Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία των γειτονιών της πόλης που χάνονται οριστικά, είναι και οι επιγραφές των παραδοσιακών καταστημάτων τους. Ελάχιστες πλέον σώζονται, αφού οι περισσότερες έχουν εξαφανιστεί παίρνοντας μαζί τους το χρώμα και το… άρωμα της εποχής τους. Δεν υπάρχει πλέον η ποικιλία και οι χαριτωμένες προσωνυμίες που συναντούσε ο περαστικός, οι αμίμητες και σε πολλές περιπτώσεις σπαρταριστές επιγραφικές επινοήσεις. Πολλές από αυτές κατέγραψε -τη δεκαετία 1930- ο πολυτάλαντος και κοσμικός δημοσιογράφος Αχιλλέας Μαμάκης (1906-1966)[1]. Ένας άνθρωπος που αγαπούσε τον πολιτισμό και με τις έρευνες και τις καταγραφές του διέσωσε μνήμες και εικόνες.
Οι επιγραφές των καταστημάτων λειτουργούσαν ταυτοχρόνως και ως διαφημίσεις. Ο μικρομαγαζάτορας της γειτονιάς φρόντιζε στην ταμπέλα του να αναφέρεται και το κύριο προϊόν που πωλούσε το κατάστημά του. Γι’ αυτό ήταν συνήθεις οι επιγραφές Παντοπωλείον η «Ειλικρίνεια», Επιπλοποιείον η «Στερεότης», Κουρείον η «Κομψότης» και η «Περιποίησις», Ψιλικά η «Φθήνεια» και άλλα τέτοια παρεμφερή ονόματα. Άλλες επιγραφές πρόδιδαν την καταγωγή των καταστηματαρχών: Ξενοδοχείον η «Λάρισα», Παντοπωλείον η «Σύρος», Οπωροπωλείον η «Ανδρίτσαινα».
Λαλίστατες ήταν όμως οι επιγραφές και για άλλα προσωπικά στοιχεία του καταστηματάρχη. Ο μετανάστης π.χ. προσέθετε στην επιγραφή του μαγαζιού του και ένα «Αμερικανικόν». Δηλαδή «Αμερικανικόν Καφεκοπτείον», «Αμερικανικόν Τροχείον», «Αμερικανικόν Ζαχαροπλαστείον» κ.ά.
Υπήρχαν βέβαια και εκείνοι που ήθελαν να συνοδεύσουν την πατρίδα τους και με τα κάλλη της, οπότε ο περαστικός διάβαζε Ξενοδοχείον η «Ωραία Θέα και Αιτωλοακαρνανία». Υπήρχε ωστόσο και αμετροέπεια στις αντιγραφές, οι οποίες δεν ήταν πάντα επιτυχείς. Έτσι σε προσφυγικό συνοικισμό το φερετροποιείο είχε αναρτήσει την επιγραφή «Πωλούνται φέρετρα με δόσεις εξαιρετικώς ηγγυημένης στερεότητος. Ο αγοράζων άνω των δύο έχει έκπτωσιν 25%»!
Εννοείται πως κυριαρχούσαν οι… ελληνικούρες, οι οποίες οφείλονταν είτε στον λαϊκό επιγραφοποιό είτε στον καταστηματάρχη. Έτσι δίπλα στο «Ψητοπωλείον» κολλούσε και προσθήκη «Κοκορετσάδικο». Ή σε υπόγειες τρώγλες αναρτώντο πομπώδεις επιγραφές, όπως «Εμβαλωματοποιείον η Σακοράφα» ή το «Ηλεκτροκίνητον Επιδιορθωτήριον Υποδημάτων» που βρισκόταν στην οδό Πειραιώς. Συνεπέστερα και ακριβέστερα ήταν πολλά καφενεία που έφεραν το όνομα της περιοχής τους. Όπως Καφενείον η «Καλλιθέα», το «Ρουφ», τα «Πετράλωνα» κ.λπ. Σε άλλες περιπτώσεις υιοθετούσαν την αρχαιολογική περιοχή με την οποία συνόρευαν, όπως Καφενείον η «Ακρόπολις», το «Φανάρι του Διογένους», ο «Κεραμεικός» κ.ο.κ.
Απειρία καταστημάτων ψιλικών και καφενείων έφεραν τον μετριοπαθή τίτλο «Μικράκι» και άλλους διάφορους αποκαλυπτικούς όρους όπως «Φιλοξενία», «Αγάπη του Λαού» και «Φίλοι». Πλήθος καταστημάτων έφεραν τον τόπο καταγωγής των θαμώνων τους, όπως «Πάρος», «Νάξος», «Αρκαδία», «Θεσσαλία», «Μακεδονία» και άλλα. Ωστόσο ένας καφετζής της οδού Λιοσίων ήθελε περισσότερους πελάτες, γι’ αυτό έβαλε την επιγραφή «Καφενείον η Συνάντησις των Περιχώρων».
Συλλέγοντας λοιπόν τέτοιες επιγραφές, ο Αχ. Μαμάκης κατέγραψε στο Μεταξουργείο το «Οινοζυθεστιατόριον ο… κρεμασμένος μάγερας» και στην οδό Αγίου Δημητρίου (Ψυρρή) την επιγραφή Έπιπλα «Ο Ερυθρός Αλέκτωρ»! Στην οδό Μενάνδρου υπήρχε το Οινοζυθεστιατόριον «Σουρλουλούδικο» και στην οδό Παλλάδος το Εργοστάσιον Μανδηλίων ο «Άτταλος».
Αλλά εκείνος που… έσπαγε ταμεία, ήταν ο ταβερνιάρης της οδού Μάγερ, στην πλατεία Βάθη. Το κατάστημα αυτό είχε δύο πόρτες, προφανώς όπως και η ζωή. Ο επινοητικός τύπος λοιπόν πάνω από τη μία πόρτα είχε τοποθετήσει την επιγραφή «Οινομαγειρείον η Πείνα» και πάνω από την άλλη «Οινομαγειρείον η Χόρτασις». Δεν έμενε παρά να διαλέξει ο πελάτης από ποια πόρτα επιθυμούσε να εισέλθει στο κατάστημα. Τέλος ο κουρέας Τάκης Κορομπίλης, που είχε το κατάστημά του στην οδό Κυδαθηναίων, είχε βάλει την επιγραφή «Κείρω ταχέως και δεν ομιλώ». Αισθάνθηκε την ανάγκη να το κάνει, αφού ήταν ο πλέον λάλος μπαρμπέρης των Αθηνών και η γλώσσα του θεωρείτο αεικίνητη σε ταχύτητα[2]!
