Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Πως γιορταζόταν άλλοτε η εθνική μας γιορτή, η 25η Μαρτίου; Επιλέγουμε να γυρίσουμε πίσω, στην Αθήνα του 1888, για να συναντήσουμε έναν οργασμό προετοιμασιών και να παρακολουθήσουμε τις γιορτές στις οποίες συμμετείχαν όλοι. Από τον ανώτατο άρχοντα μέχρι τον φτωχό ψιλικατζή της γειτονιάς. Είναι δε εντυπωσιακό το γεγονός ότι καθίσταται δυσχερής η καταγραφή του συνόλου των εορταστικών εκδηλώσεων αλλά και των τρόπων με τον οποίο εκφραζόταν ο κόσμος. Οι επίσημοι εορτασμοί προγραμματίζονταν από την Κυβέρνηση (υπουργείο Εσωτερικών) και τον δήμο Αθηναίων. Η πρώτη κανόνιζε τα της επίσημης δοξολογίας στη Μητρόπολη και ο δεύτερος, σειρά εκδηλώσεων που ξεκινούσαν μετά τη δοξολογία και διαρκούσαν έως τα μεσάνυχτα.
«Η θρησκεία και η πατρίς σήμερον, αχώριστοι εν τη καρδία ημών, αδιαίρετοι εν τοις πόθοις διπλήν τελούσι πανήγυριν»[1], έγραφε ο Ι. Καμπούρογλου και ο εορτασμός ξεκινούσε με την ανατολή του ήλιου. Από τον λόφο των Νυμφών έπεφταν είκοσι ένας κανονιοβολισμοί, οι οποίοι επαναλαμβάνονταν κατά τη δύση του ήλιου. Όλο το πρωί η Στρατιωτική Μουσική παιάνιζε το εωθινό άσμα και στρατιωτικά τραγούδια σε κεντρικά σημεία της πόλης. Εκείνη την ημέρα στις 10:30 ο βασιλιάς και η βασίλισσα πήγαν στην Μητρόπολη και παρακολούθησαν την δοξολογία. Παρόντες ο Μητροπολίτης Αθηνών, το σύνολο των μελών της Ιεράς Συνόδου, του υπουργικού Συμβουλίου, του διπλωματικού σώματος κ.λπ. Στρατιωτικά αγήματα ήταν παρατεταγμένα στους κεντρικούς δρόμους.
Περισσότερο βάρος όμως, έπεσε στον Δήμο Αθηναίων. Στις μία το μεσημέρι ο δήμαρχος Τιμολέων Φιλήμων, από κοινού με το δημοτικό συμβούλιο, κατέθεσε στεφάνι στο Κενοτάφιο των Ιερολοχιτών στο Πεδίον του Άρεως. Επίσης στέφτηκαν οι αδριάντες των πρωταγωνιστών (Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄, Ρήγα Φερραίου, Κοραή). Μία ώρα αργότερα, στις δύο το μεσημέρι, ο δήμαρχος και το δημοτικό συμβούλιο πήγαν στο Α΄ Νεκροταφείο, όπου παρευρέθηκαν οι συντεχνίες της πόλης. Δέηση απηύθυνε ο Μητροπολίτης Αθηνών για την ανάπαυση των ψυχών των αγωνιστών και όλων όσοι είχαν πέσει στον αγώνα για την Ανεξαρτησία.
Η γιορτή συνεχίστηκε μέχρι τις τέσσερις το απόγευμα στο Φάληρο, όπου κατατέθηκε δάφνινο στεφάνι στον τάφο του Καραϊσκάκη και των συναγωνιστών του, υπό τους ήχους του εθνικού ύμνου που παιάνιζε η μουσική του Ορφανοτροφείου Χατζηκώνστα. Ο διευθυντής της Αστυνομίας Στάϊκος, ο Φρούραρχος Αντωναρόπουλος και ο Μοίραρχος Γ. Στεφάνου είχαν αναλάβει τα μέτρα τάξης. Την εποπτεία των αποσπασμάτων, τα οποία παρακολουθούσαν κάθε είδους εκδήλωση, είχε ο ταγματάρχης τότε Δ. Μπαϊρακτάρης και ο αντισυνταγματάρχης Πάνος Κολοκοτρώνης. Σημειωτέον ότι ιδιαίτερες εκδηλώσεις οργάνωσε και ο δήμος Πειραιώς με εκδηλώσεις στον Τινάνειο Κήπο. Στην προκυμαία ολόκληρη είχαν τοποθετηθεί κομψοί στύλους επί των οποίων είχαν αναρτηθεί εμβλήματα του αγώνα ενώ σημαιοστολισμένα ήταν όλα τα πλοία στο λιμάνι.
Οδός Αθηνάς. Ο σιδηροδρομικός σταθμός Ομονοίας σημαιοστολισμένος.
Στις εννέα το βράδυ πλέον φωταγώγησαν την Ακρόπολη και άλλα σημαντικά μνημεία, κτίρια και κεντρικά σημεία της πρωτεύουσας! Όπως ο Κήπος των Μουσών, δηλαδή η καταπράσινη πλατεία Συντάγματος, το Δημαρχείο και η πλατεία Ομονοίας. Δημόσια, δημοτικά και ιδιωτικά κτίρια, από το Παλάτι μέχρι την πιο φτωχή καλύβα, οι πλατείες, τα καφενεία και τα ξενοδοχεία ήταν φωταγωγημένα. Στη συνέχεια ο δήμαρχος, εν πομπή και συνοδευόμενος από το δημοτικό συμβούλιο και τη μουσική ανέβηκαν στην Ακρόπολη. Ο εορτασμός τέλειωσε, μετά τις δέκα το βράδυ, στην πλατεία Συντάγματος με την ανάφλεξη μεγάλης ποσότητας πυροτεχνημάτων και το πανηγύρι κράτησε έως τα μεσάνυχτα. Επί της πλατείας είχαν στηθεί δύο πυραμίδες οι οποίες ήταν καλυμμένες με γαλανόλευκα υφάσματα και στις πλευρές τους είχαν αναρτηθεί ξίφη και άλλα όπλα που ήταν σε χρήση τα χρόνια της Επανάστασης. Ήταν μια συνήθεια που κρατούσε από τα χρόνια του πρώτου εορτασμού (1837), δηλαδή περίπου μισόν αιώνα.
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Δημοκρατία» 26 Μαρτίου 2018
