Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Οπωσδήποτε κυρίαρχη υπήρξε η καλλιτεχνική προσωπικότητά του Γεωργίου Μιχαλακόπουλου (1938-2023) αφού πρωταγωνίστησε στα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας, ως ηθοποιός και σκηνοθέτης, σχεδόν μία εξηκονταετία. Η πληθωρική αυτή πτυχή της ζωής του παρουσιάστηκε προσφάτως επειδή εγκατέλειψε τα γήινα σε ηλικία 85 ετών. Υπάρχει όμως και μία λιγότερο γνωστή πτυχή της ζωής του, η οποία αφορά στην σταθερά φιλαθήναιη και κοινωνικά ευαίσθητη φυσιογνωμία του.
Έντονα πολιτικοποιημένος, στα χρόνια της μεταπολίτευσης, εκδήλωσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα δημοτικά πράγματα της πρωτεύουσας. Εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος στις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές που διεξήχθησαν το 1975 και ανέδειξαν Δήμαρχο Αθηναίων τον Ιωάννη Παπαθεοδώρου. Επανεκλέχθηκε δύο φορές με τον Δημήτρη Μπέη (1978, 1982) και ασχολήθηκε ιδιαιτέρως με τα ζητήματα της νεολαίας και του πολιτισμού, όταν ακόμη υπήρχε ο θεσμός των «Κέντρων Νεότητος». Ωστόσο κατά το έτος εκπνοής της πρώτης θητείας του, στην διεξαγωγή των δημαιρεσιών, έμελλε να εμπλακεί σε έντονη διαμάχη.
Ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος στα έδρανα του Δημαρχείου Αθηνών. Φωτ. αρχείο Ελ. Γ.Σκιαδά.
Οι εκλογές του 1975
Υπενθυμίζουμε πως στις δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν τον Μάρτιο 1975 αντιπαρατέθηκαν ο πρώην δήμαρχος Γεώργιος Πλυτάς με τον συνδυασμό «Εθνική Ενότης» και ο Ιωάννης Παπαθεοδώρου, παλαιός δημοτικός σύμβουλος και υπηρεσιακός Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, με τον συνδυασμό «Δημοκρατική Συνεργασία». Εκπροσωπούσαν αντίστοιχα τη δεξιά και την κεντρο-αριστερά. Επίσης, υποψήφιος ήταν ο αρχιτέκτονας Αντώνιος Κιτσίκης με τον συνδυασμό «Νέα Αθήνα» και ο Αναστάσιος (Τάσος) Παναγόπουλος («Νέα Αθήνα-Ανανέωσις-Αλλαγή»), ο οποίος εκπροσωπούσε τις υπερσυντηρητικές δυνάμεις.
Κυβέρνηση ήταν η Νέα Δημοκρατία και κύριο χαρακτηριστικό των δυνάμεων της αντιπολίτευσης ήταν η σύσταση μιας παράταξης, της «Δημοκρατικής Συμμαχίας» ή «Δημοκρατικής Συνεργασίας». Συμμετείχαν υποψήφιοι από ποικίλους κομματικούς σχηματισμούς, οι οποίοι διατηρούσαν την κομματική τους ταυτότητα. Το εγχείρημα ουσιαστικά δεν ανταποκρίθηκε στον σκοπό του και προέκυψαν πολλές «παραφωνίες», ακόμη και στο ζήτημα της εκλογής Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου, ο οποίος τότε εκλεγόταν με ετήσια θητεία.
Ο Πρόεδρος
Η εκλογή Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου κατά τις δημαιρεσίες, οι οποίες εθιμικά λάμβαναν χώρα την 1η Ιανουαρίου, θεωρείται κυρίαρχη πράξη, από καθιερώσεως του συστήματος της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως. Ο εκάστοτε Πρόεδρος καλείται να διευθύνει τις εργασίες και αποτελεί το «κλειδί» της νομιμότητος για τις εισηγήσεις αλλά και τις αποφάσεις που λαμβάνονται από το Δημοτικό Συμβούλιο. Συνήθως είναι πρόσωπο κοινής αποδοχής αφού καλείται να εφαρμόσει τη νομιμότητα, ανεξαρτήτως από ποια παράταξη προέρχεται.
Στον Δήμο Αθηναίων είναι μακρά η παράδοση και η ιστορία των Προέδρων από τη γέννησή του, αρχής γενομένης από τον Ιωάννη Μακρυγιάννη. Σε κρίσιμες περιόδους η εκλογή του Προέδρου του Δημοτικού συμβουλίου, ιδιαίτερα στον Δήμο της πρωτεύουσας, αποτελούσε πράξη «σταθμό» για τις αυτοδιοικητικές και κατ’ επέκταση για τις ευρύτερες πολιτικές εξελίξεις. Πραγματικές πολιτικές μάχες έχουν δοθεί στην Αθήνα για τη θέση του Προέδρου.
Γιώργος Μιχαλακόπουλος (1938-2023). Φωτ. αρχείο Ελ. Γ. Σκιαδά.
«Μαλλιά κουβάρια»
Το ίδιο είχε συμβεί και στις αρχές Ιανουαρίου 1977, όταν Πρόεδρος εκλέχθηκε ο εκλεγμένος με την ΕΔΑ Σωτήριος Πούλος. Αντιπρόεδρος και Γραμματέας εκλέχθηκαν αντιστοίχως οι προερχόμενοι από την ΕΔΗΚ Αιμίλιος Δημητριάδης, οδοντίατρος και Ηλίας Μπίρης, αρχιτέκτονας. Χωρίς να προηγηθεί συνεννόηση ή να ζητηθούν ανταλλάγματα, τον Σωτ. Πούλο στήριξε σύσσωμη η προσκείμενη στη Νέα Δημοκρατία δημοτική ομάδα Γεωργίου Πλυτά. Οπότε οι προσκείμενες στα άλλα κόμματα ομάδες της αντιπολίτευσης, οι οποίες είχαν συστήσει τη «Δημοκρατική Συμμαχία» (ΕΔΗΚ, ΠΑΣΟΚ, ΕΔΑ, ΚΚΕ, ΚΚΕ εσ.), έγιναν κυριολεκτικά «μαλλιά κουβάρια».
Η εξέλιξη αυτή οφειλόταν στο γεγονός ότι το ΚΚΕ επέμενε να υποστηρίζει τον δικηγόρο Οδυσσέα Τσουκόπουλο που είχε διατελέσει Πρόεδρος στην περίοδο που εξέπνεε, αλλά οι υπόλοιπες παρατάξεις τον θεωρούσαν αποτυχημένο. Οι καταγγελίες που ακολούθησαν ήταν οξύτατες. Μία ομάδα ανακοίνωνε πως η «Δημοκρατική Συνεργασία» είχε δεχθεί σοβαρό πλήγμα και κατήγγελλε στον Αθηναϊκό λαό εκείνους που είχαν δώσει τη δυνατότητα στην δεξιά Κυβέρνηση «να αλώσει τον πρώτο Δήμο της χώρας»[1]. Ανάλογες ανακοινώσεις εξέδωσαν όλα τα κόμματα.
Εκλογή Προέδρου
Τον Ιανουάριο 1978, τελευταίο έτος της θητείας του Ι. Παπαθεοδώρου, έπρεπε να διεξαχθούν οι δημαιρεσίες στις οποίες ενεπλάκη ο Γ. Μιχαλακόπουλος. Την θέση του Προέδρου διεκδίκησε ο ήδη γνωστός ηθοποιός έχοντας απέναντί του έναν παλαιό δημοτικό σύμβουλο, τον Αναστάσιο Παπαρρηγόπουλο της συντηρητικής παράταξης. Με έντεχνο χειρισμό εκ μέρους της «δεξιάς» όχι μόνον δεν ευοδώθηκε η προσπάθεια να εκλεγεί Πρόεδρος ο Γ. Μιχαλακόπουλος αλλά ξέσπασε και μείζον πολιτικό θέμα που απασχόλησε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων!
Τι συνέβη; Η «Δημοκρατική Συνεργασία», η οποία διέθετε 18 από τους 28 παρόντες δημοτικούς συμβούλους, δεν μπόρεσε να προτείνει κοινό υποψήφιο. Τις διαδικασίες διεξήγαγε η Αιμιλία Υψηλάντη που είχε πλειοψηφήσει στις εκλογές του 1975. Στις δύο πρώτες αναμετρήσεις την θέση του Προέδρου διεκδίκησαν εκ μέρους της «Εθνικής Ενότητος» του Γ. Πλυτά ο Αν. Παπαρρηγόπουλος που έλαβε 10 ψήφους, εκ μέρους της «Δημοκρατικής Συνεργασίας» ο Θεόδωρος Κατριβάνος που έλαβε 7 ψήφους και εκ μέρους του ΚΚΕ ο Παρασκευάς Βελισσάρης που έλαβε 8 ψήφους.
Με κλήρωση!
Στη δεύτερη ψηφοφορία οι υποψήφιοι της πλειοψηφίας Θ. Κατριβάνος και Π. Βελισσάρης ισοψήφισαν με 7 ψήφους και ο Αν. Παπαρρηγόπουλος έλαβε 10 ψήφους. Μόλις ανακοινώθηκε το αποτέλεσμα η Αιμιλία Υψηλάντη διέκοψε τη συνεδρίαση «λόγω κοπώσεως», όπως είπε, αλλά στην πραγματικότητα για να γίνουν οι απαραίτητες διεργασίες και να αποφευχθεί το «ατύχημα» για τις «προοδευτικές» δυνάμεις[2]. Στην τρίτη και τελευταία ψηφοφορία συμμετείχαν 27 δημοτικοί σύμβουλοι και έλαβαν οι Γ. Μιχαλακόπουλος και Αν. Παπαρρηγόπουλος από 11 ψήφους.
Βρέθηκαν όμως ένα λευκό και τρία διπλά ψηφοδέλτια, τα οποία φυσικά κρίθηκαν άκυρα. «Διπλά» θεωρήθηκαν γιατί μέσα είχε τοποθετηθεί τεμάχιο λευκού χαρτιού. Αφού ισοψήφισαν οι δύο σύμβουλοι, ακολούθησε κλήρωση και Πρόεδρος αναδείχθηκε ο Αν. Παπαρρηγόπουλος. Το τι ακολούθησε είναι δύσκολο να περιγραφεί. Όλα τα κόμματα, πλην της Νέας Δημοκρατίας, εξέδωσαν κεντρικές ανακοινώσεις, ενώ στον Τύπο τα δημοσιεύματα κατέλαβαν τη θέση τους στην πρώτη σελίδα.
Ο Ι. Παπαθεοδώρου εκφωνεί λόγο εν όψει δημοτικών εκλογών στην Πλ. Κοτζιά.
«Γιατί;»
Κυρίως ο αντιπολιτευόμενος Τύπος αντέδρασε επιθετικά. Οι πιο ήπιοι τίτλοι ήταν ότι «Η δεξιά μειοψηφία πήρε την προεδρία στο Δημοτικό Συμβούλιο Αθηναίων»[3] και πως «Προδόθηκε ο λαός της Αθήνας»[4]. Ο δημοσιογράφος Γιώργος Λιάνης ρώτησε τον Γ. Μιχαλακόπουλο «Γιατί δεν εκλεγήκατε Πρόεδρος; Γιατί εξελέγη ο εκπρόσωπος της Δεξιάς;». Και εκείνος απάντησε: «Δεν γνώριζα τίποτε για τη δική μου υποψηφιότητα κι ούτε ενδιαφερόμουνα για προεδρία. Αλλά το αδιέξοδο των δύο προηγούμενων ψηφοφοριών οδήγησαν στην δική μου επιλογή»[5].
Στη συνέχεια πάντως κατατέθηκαν τρεις προσφυγές κατά του κύρους της εκλογής του Αν. Παπαρρηγόπουλου στην προεδρία του Δημοτικού Συμβουλίου. Οι λόγοι ήταν μάλλον προσχηματικοί. Κατατέθηκαν ενστάσεις γιατί τα ψηφοδέλτια ρίχτηκαν στην κάλπη χωρίς να τοποθετηθούν σε φάκελο, γιατί δεν υπήρχαν γραμμένα τα ονόματα αλλά ο καθείς έγραφε εκείνον που επιθυμούσε να ψηφίσει και γιατί δεν υπήρχε παραβάν. Εν ολίγοις οι ενιστάμενοι υποστήριζαν ότι η εκλογή που οι ίδιοι είχαν διεξάγει ήταν «διακωμώδηση του θεσμού της μυστικής ψηφοφορίας»[6]. Οι προσφυγές απορρίφθηκαν από τα αρμόδια όργανα του Νομαρχιακού Διαμερίσματος Αθηνών.
