Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Η προτομή του Γ. Σουρή στο Ζάππειο.
Συμπληρώνεται φέτος ένας αιώνας από τότε που έφυγε από τη ζωή ο Γεώργιος Σουρής (1853-1919), ο κράτιστος των νεότερων ευθυμογράφων ποιητών. Για να τιμήσουμε την επέτειο, καταγράφουμε την άγνωστη ιστορία και τις απίστευτες περιπέτειες των δύο προτομών του ποιητή, μία που βρίσκεται στην περιοχή του Ζαππείου και μία στον τάφο του, στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Η πρώτη, η τοποθετημένη στον Κήπο του Ζαππείου, αποκαλύφθηκε στις 12 Ιουνίου 1932. Φιλοτεχνήθηκε με πρωτοβουλία του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» και «δαπάναις φίλων και θαυμαστών του».
Για την εξασφάλιση του ποσού που απαιτούνταν για τη φιλοτέχνηση της προτομής, έγιναν προεσπερίδες και ομιλίες για τη ζωή και το έργο του ποιητή από προσωπικότητες όπως ο Γεώργιος Πωπ, ο Ιπποκράτης Καραβίας, ο γιος του Κρίτωνας Σουρής κ.ά. Παρούσα στα αποκαλυπτήρια η χήρα του ποιητή με τον γιό και τις κόρες της, καθώς και πλήθος επισήμων. Ήταν το γέλιο ενός λαού, η σάτιρα ενός λαού, η πρακτική και κοινωνική φιλοσοφία ενός λαού συνόψισε ο Εμμανουήλ Ρέπουλης.
Την προτομή φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γεώργιος Δημητριάδης – Αθηναίος (1880-1941) και ο δήμαρχος Αθηναίων Σπύρος Μερκούρης, που ήταν παρών στα αποκαλυπτήρια, υποσχέθηκε να δώσει το όνομα του ποιητή σε κεντρική οδό της πρωτεύουσας. Δεν τήρησε την υπόσχεσή του. Ωστόσο, ο Σπύρος Μελάς φρόντισε να γράψει στη μνήμη του Γ. Σουρή ένα από τα καλύτερα χρονογραφήματά του. Επισήμαινε πως «όταν απεκαλύφθη η προτομή τ’ αρχαιότερα δένδρα τον ανεγνώρισαν, έκλιναν στην αύρα τα φουντωμένα κλαριά και κάτι του ψιθύρισαν…»!
Η προτομή του Γ. Σουρή στο Α΄ Νεκροταφείο.
Περίπου είκοσι ημέρες αργότερα, στις 26 Ιουνίου 1932, έγινε μνημόσυνο για τον αείμνηστο ποιητή, στον τάφο του στο Α΄ Νεκροταφείο, τελετουργούντος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση, μίλησαν ο Γεώργιος Πωπ και ο Δημήτριος Γρ. Καμπούρογλους και έγιναν τα αποκαλυπτήρια της δεύτερης προτομής του Γ. Σουρή! Διότι την ίδια εποχή φιλοτεχνήθηκε και δεύτερη προτομή από τον επίσης Αθηναίο γλύπτη Νικόλαο Γεωργαντή (1883-1947).
Ένα ταφικό μνημείο, το οποίο φιλοτεχνήθηκε με φροντίδα και έξοδα του «Συλλόγου των Αθηναίων», του οποίου μέλη ήταν η οικογένεια του Γ. Σουρή, και τοποθετήθηκε πάνω σε βράχο που έστειλε από τη Σύρο ο δήμαρχος Ερμούπολης. Το πρόπλασμα σώζεται σε άριστη κατάσταση στον «Σύλλογο των Αθηναίων», καθώς και τα φωτογραφικά τεκμήρια που χρησιμοποίησε ο καλλιτέχνης για να σμιλέψει το έργο του. Το γεγονός της σχεδόν παράλληλης αποκάλυψης δύο προτομών ευθύνεται για το απίστευτο… μπέρδεμα και τα λάθη στα οποία έχουν περιπέσει όλοι όσοι ασχολήθηκαν σχετικά.
Γεώργιος Σουρής. Σκίτσο Ευθύμιου Παπαδημητρίου.
Εν τω μεταξύ, οι περιπέτειες της προτομής που τοποθετήθηκε στο Ζάππειο δεν είχαν τέλος έως τις ημέρες μας. Φαίνεται ότι κάτι περισσότερο γνώριζε ο Γ. Σουρής όταν έγραφε: «Πέννα στην θανή μου ύμνους να μη γράψει, / ούτε δάκρυ θέλω να χυθεί κανένα, / κι’ ούτε αυτός ακόμα θέλω να με κλάψει, / που ελπίζει ψήφο νάχει από μένα»!
Το 1955, μία παρέα νεαρών σπουδαστών, από 17 έως 22 ετών, θρυμμάτισαν την προτομή επειδή ανέβηκαν πάνω για να φωτογραφηθούν. Οι νεαροί συνελήφθησαν και οι αντιδράσεις ήταν σφοδρές. Ωστόσο, αποκαλύφθηκε πως δεν ήταν κακοποιά άτομα, αλλά επικράτησε νεανική τρέλα και «επίμεμπτος απροσεξία», όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε για να πέσουν στα… μαλακά. Έπρεπε παρά ταύτα να αποκατασταθεί η προτομή και γι’ αυτό φρόντισαν η «Επιτροπή Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων» και ο «Σύλλογος των Αθηναίων». Πράγματι, σύντομα η προτομή «επαναστήθηκε», όπως αναγράφεται στην αριστερή πλευρά της βάσης της. Αλλά και πάλι δεν βρήκε ησυχία η προτομή, η οποία δέχθηκε το τελευταίο κτύπημα τον Δεκέμβριο του 1988. Αποκεφαλίστηκε και βρέθηκαν να παίζουν με το κεφάλι του σατιρικού ποιητή για να αποκατασταθεί τελικά εκ νέου.
