Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Ταχυδρόμοι εν ώρα υπηρεσίας, τέλος δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνος.
Στην εποχή των e-mails, των couriers και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δύσκολα, οι νεότεροι κυρίως, μπορούμε να αντιληφθούμε τη σημασία που είχαν κάποτε τα Ελληνικά Ταχυδρομεία. Πλούσια η ιστορία τους και ακόμη πλουσιότερη η βιβλιογραφία, με κυρίαρχα τα έργα του Μωυσή Κωνσταντίνη. Αλλά με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ταχυδρομείων, η οποία γιορτάζεται την 9η Οκτωβρίου, ημερομηνία κατά την οποία ιδρύθηκε η Παγκόσμια Ταχυδρομική Ένωση το 1874, ας ρίξουμε φως σε μια άγνωστη πτυχή της νεότερης ιστορίας των ταχυδρομείων μας. Όπως στη σύνδεσή τους με μία λέξη που έχει εξαφανιστεί πλέον από το λεξιλόγιό μας. Πρόκειται για τη λέξη «γρούπος», η οποία προέρχεται από το ιταλικό gruppo και σήμαινε το χρηματόδεμα, δέμα χρημάτων που αποστελλόταν με φορτωτική. Επίσης, σήμαινε τον μικρό σωρό όμοιων πραγμάτων.
Φαίνεται ότι η λέξη ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη και χρησιμοποιούνταν τόσο από τον λαό και τη λογοτεχνία όσο και από τη διοίκηση. «Ένας έκλεψε έναν γρούπον με χρήματα» έγραφε ο Μακρυγιάννης, ενώ «έναν γρούπο από διακόσια εξήντα τάλλαρα» έβρισκε ο Σπύρος Μελάς το 1931 στο ιστόρημά του[1] για τον ναύαρχο Μιαούλη. Αλλά κι ο Σουρής δεν παρέλειψε τον γρούπο: «Κι εντός του γρούπου Περικλή / ευρίσκω άλλον γρούπον, / κι ακούω φράγκων αργυρών / και πεντολίρων γδούπον»[2]. Μα χάθηκε η λέξη; Όχι βεβαίως. Εξαδέλφη της είναι η λέξη γκρουπ (group) που χρησιμοποιούμε και με την έννοια αυτή εμφανίζεται ήδη από τη δεκαετία του 1920 όταν ο Κώστας Αθάνατος έγραφε για «ένα γρούπο από γεροντάκια (που) κάθονται ο ένας αντίκρυ στον άλλο»[3]. Αλλά «ένα χαριτωμένο γρούπο από παιδιά και ζώα» έβλεπε και ο Γρηγόριος Ξενόπουλος στο μυθιστόρημά του «Ο μικρός Δον Κιχώτης» (1938)[4]..
Σφραγίδες ταχυδρομικών γραφείων τέλη 19ου αιώνος.
Αλλά πώς συνδέεται η λέξη «γρούπος» με τα Ταχυδρομεία μας; Οφείλεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως του 1836[5], όπου, αν ανατρέξει κάποιος θα βρει ένα Διάταγμα με τον τίτλο «Περί παραδόσεως γρούπων εις τα ταχυδρομεία Αθηνών και Πειραιώς». Η βαυαρική αντιβασιλεία πρώτα απαγόρευσε στους πλοιάρχους, στους ναύτες και τους επιβάτες των διάφορων σκαφών να εκτελούν χρέη ταχυδρόμων, μεταφέροντας επιστολές, δέματα και γρούπους. Μετά εξέδωσε ιδιαίτερο Διάταγμα, με το οποίο καθόριζε τον τρόπο διαχείρισης από την ταχυδρομική υπηρεσία των «γρούπων χρημάτων», που ήταν ουσιαστικά το πρώτο Διάταγμα για χρηματαποστολές και μάλιστα με ασφάλεια του Δημοσίου! Όποιος λοιπόν επιθυμούσε να ταχυδρομήσει ένα γρούπο έπρεπε να τον σφραγίσει με τρόπο που δεν θα μπορούσε να ανοίξει, να γράψει επάνω τον παραλήπτη αλλά και το ποσό που περιείχε. Όποιος παραλάμβανε τον γρούπο έπρεπε να βάλει την επίσημη σφραγίδα του Ταχυδρομείου και να κόψει απόδειξη. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι για πρώτη φορά βρίσκουμε την κυβέρνηση να εγγυάται για το μεταφερόμενο ποσό τονίζοντας στο Διάταγμα πως «εις περίστασιν απωλείας αποζημιοί τον παθόντα, οι δε ταχυδρομικοί υπάλληλοι είναι υπευθυνοι εις την κυβέρνησιν και υποφέρουν την αποζημίωσιν»[6].
Δηλαδή αφενός η κυβέρνηση έδινε εγγυήσεις και αφετέρου θα προχωρούσε σε καταλογισμό των ποσών στους ταχυδρόμους, εάν δεν μπορούσαν να αποδείξουν ότι είχαν εκπληρώσει το χρέος τους και ότι η απώλεια οφειλόταν σε λόγους πάνω από τις δικές τους δυνάμεις!
Ταχυδρόμος καλεί με τη σάλπιγγά του τους παραλήπτες των γραμμάτων.
Βεβαίως τέτοιου είδους μέτρα δεν ήταν δυνατόν να ανακόψουν το έντονο ενδιαφέρον των ληστών για τους ταχυδρόμους που μετέφεραν αντικείμενα και γρούπους. Οι επιθέσεις ήταν συχνές και άρπαζαν ό,τι έβρισκαν, από την ιδανική περίπτωση των γρούπων μέχρι υποδήματα και κάλτσες. Μερικές φορές κρατούσαν και ως ομήρους τους ταχυδρόμους, ζητώντας χρήματα από το πιο κοντινό δημόσιο ταμείο. Αποφασίστηκε να συνοδεύονται από χωροφύλακες, αλλά και το μέτρο αυτό δεν απέδωσε. Μετά τους δόθηκε ειδική άδεια οπλοφορίας, αλλά οι ληστείες των ταχυδρόμων συνεχίστηκαν ακόμη και μέσα στην πρωτεύουσα[7].
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Δημοκρατία» 9 Οκτωβρίου 2013
