Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Η κεντρική πλατεία του Χαλανδρίου όπως την σκιτσάρισε το 1936 ο Φώτος Γιοφύλλης.
Σήμερα θα κάνουμε μια βόλτα μέχρι το εξοχικό Χαλάνδρι για να αναφερθούμε στο ανεξερεύνητο ιστορικό παρελθόν του. Επίσης, θα συναντήσουμε όσους συνέχιζαν εκεί τις διακοπές τους στις αρχές Σεπτεμβρίου 1936.Μια πρώτη εικόνα για τις προετοιμασίες των διακοπών στο Χαλάνδρι παρουσιάζουμε στο άρθρο μας «Όταν οι Αθηναίοι παραθέριζαν στο Χαλάνδρι. Η ραγδαία εξέλιξη της περιοχής και εικόνες που χάθηκαν». Ωστόσο συνοπτικά προς το παρόν παρουσιάζουμε τις περιπέτειες που γνώρισε η γη και αυτού του τεμαχίου της Αττικής, καθώς και πως περνούσαν όσοι επέμεναν να συνεχίζουν τις διακοπές τους στο Χαλάνδρι ακόμη και τον Οκτώβριο.
Ήταν το χωριό με την καταπράσινη ρεματιά που φιλοξενούσε μόλις σαράντα οικογένειες στις αρχές του 20ού αιώνα για να μετατραπεί σε κοσμοβριθές εξοχικό προάστιο περίπου τρεις δεκαετίες αργότερα. Ούτε θα μπορούσε βεβαίως να φανταστεί ο Κόμης Αμπούδιος Μπότζαρι, ο επενδυτής γης που είχε αγόρασε από τους αποχωρούντες Τούρκους το μισό σχεδόν Χαλάνδρι, προς την πλευρά του Χολαργού και της Αγίας Παρασκευής, πως θα εξελισσόταν αυτή η περιοχή. Παραμένει άγνωστο πως ο εν λόγω επενδυτής, ο οποίος στο τέλος κατήντησε να ξυλοφορτώνεται από τη γυναίκα και την πεθερά του στα σοκάκια του Ψυρρή, είχε αγοράσει μία έκταση περίπου 15.000 στρεμμάτων που εκτείνονταν από τον σημερινό Χολαργό μέχρι περίπου την Αγία Παρασκευή. Το 1852 επώλησε την έκταση αυτή αντί 3.000 δραχμών και δεν διανοείτο βεβαίως πως περίπου ενάμιση αιώνα αργότερα θα ήταν ένα από τα πιο ακριβά προάστια των Αθηνών.
Αλλά το ίδιο ίσχυε και για τον Χιλλ που είχε αγοράσει το άλλο μισό Χαλάνδρι. Ούτε βεβαίως και οι δέκα τολμηροί αγοραστές που διέθεσαν τις 3.000 δραχμές για να ελαφρύνουν τον Μπότζαρι από το βάρος ενός τόσο μεγάλου κτήματος, είχαν σκεφτεί πως επρόκειτο να εξελιχθεί η περιοχή. Εξάλλου, ήταν η εποχή που δεν μετρούσαν τη γη με πήχεις ή μέτρα αλλά με αλέτρια! Έτσι αναφερόταν στο πρώτο συμβόλαιο αγοραπωλησίας του Χαλανδρίου, το οποίο είχαν ως βάση και οι περισσότεροι οικιστές και αγοραστές αργότερα. Ο Κόμης Μπότζαρι πωλούσε στους αντισυμβαλλόμενους το κτήμα του εκτάσεως 2-3 αλετριών αντί 3.000 δραχμών.
Επί χρόνια πονοκεφάλιαζαν τα δικαστήρια για να λύσουν τον γρίφο των αλετριών και να καταγράψουν την ακριβή έκταση στην οποία αντιστοιχούσαν. Πάντως, σπουδαίες οικογένειες περιλαμβάνονταν μεταξύ των δέκα πρώτων που αγόρασαν τη γη από τον Μπότζαρι. Ανάμεσά τους οι οικογένειες Μπαϊρακτάρη, Λίτσα, Καλογήρου, Παπασωτηρίου, Αθανασάκη, Θεοδοσίου και Κανάκη. Όλες οι οικογένειες, πλην της οικογενείας Αθανασάκη συνέχισαν την επιτυχή πορεία τους με αρρενογονίες και αποτέλεσαν τον πρώτο πυρήνα συνοίκησης αλλά και την εκλεκτή κοινωνική αλυσίδα του Χαλανδρίου. Λεγόταν δε πως επειδή ήταν δύσκολο δέκα άνθρωποι να διαθέτουν 3.000 δραχμές, ένας εξ αυτών πρόσφερε και ένα βόδι έναντι του τιμήματος!
Εννοείται πως το Χαλάνδρι αποτελούσε μέρος των Αθηνών και διοικητικώς μέχρι το 1925. Τότε αποσπάστηκε από τον Δήμο Αθηναίων και αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα. Μια κοινότητα που διακρίθηκε για τη δημιουργικότητα και την αναπτυξιακή διάθεση των ανθρώπων της. Δεν άργησε, σε μικρό χρονικό διάστημα, να συναγωνίζεται τη γειτονική Κηφισιά και το Μαρούσι. «η Κηφισιά, το Μαρούσι, το Φάληρον θα έχουν μετ’ ολίγον χωρίς αμφιβολίαν ένα επίφοβον αντίζηλον, ο οποίος θα προβάλη με την καινούργιαν πανοπλίαν όλων των αρωμάτων της χλωρίδος του, με την απέραντον αγκάλην του ορίζοντός του και την πράσινη αρμονίαν των εικόνων του», προέβλεπε το 1900 ο Δημήτριος Χατζόπουλος και είχε δίκιο. Κανείς δεν έλειπε τα προπολεμικά χρόνια από το ετήσιο προσκλητήριο του Χαλανδριώτικου παραθερισμού. Από τον Φώτο Γιοφύλλη και τον Αττίκ μέχρι τον Αιμίλιο Χουρμούζιο και τον στρατηγό Αλέξανδρο Οθωναίο. Είναι μακρύς όμως ο δρόμος που έχουμε να διανύσουμε ανασκαλεύοντας την ιστορία του Χαλανδρίου.
