Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Θεόδωρος Ορφανίδης
Στην είσοδο του Ζαππείου προς την πλευρά της λεωφόρου Βασιλίσσης Αμαλίας, ακριβώς απέναντι από την έξοδο της οδού Φιλελλήνων, υπήρχε κάποτε ο περίφημος «Κήπος του Ορφανίδη». Ολόκληρο τον 19ο αιώνα αποτελούσε ένα από τα σημαντικά τοπόσημα των Αθηνών. Όπως και ο ιδιοκτήτης του, ο Θεόδωρος Ορφανίδης (1817-1886) που ήταν γνωστός σε όλη την Ελλάδα αλλά υπήρξε και διεθνής εμβληματική φυσιογνωμία της Βοτανικής. Ανήσυχος, ευφυής, δημιουργικός και φιλελεύθερος ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως σπουδαίος σατιρικός δημοσιογράφος και ηθοποιός, προκαλώντας με τα αιχμηρά του έμμετρα τη μήνι του Παλατιού επί Όθωνος και την ολοκλήρωσε ως ένας από τους πλέον καταξιωμένους Καθηγητές Βοτανικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πολλά έχουν γραφτεί κι ακόμη περισσότερα έχουν ειπωθεί για τον σπουδαίο αυτόν Έλληνα, άλλα παραμένουν άγνωστες σημαντικές πτυχές της ζωής του.
Ο Κήπος του Ορφανίδη, για τον οποίο επίσης τόσα και τόσα γράφτηκαν, στην πραγματικότητα, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ακόμη, ανήκε στην οικογένεια του Χριστόδουλου Κλωνάρη από τον οποίο και τον αγόρασε το 1850 η οικογένεια Μπαρουτσάκη. Η τελευταία με τη σειρά της έδωσε το μικρό κτήμα προίκα στην Ευανθία Μωραΐτου, όταν το 1853 παντρεύτηκε με τον Ορφανίδη. Η οικογένεια Ορφανίδη, δηλαδή το ζεύγος Θεόδωρος και Ευανθία και τα τρία παιδιά τους, η Μαρίνα, ο Ιωάννης και ο Αλέξανδρος διατήρησαν τον κήπο στην ιδιοκτησία τους μέχρι το 1896-7 οπότε κι αγοράστηκε από την Επιτροπή Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων για να ενταχθεί στον Κήπο του Ζαππείου.
Ο Ορφανίδης, ο οποίος βρισκόταν υπό την προστασία του Ιωάννη Κωλέττη, πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει φιλολογία. Αλλά η μέχρι έρωτα υπερβολική του αγάπη για τα άνθη, τον οδήγησε σε σπουδές φυτολογίας. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα θα διοριστεί έκτακτος (1850) και ύστερα τακτικός (1854) Καθηγητής της Βοτανικής, θέση στην οποία θα παραμείνει επί μία τριακονταετία. Μετά τον γάμο του με την Ευανθία θα εγκατασταθεί στον Κήπο του και ο Τύπος θα του δώσει τον τίτλο του «περιβολάρη των Αθηνών». Διέθετε άπειρη στοργή, φύτευε και συντηρούσε πολύτιμη συλλογή εξαιρετικά σπάνιων λουλουδιών, προκαλώντας τον φθόνο ακόμη και της βασίλισσας Αμαλίας. Ωστόσο, προς το τέλος του βίου του ο Κήπος έδειχνε σημάδια ερήμωσης. Ο ιδιοκτήτης του είχε καταβληθεί και σωματικώς και ψυχικώς. Κάποιες ελάχιστες φορές οι Αθηναίοι τον έβλεπαν να περιτριγυρίζει στο Ζάππειο με τη συνοδεία των θυγατέρων του. «Ο Κήπος του είχε ρημάξει και αι Μούσαι δεν επλησίαζαν πλέον το ανθοστόλιστο άλλοτε σπίτι του. Μετά την αγορά του ακινήτου η Επιτροπή ισοπέδωσε τον χώρο και λίγο αργότερα εγκαταστάθηκε επαγγελματική χρήση, στο χώρο της σημερινής «Όασης».
Το λουλούδι Tulipa Orphanidea
Το λουλούδι Orphanidesia gaultherioides
Σίγουρα λίγοι εξ ημών γνωρίζουν το υπέροχο λουλούδι Tulipa Orphanidea, ή την Orphanidesia gaultherioides, ονομασία που έδωσε προς τιμήν του Ορφανίδη σε φυτό της Μικράς Ασίας ο Ελβετός βοτανολόγος Pierre Edmond Boissier. Είναι μόνον δύο από το πλήθος των φυτωνυμίων που γεννήθηκαν προς τιμήν του Έλληνα βοτανολόγου. Υπάρχουν ακόμη, το Silene Orphanidis, ενδημικό φυτό του όρους Άθως, η Viola Orphanidis, μοβ βιολέτα της Μακεδονίας, το φυτό Heracleum Orphanidis, επίσης της Μακεδονίας, Smyrnium Orphanidis της Αττικής (Πάρνηθα), το βοτάνι Biebersteinia Orphanidis της Κυλλήνης, το Enphorbia Orphanidis (Παρνασσός), η υπέροχη Capmanula Orphanidea, ένα είδος πουρναριού, η Rosa Orphanidis, είδος τριαντάφυλλου που ανακαλύφθηκε από τον Χελδράϊχ στον Ολυμπο της Θεσσαλίας αλλά και η πανέμορφη Centaurea Orphanidea της Αττικής. Εξάλλου, ο Ορφανίδης, κατά τη διάρκεια της τριαντακονταετούς διδασκαλίας του, έθεσε τις βάσεις για τη νέα ελληνική ονοματολογία των φυτών, επηρεάζοντας καθοριστικά και τη διεθνή πραγματικότητα.
