Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Ασπρόρουχα απλωμένα μπροστά από τον Ναό της Αγίας Αικατερίνης στην Πλάκα, τέλη 19ου αιώνα.
Οι πατροπαράδοτες μπουγάδες, τα απλωμένα ασπρόρουχα, μπήκαν στο στόχαστρο της Αστυνομίας στις αρχές της δεκαετίας 1930. Ήταν περίοδος που λαμβανόταν μακρά σειρά μέτρων για την προστασία της εικόνας και της λειτουργίας της πόλης, κυρίως για τουριστικούς σκοπούς. Μεταξύ άλλων λοιπόν εκδόθηκε αστυνομική διάταξη, η οποία απαγόρευε ρητώς το άπλωμα ασπρορούχων στα δένδρα και τα σύρματα των δρόμων, στα απερίφρακτα οικόπεδα και γήπεδα αλλά και στα μπαλκόνια και τα παράθυρα που έβλεπαν στους δρόμους! Όπως ήταν φυσικό, μια τέτοια διάταξη προκάλεσε αναστάτωση. Ιδιαίτερα στις γειτονιές. Τα πλυμένα και όχι τα άπλυτα που ανέμιζαν θριαμβευτικά κρεμασμένα στην ταράτσα, στο δρόμο ή στην αυλή ήταν αναπόσπαστο μέρος της εικόνας και της πραγματικότητάς τους.
Η αστυνομική διάταξη έθετε και όρια στις περιοχές που απαγορευόταν πλέον ο θριαμβευτικός… σημαιοστολισμός του αθηναϊκού σπιτιού. «Απαγορεύομεν το άπλωμα ασπρορούχων εντός της ζώνης της σχηματιζομένης εκ των οδών Αλεξάνδρας, Πατησίων, Κυψέλης, Αγίου Μελετίου, Κωνσταντινουπόλεως, Ιεράς Οδού, Δημοφώντος, Φλυέων (:σήμερα Πουλοπούλου), Αποστόλου Παύλου, Μισαραλιώτου, Πετμεζά, ρεύματος Ιλισσού (:σήμερα βασιλέως Κωνσταντίνου), Λαμψάκου Κηφισίας και Αλεξάνδρας» ανέφερε η διάταξη[1]. Δηλαδή στην πραγματικότητα απαγορευόταν πλέον το άπλωμα σε όλη την Αθήνα. Άφηνε απ’ έξω ελάχιστες και ακόμη όχι πυκνοκατοικημένες περιοχές, όπως τα Κάτω Πετράλωνα, τον Νέο Κόσμο κ.ά.
Διατηρούσε, όμως, το δικαίωμα για τον εαυτό της η Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών να επεκτείνει το μέτρο και στους δρόμους που δεν είχε συμπεριλάβει. «Επαφίεται ημίν το δικαίωμα όπως δι’ αποφάσεων ημών επεκτείνωμεν το μέτρον της απαγορεύσεως και επί της εκτός της ημετέρας ζώνης οδών και πλατειών της δικαιοδοσίας ημών», ανέφερε χαρακτηριστικά η διάταξη[2]. «Και που θα απλώνουμε τα ρούχα μας;», ήταν το αυτονόητο ερώτημα των νοικοκυρών, το οποίο προβαλλόταν από τις εφημερίδες. Ήταν δύσκολο για τις γυναίκες του λαού να φανταστούν πως ο αστυφύλακας θα τις τιμωρούσε για χάρη της μπουγάδας τους.
Οπότε η είδηση εξήψε τα πνεύματα στις γειτονιές. Ο καλύτερος εκφραστής τους υπήρξε ο ευθυμογράφος Δ. Ψαθάς. Δεν ήταν απλή και πεζή υπόθεση το άπλωμα της μπουγάδας. Το σύρμα του κρεμάσματος των ρούχων ήταν και το σήμα κατατεθέν του κάθε νοικοκυριού. Από εκεί μάθαινε η γειτονιά πως το σπίτι είχε μεταξωτά, περίτεχνα σεντόνια, μαντήλια, πουκάμισα, νυφικές φορεσιές και γαμπριάτικα κουστούμια. Ήταν θριαμβική κίνηση το ανέβασμα στην καρέκλα με τα πόδια γυμνά και πατώντας στις μύτες με τα χέρια απλωμένα στο σύρμα. Και το κρέμασμα στο μπαλκόνι ή στο δρόμο λειτουργούσε ως δημόσια εξομολόγηση. Εξάλλου, συζητιόταν και το «δείξε μου τα εσώρουχά σου να σου πω ποιος είσαι…»[3]!
Η αθηναϊκή μικροϊστορία καταγράφει και μνημειώδεις καβγάδες για τις μπουγάδες και το άπλωμα. Όπως της κυρά Πανωραίας στην οδό Αγίου Μάρκου 10, στο κέντρο της πόλης. Ούτε λίγο ούτε πολύ, το 1924, ο κουρέας Κ. Φακόπουλος με τη σύζυγό του Πανωραία τραυμάτισαν με φαλτσέτα τον Εμμ. Λαμπιάδη, ο οποίος έμενε στην ίδια αυλή. Ισχυρίζονταν πως από φθόνο τους χαλούσε τη σκάφη και τους έκοβε τα σχοινιά! Είδαν κι έπαθαν οι άνδρες του Β’ Αστυνομικού Τμήματος να δώσουν τέλος στον πόλεμο της μπουγάδας, που είχε και θύματα.
Στις… ταράτσες τα ασπρόρουχα
Πάντως, αφού η διάταξη είχε ιδιαίτερη σημασία για τον τουρισμό, δόθηκε έμφαση στην περιφέρεια της Ακρόπολης. «Απαγορεύομεν το άπλωμα εις άπαντας τους αρχαιολογικούς τόπους ως και επί των κιγκλιδωμάτων και περιφραγμάτων αυτών», ανέφερε ακόμη η διάταξη[4]. Από τότε τα σπιτάκια των Αναφιώτικων άρχισαν να χάνουν μία από τις γραφικότητές τους που ήταν τα ασπρόρουχα τα οποία κυμάτιζαν στις ταράτσες. Τα αποτελέσματα δεν ήταν πλούσια αφού οι νοικοκυρές επέμεναν, επί πολλές δεκαετίες ακόμη, να απλώνουν τις μπουγάδες τους στην κοινή θέα.
