Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
«Πολεμικό Συμβούλιο». Ελαιογραφία Θεόδωρου Βρυζάκη.
Από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης και έκτοτε οι επίσημοι Προϋπολογισμοί καταλαμβάνουν τη δική τους σημαντική θέση στη Νεότερη Ελληνική Ιστορία. Ελάχιστα έχουν γραφεί μέχρι σήμερα για την σύνταξη του πρώτου ελληνικού Προϋπολογισμού, διαρκούσης βεβαίως της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Μπορεί τα πρώτα πολιτεύματα να είχαν ορίσει διατάξεις για την σύνταξη στην αρχή κάθε χρόνου «υποθετικού λογαριασμού των προσόδων και εξόδων της διοικήσεως», καθώς και άλλες για να υποβάλλεται στο τέλος κάθε χρόνου «λογαριασμός των γενομένων προσόδων και εξόδων». Ωστόσο, ο πρώτος και μόνος Προϋπολογισμός που συντάχθηκε μέχρι την έλευση του Καποδίστρια ήταν τον Απρίλιο 1823.
Οδυσσεύς Ανδρούτσος, επιζωγραφισμένη λιθογραφία. Εκδ. Α. Friedel, λιθ. Βοuvier, Λονδίνο 1825.
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος
Για τη σύνταξη εκείνου του Προϋπολογισμού συστήθηκε Επιτροπή από έξι πολιτικούς και έξι στρατιωτικούς, η οποία κλήθηκε να παραδώσει την εργασία της εντός τεσσάρων ημερών. Η εργασία όμως δεν ήταν εύκολη και δύο ημέρες αργότερα η επιτροπή διευρύνθηκε σε 17 μέλη, μεταξύ των οποίων συμπεριλήφθηκε και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ολοκλήρωσε την υπεράνθρωπη εργασία της σε οκτώ ημέρες. Η έκθεση που συνέταξαν είναι μνημείο ολιγόλογης σοφίας.
«Τα έσοδα ως προς τα έξοδα δεν είναι το ουδέν» ήταν η πρώτη διαπίστωσή τους. Στη συνέχεια επισήμαιναν ότι όσο και αν αυξάνονταν τα έσοδα με πιέσεις στις αγωνιζόμενες ελληνικές επαρχίες «δεν θέλει εξισάσουν ποτέ με τα έξοδα, χωρίς να ληφθώσιν άλλα μέτρα παρά του Έθνους»! Ως έσοδα αποτιμούνταν οι προσφορές των διαφόρων τόπων σε λάδι, κρασί, χαρούπια, σταφίδες, φρούτα κ.λπ. Όσο για τα έξοδα «πλησιάζομεν εις την αλήθειαν», έγραφαν οι σπουδαίοι εκείνοι άνδρες που έπρεπε να υπολογίσουν από τα τσαρούχια και το ψωμί των ανδρών, τριακόσια δράμια στον καθένα, μέχρι την ποσότητα κρασιού ή ρακής για τον καθένα.
Πάντως, η τελική «σούμα», όπως αποκαλούσαν το αποτέλεσμα, εμφανίσθηκε ισοσκελισμένη στα 12.846.220 γρόσια!
Σφραγίδα της προσωρινής διοικήσεως, και συγκεκριμένα της Επιτροπής επί της Οικονομίας (1821).
Νοθευμένα Κατάστιχα…
Μεταξύ του πρώτου επίσημου Προϋπολογισμού και του δεύτερου που συντάχθηκε από τον Καποδίστρια πέρασε μια πενταετία (1824-1828) γενικής ακαταστασίας και αβεβαιότητας. Μια πενταμελής επιτροπή, «Η επί των Εθνικών Λογαριασμών Επιτροπή», ως ελεγκτές δημόσιας διοίκησης της εποχής, ανέλαβε να εκκαθαρίσει την οικονομική διαχείριση των τριών πρώτων περιόδων της Ελληνικής Επαναστάσεως. Το πόρισμά της υπήρξε συγκλονιστικό για τη σπαρασσόμενη από εμφύλιες διαμάχες μικρή και ασχημάτιστη ακόμη Ελλάδα.
Στην έκθεσή της η Επιτροπή έγραφε πως βρήκε τα εθνικά κατάστιχα νοθευμένα, πλήρη καταχρήσεων, ελλείψεων, λαθών και ανωμαλιών. Από τα ομόλογα που είχαν εκδοθεί έλειπαν τεράστιες ποσότητες, τις οποίες καλούσαν τους διάφορους υπουργούς να επιστρέψουν. Είχαν μείνει ανείσπρακτα τεράστια ποσά από τις ενοικιάσεις ή την πώληση εθνικών κτημάτων. Επίσης είχαν καταβληθεί σκανδαλώδεις και αυθαίρετες αποζημιώσεις για διάφορες ζημιές και καλούνταν να επιστρέψουν τα ποσά όσοι τα είχαν εισπράξει αφού δεν υπήρχε νόμος που να καλύπτει αυτές τις πράξεις. Τα ποσά ήταν ιλιγγιώδη για τα χρόνια εκείνα, αφού για τα παραπάνω μόνον ανέρχονταν περίπου σε επτά εκατομμύρια γρόσια!
Ο… πονηρός υπουργός
Ίσως κάποτε μια ιδιαίτερη εργασία να αναδείξει τις απίστευτες πτυχές αυτής της ιστορίας. Εν ολίγοις, η εν λόγω Επιτροπή διαπίστωνε πως ήταν δύσκολο να εξαχθούν συμπεράσματα για όλα τα θέματα, αλλά μπορούσαν να καταλογισθούν μεμονωμένες πράξεις Υπουργών. Όπως π.χ. του Νικόλαου Πονηρόπουλου που είχε διατελέσει υπουργός και είχε φροντίσει να πωλήσει εθνική γη στην Αθήνα και στο Άργος, εξαφανίζοντας τους σχετικούς λογαριασμούς. Ο ίδιος παραπέμφθηκε να δικαστεί ενώ ήταν Υπουργός Οικονομικών το 1847, κατηγορούμενος για πλαστογράφηση πρωτοκόλλων σιτηρών, αλλά η υπόθεση δεν έφθασε ποτέ στα δικαστήρια παρά τη σχετική πρόβλεψη του Συντάγματος.
Κάπως έτσι ήταν η κατάσταση, την οποία κλήθηκε να διαχειριστεί ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος συνέταξε τον δεύτερο επίσημο Προϋπολογισμό.
