Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Αφίσα με πρωταγωνιστή τον Βορονώφ στο Κάιρο (1896).
Από τότε που ανιχνεύεται η παρουσία του ανθρώπου επί της γης, αγωνιωδώς αναζητούνται τρόποι να κατανικηθεί ο χρόνος και να βρεθεί το ελιξίριο της νεότητας. Οι περισσότερες και μεγαλύτερες εκστρατείες ξεκινούν από την παγωμένη Ρωσία. Από εκεί καταγόταν και ο Σεργκέι Βορονώφ, όπως εξελληνίστηκε το όνομα του Εβραϊκής καταγωγής Serge Abrahamovitch Voronoff (1866-1951). Ήταν γνωστός σε όλο τον κόσμο αλλά και στην Ελλάδα, από τα πρώτα χρόνια του περασμένου αιώνα.[1]
Σεργκέι Βορονώφ
Φερόταν ως κάτοχος του μυστικού της νιότης, το οποίο πίστευε ότι κρυβόταν στους όρχεις των πιθήκων! Αφού πραγματοποίησε δοκιμές σε ζώα, προχώρησε σε μεταμοσχεύσεις αδένων από πιθήκους σε άνδρες. Η μέθοδος Βορονώφ στηριζόταν στις εκκρίσεις των αδένων. Όπως ο ευνουχισμός ενός πετεινού προκαλεί μαρασμό του λοφίσκου του, παύση του άσματός του και της πολεμικής του ορμής, έτσι η προσθήκη μικρών τεμαχίων όρχεος πιθήκου εντός του οσχέου ανδρός θα του πρόσφερε φρεσκάδα, νεανικές δυνάμεις και ορμές!
Ο καθηγητής Σπ. Οικονόμος και το επιτελείο του επί τω έργω.
Ο θηλυκός πίθηκος
Στην Ελλάδα τη δόξα του Βορόνωφ και τις επιστημονικές του απόψεις υιοθέτησε ο ουρολόγος και μετέπειτα Καθηγητής και Κοσμήτωρ της Ιατρικής Σχολής Σπύρος Ν. Οικονόμος (†1975). Τολμηρός επιστήμονας, συνέταξε το λήμμα στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, όταν ήδη είχε πραγματοποιήσει τις δύο πρώτες επεμβάσεις με το σύστημα Βορονώφ. Διαβεβαίωνε πως μετά την εγχείριση ο ασθενής αισθάνεται καταπληκτική διανοητική και σωματική βελτίωση. Έγραφε πως «οι γέροντες οι οποίοι υπέστησαν εγχείρησιν του Βορονώφ παρουσιάζουν από των πρώτων μετεγχειρητικών ωρών στύσεις … δε είναι πλέον μελαγχολικοί, αλλ’ εύθυμοι και πλήρεις επιθυμίας προς διανοητικήν και σωματικήν εργασίαν»![2]
Έπαθε όμως και ένα πραγματικό κάζο ο Σπύρος Οικονόμος. Το 1929 προγραμμάτισε την έκτη επέμβαση στην επί της οδού Πειραιώς «Πολυκλινική Αθηνών». Τα πάντα ήταν έτοιμα. Ιατροί, νοσοκόμες και ο πίθηκος που έφερε μαζί του ο ενδιαφερόμενος από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο επιμελητής Ν. Βρυώνης φρόντισε να αποκοιμίσει τον πίθηκο με χλωροφόρμιο, όσο ήταν ακόμη στο κλουβί. Σε λίγο ασθενής και ζωντανό βρίσκονταν κοιμισμένοι δίπλα – δίπλα. Μέχρι που κάποια νοσοκόμα ξεφώνησε προκαλώντας ταραχή και αναστάτωση: —Μα είναι θηλυκός! Η υπόθεση μετατράπηκε σε φάρσα, την οποία περιέγραψε ο Μιχαήλ Ροδάς και σκίτσαρε ο Φωκίων Δημητριάδης.[3]
Ο ιατρός Σπ. Οικονομίδης (σκίτσο Φωκ. Δημητριάδη).
Ο ιατρός – χειρούργος Ν. Βρυώνης.
Το ζώο μεταφέρθηκε στο Ινστιτούτο Παστέρ στους Αμπελόκηπους και ο… ασθενής δεν ένοιωσε, τουλάχιστον εκείνη την ημέρα, την πολυπόθητη ανανέωση. Οι συζητήσεις άναψαν. Οι επιστημονικές αναλύσεις διαδέχονταν η μία την άλλη και το όνομα του Ρώσου καταλάμβανε τη θέση του στα επιστημονικά λεξικά και στις εγκυκλοπαίδειες. Ο ελληνικός λαός έστησε πραγματικό σαρκαστικό πανηγύρι που εκφράστηκε με τραγούδια, ελαφριά και ρεμπέτικα. Σε στίχους και μουσική Γιάννη Ντάβου ο Γιώργος Βιδάλης, το 1929, τραγουδούσε πως «Στο εξής θε ν’ αγοράζεις δυό αδένες μιας μαϊμους / κι απ’ το στόμα σου θα βγάζεις τότε πόνους και καημούς / μη νομίζετε πως είναι ρετσινόλαδο κι αυτό / είναι κάτι που θα κάνει τ΄αποτέτοιο στ’ απαυτό».[4]
Έτσι είδε την εγχείριση με τον πίθηκο ο Φωκίων Δημητριάδης.
Ο Βορόνωφ στην Ελλάδα
Το 1934 ο ένδοξος Βορόνωφ επισκέφθηκε επιτέλους την Ελλάδα.[5] Ήθελε να δει τη χώρα, να συναντήσει τον φίλο του γιατρό Θησέα Παπαδόπουλο († 1950) και να δώσει διαλέξεις για τη μέθοδό του. Ο Βασίλης Ηλιάδης έγραψε πως όταν μίλησε ο Βορονώφ, ο «Παρνασσός» γέμισε «από κεφάλια επάνω εις τα οποία το χιόνι ύφανε από πολλού το λευκό των στεφάνι και κεφάλια με τα πρώτα ακόμη χιόνια που δημιουργούν την μελαγχολία και τον κρυφό πόνο»![6] Ο κόσμος δεν αφουγκραζόταν τις επιστημονικές ανησυχίες.
Με την ευκαιρία της επίσκεψης ο Δημήτρης Γιαννουκάκης έγραψε τους στίχους, ο Κ. Γιαννίδης τη μουσική και ο περίφημος Πέτρος Κυριακός τραγουδούσε πως «είναι βέβαια ολίγον τι ανήθικο / και χρειάστηκε πολύ να το σκεφτώ / πήρα νιάτα και καμάρι από πίθηκο / αλλά έγινα ξεφτέρι στο λεπτό»! Και αφού είχε ξανανιώσει ήθελε μια σούβλα με μαϊμούδες μάτσο!
Ακολούθησε η Ρόζα Εσκενάζη τραγουδώντας: «Ποιος σου ‘πε γέρο μάγκα / στο Βορονώφ να πας / τι σου ‘ρθε ματσαράγκα / μικράκια ν’ αγαπάς»! Απευθυνόμενη πάντα στο γέρο που είχε «μπολιάσει» ο Βορονώφ, του έλεγε πως πιάστηκε κορόιδο και κατέληγε με το τετράστιχο: «Κουρέλι βρε λεχρίτη / σ’ έφτιαξε ο γιατρός / σ’ εμπάνισα π’ αρχίνησες μαγκίτη / σαν τη μαϊμού να τρως»!
Πολιτικές διαστάσεις!
Πήρε όμως και… πολιτικές διαστάσεις μέσω των στηλών των εφημερίδων. Η εφημερίδα «Εστία» προϋπάντησε περιπαικτικώς τον Ρώσο και υπό τον τίτλο «Γέροντες πανηγυρίσατε» έγραφε: «Μας έρχεται λοιπόν και ο πολύς Βορονώφ. Φθάνει εις Αθήνας και πρόκειται να κάμη δύο διαλέξεις και… ο Θεός κ’ η ψυχή του τι άλλο ακόμα…».[7] Ο «Ριζοσπάστης» ακολουθώντας την προσφιλή τακτική του επετέθη στην «Εστία»: «Η γρηά στρίγκλα της οδού Ανθίμου Γαζή, η «Εστία» των βόθρων των παληών παλατιών και των σημερινών ληστοσυμμοριών, ανέβηκε στα κεραμίδια… Όλοι τους ξεφωνίζουν εξ όλης ψυχής και εξ όλης καρδίας… απλώνοντας τα χέρια… -Βορονώφ! Βορονώφ!».[8]
Εν ολίγοις οι κομμουνιστές υποστήριζαν πως και για τις μεταμοσχεύσεις αδένων πιθήκων έφταιγαν τα «κρεμαστά προγούλια των γερασμένων τράγων της ελληνικής αριστοκρατίας» και οι «ιδέες της πατρίδας και της θρησκείας» γιατί «γύρω απ’ αυτές γίνεται κάθε μέρα ένας διαβολικός χορός από τους οπαδούς της τάξης και της δεξιάς»![9] Πάντως και ένας δραστήριος Έλληνας γιατρός, ο Σκεύος Ζερβός, διεκδικούσε δάφνες γιατί είχε αρχίσει τα πειράματα πολλά χρόνια νωρίτερα (1904) με σκύλους και κουνέλια![10] Είχε δε επιχειρήσει και μεταμόσχευση αδένων από πιθήκους, τους οποίους είχε αγοράσει έναντι 150 δραχμών τον καθένα από τον τότε διευθυντή του Ζωολογικού Κήπου Νικόλαο Γερμανό[11]!
Σεργκέι Βορονώφ
Επίλογος
Πάντως, επί των ημερών του Βορονώφ σημειώθηκε το μεγαλύτερο στην ιστορία κυνηγητό πιθήκων, οι οποίοι κατά εκατοντάδες αποστέλλονταν στα εργαστήριά του. Πραγματοποίησε περίπου δύο χιλιάδες επεμβάσεις, σε εύπορους ηλικιωμένους, εισπράττοντας τεράστια ποσά. Έφυγε σε ηλικία 85 ετών, το 1951 και παρά το γεγονός ότι είχε δηλώσει πως θα ζούσε και πέραν του 2000. Λίγο πριν φύγει από τη ζωή παραδέχθηκε ότι η μέθοδός του ήταν λάθος, ενώ πλήθος ανθρώπων είχαν φθάσει στο ιατρείο του υγιείς και έφευγαν φορτωμένοι με σύφιλη, μία από τις ασθένειες που βασάνισαν την ανθρωπότητα. Τη σκυτάλη πήρε ο συμπατριώτης του Αλεξάντρ Μπογκομόλετς που υποσχόταν να επεκτείνει τη ζωή στα 140 χρόνια!
