Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Τα Τσούφλεια Εκπαιδευτήρια Γευγελής.
Ο ελληνικός κόσμος γνωρίζει ότι δωρητής και ευεργέτης της Ακαδημίας Αθηνών είναι ο βαρώνος Σίνας (Σιναία Ακαδημία). Αλλά υπάρχει και άλλος δωρητής και ευεργέτης, άγνωστος στον περισσότερο κόσμο. Δεν υπάρχει στα λεξικά και δεν αναφέρεται συχνά το όνομά του. Είναι ο Αναστάσιος Τσούφλης από το Τσεπέλοβο της Ηπείρου και πλήθος στοιχείων διέσωσε ο Μιχαήλ Ροδάς.[1] είναι ένας ακόμη κρίκος της μακράς αλυσίδας των ηπειρωτών ευεργετών οι οποίοι αισθανόντουσαν ως υπέρτατη υποχρέωση να εργαστούν και να δημιουργήσουν για να διαθέσουν τους κόπους τους στην πατρίδα. Ευτυχώς οι συντοπίτες του, οι πάντα ευαίσθητοι ηπειρώτες, διατήρησαν ακέραια τη μνήμη του και φροντίζουν, συχνά πυκνά, να τον μνημονεύουν ώστε να μαθαίνουμε οι νεοέλληνες πως στάθηκε στα πόδια της και μεγαλούργησε η μικρή Ελλάς.[2]
Η επιτυχία
Γεννημένος στο Τσεπέλοβο το 1801 από φτωχή οικογένεια, μόλις ενηλικιώθηκε ο Αναστάσιος Τσούφλης πήρε τον δρόμο της ξενιτιάς με τον αδελφό του Θεόδωρο. Μετά από περιπέτειες κατέληξε στο Κισινάου της Μολδαβίας (Βεσσαραβία), όπου εργάστηκε σκληρά, όπως όλοι οι ομογενείς, για να πετύχει οικονομικά και κοινωνικά. Αναδείχθηκε σε μεγαλέμπορο σιτηρών με δραστηριότητα στη Ρωσία και δεν άργησε να ακολουθήσει η κοινωνική καταξίωση. Εκλέχθηκε δημογέροντας και τιμήθηκε με το αξίωμα του Ιππότη του Σταυρού. Όταν έχασε τον αδελφό του σε ανάμνησή του ανήγειρε τον περικαλλή Ναό του Αγίου Θεοδώρου Τήρωνος (1858), ο οποίος μέχρι σήμερα δεσπόζει και αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα της πρωτεύουσας Κισινάου.[3]
Ο Ναός του Αγίου Θεοδώρου Τήρωνος που ανήγειρε ο Αν. Τσούφλης στο Κισινάου.
Είναι συγκινητικό το γεγονός πως ο Καθεδρικός, στις ημέρες μας, Ναός αποκαλείται απ’ όλους Ciuflea από το επώνυμο του Έλληνα κτήτορά του. Ενόσω ζούσε, είχε στραμμένη τη σκέψη προς την ιδιαίτερη πατρίδα του αλλά και στα εκπαιδευτικά ιδρύματα του ελεύθερου ελληνικού Κράτους, ιδιαιτέρως δε στο Πανεπιστήμιο. Προσέφερε διαρκώς και συντηρούσε με δικά του έξοδα τα λαϊκά σχολεία των Αθηνών, ενώ ταυτοχρόνως βοήθησε οικονομικά στην ανέγερση του ιστορικού κτιρίου του Πανεπιστημίου. Για τις πράξεις του τιμήθηκε αργότερα από το ελληνικό κράτος με τον Μεγαλόσταυρο των Ιπποτών του Σωτήρος.[4]
Η διαθήκη
Συντάσσοντας τη διαθήκη του και έναν κωδίκελλο σκεφτόταν τα υπόδουλα ακόμη ελληνικά εδάφη. Ζήτησε από τον συμβολαιογράφο να γράψει με το χέρι του δύο φράσεις στα ελληνικά: Η μία «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» και η άλλη «Ο υποφαινόμενος Αναστάσιος, υιός Κωνσταντίνου, Τσούφλης, το γένος Έλλην, εκ της κωμοπόλεως Τσεπελόβου της Ηπείρου»! Απεβίωσε την ίδια χρονιά, στις 18 Σεπτεμβρίου 1870, στο Κισινάου. Άφησε πίσω του δύο μεγάλα κτήματα, σπίτια, ένα ξενοδοχείο αλλά και μεγάλα ποσά σε μετρητά και επιτυχείς επενδύσεις σε χρεόγραφα. Με τη διαθήκη του διέθετε ποσά στον Εθνικό Στόλο, στο Πολυτεχνείο, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και στη «νεοσυστημένη Ακαδημία των Επιστημών εν Αθήναις». Δεν ξεχνούσε τα σχολεία των Ιωαννίνων για να σπουδάσουν ορφανά παιδιά, την εκκλησία του χωριού του, τους συγγενείς του, το υπηρετικό προσωπικό κ.ά.[5]
Λεπτομέρεια από το ταφικό μνημείο Τσούφλη στον Ναό του Αγίου Θεοδώρου.
Η προσφορά
Το 1871 έφταναν οι πρώτες ευχάριστες ειδήσεις για ετήσια εισοδήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ήταν προάγγελμα για όσα θα ακολουθούσαν. Στη Γευγελή ανεγέρθηκε η Ελληνική Τσούφλειος Σχολή στο προαύλιο της Αγίας Τριάδος. Όταν αποβίωσαν οι ανεψιοί του Ιωάννης και Κωνσταντίνος Τσούφλης, μεγάλο ακόμη μέρος της περιουσίας του -όπως είχε ορίσει με τη διαθήκη του- διατέθηκε για φιλανθρωπικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς. Δημιουργήθηκε το περίφημο δίκτυο των «Τσούφλειων Εκπαιδευτηρίων» στη βόρεια, κεντρική και ανατολική Μακεδονία (Στρώμνιτσα, Ασβεστοχώρι, Δοϊράνη, Νευροκόπι, Πετρίτσι, Τζουμαγιά και Καμενίκι Σερρών). Εν τω μεταξύ, εκατομμύρια δραχμές εισέρρεαν στους λογαριασμούς της Εθνικής Τραπέζης από τις αποδόσεις των κεφαλαίων αλλά και τις αποδόσεις των ακινήτων ή ποσών από απαλλοτριώσεις και εκποιήσεις.[6]
Το «Τσούφλειον Φαρμακείον 1874» στο Τσεπέλοβο
Ίσως δε να ήταν άγνωστη η προσφορά του Τσούφλη αν δεν παρενέβαινε και σε αυτή την περίπτωση ο ακάματος Σκεύος Ζερβός, ο οποίος ως εκλεγμένος πληρεξούσιος Αθηνών και Πειραιώς παρουσίασε την περίπτωσή του στην Δ’ Εθνοσυνέλευση (1924), όταν η προσφορά του είχε σχεδόν ξεχαστεί. Μετά από πείσμονα προσπάθεια αποκαλύφθηκε πως μόνον σε λογαριασμούς του Υπουργείου Εξωτερικών υπήρχαν περισσότερα από 13.000.000 δραχμές σε μετρητά και χρεόγραφα, ενώ άλλα βρίσκονταν κατατεθειμένα στην Εθνική Τράπεζα.[7]
Η ζωή και η προσφορά του ηπειρώτη Αναστασίου Τσούφλη εκπροσωπούν το πολυπληθές ελληνικό στοιχείο που διαδραμάτισε τον ρόλο της πνευματικής και οικονομικής πρωτοπορίας, αποκάλυψε τις δυνατότητές του και απέκτησε κοινωνική εμβέλεια και σχεδόν ηγεμονική οικονομική παρουσία. Το κληροδότημά του φρόντισαν να χρησιμοποιήσουν η δικτατορία Πάγκαλου και οι κυβερνήσεις που ακολούθησαν και μέσω ενός πολύπλοκου θεσμικού πλαισίου διέθεσαν τα χρήματα για την ανέγερση σχολείων στις αποκαλούμενες νέες χώρες, όπως και για τη νεοσυσταθείσα Ακαδημία Αθηνών, της οποίας «άγνωστος» ευεργέτης υπήρξε ο καταγόμενος από το πανέμορφο Τσεπέλοβο Ηπείρου Αναστάσιος Τσούφλης.
