Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
«Ο Κολοκοτρώνης κατευθυνόμενος προς τη Νεμέα». Ελαιογραφία Ν. Βαρβέρη (1908). Από τις συλλογές του Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη – Εθνική Πινακοθήκη.
Διαβάζοντας τα Απομνημονεύματα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του Γέρου του Μοριά[1], ο επιμελής αναγνώστης επισημαίνει πως υπάρχουν «πρόσωπα κλειδιά», τα οποία στήριζαν τις επιλογές του. Άνθρωποι της εμπιστοσύνης του, οι οποίοι αφενός γνώριζαν τον χαρακτήρα και τις διαθέσεις του, και αφετέρου υλοποιούσαν τους σχεδιασμούς και τις αποφάσεις του. Οι σχέσεις του γέρου με τους ανθρώπους που μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού ξεπερνούσαν κατά πολύ τις τυπικότητες και τα τετριμμένα και μετατρέπονταν σε σχέσεις ζωής και συγγένειας. Εξάλλου αναλάμβαναν αποστολές που απαιτούσαν τυφλή υποταγή και σε πολλές περιπτώσεις έθεταν σε κίνδυνο τη ζωή τους.
Ένας εξ αυτών των ανθρώπων του Θ. Κολοκοτρώνη ήταν και ο Νικόλαος Καραχάλιος, ο μπαϊρακτάρης του, όπως ο ίδιος τον αποκαλούσε. Δηλαδή ο σημαιοφόρος του, αξίωμα το οποίο βρισκόταν υψηλά στην ιεραρχία των καπεταναίων. Το μπαϊράκι, το οποίο έχει τη ρίζα του στο περσικό μπαϊράκ (=σημαία), σημαίνει το μικρό λάβαρο ή τη μικρή σημαία. Εξ ου και ο μπαϊρακτάρης (=σημαιοφόρος) από παραφθορά του μπαργιάκ = νταρ = σημαία + ο φέρων. Τα μπαϊράκια ήταν διακριτικό ομάδων της κλεφτουριάς[2].
Αγωνιστής της Επανάστασης με υψωμένο μπαϊράκι.
Οι σημαντικότεροι οπλαρχηγοί είχαν το δικό τους μπαϊράκι, με ιδιαίτερα χρώματα ή γράμματα για να αναγνωρίζονται μεταξύ τους. Το μπαϊράκι, το φλάμπουρο, σήκωνε ο πιο ανδρείος άντρας της ομάδας που ονομαζόταν μπαϊρακτάρης ή φλαμπουριάρης. Τον ρόλο αυτό διαδραμάτιζε ο Ν. Καραχάλιος, τον οποίο ο γέρος χρησιμοποιούσε και σε διάφορες σημαντικές και επικίνδυνες αποστολές. Όπως συνέβη στην πολιορκία της Κορίνθου, όπου τις συνεννοήσεις με τους κλεισμένους στο Κάστρο ανέλαβε ο Ν. Καραχάλιος.
Σε συνεργασία με τον αγιουτάντε του Κολοκοτρώνη, δηλαδή τον υπασπιστή του Φωτάκο, αναλάμβαναν τέτοιου είδους αποστολές. Σε μία από αυτές μάλιστα, όπως περιγράφει ο Θ. Κολοκοτρώνης, ο Ν. Καραχάλιος τραυματίστηκε στο κεφάλι. Σύντομα όμως αποκαταστάθηκε και συνέχισε τον αγώνα. Ήταν τέτοια η εμπιστοσύνη που έδειχνε στους ανθρώπους του αυτούς ο Κολοκοτρώνης, ώστε υπήρξαν περιπτώσεις που τους άφηνε στο πόδι του σε κρίσιμες στιγμές, όταν είχε ανάγκη από ξεκούραση ή έπρεπε να απομακρυνθεί.
Ο Ν. Καραχάλιος ακολούθησε τον αρχηγό του σε όλες τις πολεμικές περιπέτειες και έζησε μαζί του τις μεγάλες συγκινήσεις. Μετά την απελευθέρωση οι δρόμοι τους χωρίστηκαν. Ο μεν Θ. Κολοκοτρώνης υπέστη τις γνωστές περιπέτειες, ενώ ο Ν. Καραχάλιος, μακριά από τους μηχανισμούς εξουσίας, προσπαθούσε να επιβιώσει αξιοπρεπώς φέροντας τον βαθμό του λοχαγού και αποκτώντας πολυμελή οικογένεια[3].
Εκείνο που δεν αναφέρεται στις γνωστές πηγές είναι τι απέγινε ο λοχαγός Ν. Καραχάλιος όταν απελευθερώθηκε η πατρίδα. Ακολούθησε δυστυχώς την τύχη που είχαν τόσο και τόσοι αγωνιστές. Ο γραμματικός αγωνιστής της μεγάλης Εθνεγερσίας και εκδότης μετά την απελευθέρωση Ιωάννης Φιλήμων φρόντισε να γράψει λίγες λέξεις για το δραματικό τέλος του Ν. Καραχάλιου[4]. Ήλθε στην Αθήνα για να εξασφαλίσει την επιβίωση της οικογένειάς του, αλλά δεν άντεξε. Ο άνθρωπος που αντιμετώπισε κατά μέτωπο στα πεδία των μαχών τους Τούρκους υπέκυψε στις στερήσεις και τις κακουχίες που γνώρισε μετά την απελευθέρωση. Πέθανε στις 17 Αυγούστου 1847 σε κατάσταση απόλυτης πενίας[5]. Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Φιλήμων «απεβίωσεν ως κακούργος επί ψάθης, ένεκα δυστυχίας εσχάτης, αφήσας ταύτην και μόνην κληρονομίαν εις σύζυγον και τέκνα». Το μόνο που βρήκε στην Αθήνα ήταν ένας τάφος κοντά σε εκείνον που είχε θαφτεί πέντε χρόνια νωρίτερα ο αρχηγός του Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Οι πραγματικοί αγωνιστές έφευγαν ο ένας μετά τον άλλον, κακήν κακώς, χωρίς να απολαύσουν τα αγαθά της ελεύθερης πατρίδας. Έφευγαν πικραμένοι βλέποντας να κυριαρχούν οι άκαπνοι και χωρίς να γνωρίζουν τις οδούς των ραδιουργιών που μετέρχονταν οι άνθρωποι της εξουσίας.
