικό ναυτικό που διέθετε τα μέσα. Έγιναν εργασίες ανέλκυσης στα λιμάνια Θεσσαλονίκης, Πατρών, Βόλου και Πειραιώς, απ’ όπου απομακρύνθηκαν περίπου εκατό μικρά σκάφη τα οποία εμπόδιζαν τη ναυσιπλοΐα.
Στα μέσα 1945 το κράτος, με ειδικό νόμο, ανέθεσε την ανέλκυση των ναυαγίων και το καθάρισμα των βυθών στον Οργανισμό Ανελκύσεως Ναυαγίων (ΟΑΝ). Ιδρύθηκε με έδρα τον Πειραιά (Μέγαρο Βάττη), υπαγόταν στο υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και διοικούνταν από εννεαμελές διοικητικό συμβούλιο, με πρόεδρο τον εκάστοτε αρχηγό των Ναυτικών Διοικήσεων και μέλη αξιωματικούς, νομικό σύμβουλο του κράτους, τον πρόεδρο του Ναυτικού Επιμελητηρίου κ.ά.
Ο νέος Οργανισμός άρχισε τις εργασίες του διαθέτοντας ένα μικρό ναυαγοσωστικό, τον περίφημο «Κύκλωπα», λίγους πλωτούς γερανούς και αρκετούς θαρραλέους δύτες. Οι τελευταίοι καταδύονταν και έδεναν τα ναυάγια τα οποία ανελκύονταν από τους γερανούς.
Για τα μεγάλα σκάφη δεν υπήρχε δυνατότητα ανέλκυσης, οπότε διαλύονταν ή κόβονταν σε τεμάχια που πετάγονταν ως άχρηστο υλικό. Ο Οργανισμός αυτός αναλάμβανε ταυτοχρόνως την ανέλκυση όσων ναυαγίων συνέβαιναν στις ελληνικές θάλασσες.
Κάθε τόσο οι αναγνώστες των εφημερίδων διάβαζαν για την εκποίηση αντιτορπιλικών, τορπιλοβόλων, ρυμουλκών, ατμόπλοιων, τσιμεντόπλοιων, δεξαμενόπλοιων, ναυαγοσωστικών, φορτηγίδων, ξύλινων πετρελαιοκίνητων σκαφών και ανεμοτρατών κ.ά. με τη χαρακτηριστική πάντα φράση «εις οίαν νυν θέσιν και κατάστασιν ευρίσκεται»[2].
Πειραιάς (1945).
Όπως ήταν φυσικό, οι πρώτες και μεγαλύτερες εργασίες ξεκίνησαν από το λιμάνι του Πειραιά, το οποίο ήταν σπαρμένο με ναυάγια και σχεδόν είχε καταστεί άχρηστο και απρόσιτο. Μέχρι ολόκληρο πλοίο, το ιταλικό «Καρόλα», είχαν βυθίσει φεύγοντας οι Γερμανοί στην είσοδο του κεντρικού λιμανιού ώστε να καταστήσουν δυσχερή τον είσπλου, ενώ είχαν ποντίσει και αρκετά φράγματα[3].
Οι εργασίες ξεκίνησαν από τη Ναυτική Διοίκηση Πειραιώς και συνεχίστηκαν από τον Οργανισμό. Έως το 1947 είχαν ανασυρθεί από το λιμάνι του Πειραιά 11 μικρά ατμόπλοια, 15 πετρελαιοκίνητα και ιστιοφόρα, 8 ρυμουλκά, 13 βενζινάκατοι, 45 φορτηγίδες κ.ά. Μηχανές, άγκυρες, αλυσίδες και διάφορα εξαρτήματα πλοίων εκποιούνταν συνεχώς[4].
Ο οργανισμός – υπόδειγμα για το Δημόσιο το 1953
Ο απολογισμός του Οργανισμού αυτού θα έπρεπε να αποτελεί υπόδειγμα για τη λειτουργία των δημοσίων οργανισμών. Ανελκύσθηκαν συνολικά 415 ναυάγια, από τα οποία 80 χωρητικότητας 40.000 τόνων και στα οποία περιλαμβάνονταν μια πλωτή δεξαμενή και δύο βυθοκόροι με τις φορτηγίδες τους που επισκευάσθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν για πολλά χρόνια.
Τα υπόλοιπα ναυάγια διαλύθηκαν. Από τις εκποιήσεις ο Οργανισμός εισέπραξε περίπου 22 δισεκατομμύρια δραχμές και μόλις τέλειωσε τις εργασίες του και εκκαθαρίστηκε, το 1953, μοίρασε 7 δισεκατομμύρια στο δημόσιο και διάφορα ταμεία όπως προέβλεπε η συστατική του πράξη[5].
Η μόνη αρνητική παράμετρος υπήρξε ίσως η πώληση ή η καταστροφή ως άχρηστων αντικειμένων τα οποία πολλά θα είχαν να προσφέρουν στην ιστορική επιστήμη.
