Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Είναι πλούσια η ιστορία των φωτεινών σηματοδοτών, των φαναριών των τρίχρωμων φαναριών που ρυθμίζουν την κυκλοφορία στους δρόμους. Από τις αρχές της δεκαετίας 1930 οι ελληνικές εφημερίδες δημοσίευαν φωτογραφίες από τους φωτεινούς ρυθμιστές κυκλοφορίας που είχαν τοποθετηθεί σε διάφορες πρωτεύουσες και υποδείκνυαν πως ήταν το μέσο «διά να σωθούν οι πεζοί». Η ιδέα εισαγωγής του συστήματος ανήκει σε έναν υπηρεσιακό παράγοντα, ο οποίος είχε αναλάβει τη διοίκηση της τροχαίας κινήσεως στην Αθήνα και ήταν ο Αλέξανδρος Θεοφανίδης.
Τα συμπεράσματα που κατέθετε για την κατάσταση που επικρατούσε στις αθηναϊκές οδούς και τη νοοτροπία των Ελλήνων οδηγών είναι εντυπωσιακά. «Νομίζεις ότι έχουν κάμει όρκο να παραβαίνουν όσο συχνότερα μπορούν τις αστυνομικές διατάξεις», δήλωνε ο διοικητής της Τροχαίας, προσθέτοντας ότι οι οδηγοί έτρεχαν όταν δεν έπρεπε και βραδυπορούσαν όταν ήταν ανάγκη να σπεύδουν! Δεν άναβαν τα φανάρια τους, κόρναραν μέσα στα βαθιά μεσάνυκτα και τις περισσότερες φορές για το γούστο τους. «Κάνουν ότι τους καπνίσει», σημείωνε απογοητευμένος για να συμπληρώσει που δεν τους συγκινούσε τίποτε, εκτός από τις ωραίες διαβάτισσες!
Αντίστοιχη ήταν και η κατάσταση με τους πεζούς, οι οποίοι συνήθιζαν να εγκαταλείπουν τα πεζοδρόμια και να περπατούν επί του οδοστρώματος. Η κατάσταση αυτή, στα μέσα της δεκαετίας 1930, είχε φθάσει στο απροχώρητο. Το 1934 είχαν σημειωθεί 889 δυστυχήματα, με τραυματισμένες 128 γυναίκες, 112 ιδιωτικούς υπαλλήλους, 73 εργάτες, 65 μαθητές και 59 ανέργους. Το 1935 τα θύματα ανήλθαν σε 949. Μία ακριβής στατιστική εκείνου του έτους (1935) αναφέρει ότι στην Αθήνα κυκλοφορούσαν συνολικώς 29.063 οχήματα. Ήταν αγοραία (1.699), ταξί (3.021), ιδιωτικά αυτοκίνητα (2.847), φορτηγά (2.706). λεωφορεία (1.632), μοτοσυκλέτες (845), ποδήλατα (8.902), κάρα 7.278) ενώ είχαν απομείνει μόνον 59 άμαξες!
Ούτως εχόντων των πραγμάτων, ο διοικητής της Τροχαίας, μεταξύ άλλων μέτρων, πρότεινε και την εισαγωγή των φωτεινών σηματοδοτών. Την ίδια εποχή ο νεοεκλεγείς δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Κοτζιάς είχε πραγματοποιήσει ταξίδι στο εξωτερικό και είχε δει τους σηματοδότες σε λειτουργία.
Κωνσταντίνος Κοτζιάς
Έτσι, τον Ιούλιο 1936, συνωστισμός παρατηρείτο στα πεζοδρόμια της συμβολής των οδών Σταδίου και Πεσματζόγλου. Όλοι κοιτούσαν ψηλά και με περιέργεια εκεί όπου ήταν τοποθετημένα τα ηλεκτροφόρα σύρματα του φωτισμού. Έβλεπαν έκπληκτοι το πρώτο ηλεκτρικό φανάρι (φωτεινό σηματοδότη) σε δρόμο της πρωτεύουσας. Σύμφωνα με τις πρώτες ενημερωτικές οδηγίες το πράσινο σήμαινε «ελευθέρα διάβασις», το κίτρινο «ενδιάμεσος φάσις» και το κόκκινο «Αλτ, κίνδυνος»!
Το πρώτο εκείνο φανάρι, το οποίο αγοράστηκε 70.000 δραχμές από το Βερολίνο, λειτουργούσε δεκατέσσερις ώρες την ημέρα (08:00 – 22:00). Το βράδυ ένας υπάλληλος του Δήμου το έσβηνε μέσω διακόπτη που είχε τοποθετηθεί στην απέναντι γωνιά. Για τον χρόνο εναλλαγής των σημάτων λαμβανόταν υπόψη ο αριθμός των οχημάτων που διέρχονταν από τη διασταύρωση. Έτσι, το 1937 διήρχοντο από τη συμβολή των οδών Σταδίου και Πεσματζόγλου 11.126 τροχοφόρα το 24ωρο. Οπότε, το «μηχάνημα» ρυθμίσθηκε στα είκοσι δευτερόλεπτα το πράσινο, στα δέκα δευτερόλεπτα το κόκκινο και στα πέντε το κίτρινο.
Η κατάστασις που επικρατούσε στον κόμβο των Χαυτείων κατά τον Μεσοπόλεμο. Στο κέντρο περίπου της φωτογραφίας ο τροχονόμος επί ειδικού μικρού βάθρου. Φωτογραφία Πέτρου Πουλίδη.
Το δεύτερο φανάρι τοποθετήθηκε, αργότερα, στην συμβολή των οδών Σταδίου και Αιόλου, απ’ όπου διήρχοντο 13.432 τροχοφόρα το 24ωρο. «Ο αστυφύλαξ που μέχρι τώρα ερρύθμιζε την κίνησιν αυτήν έχει αχρηστευθή», σημείωνε με λύπη το σχετικό ρεπορτάζ, συμπληρώνοντας ότι «αποτραβήχτηκε εις μίαν γωνίαν της οδού Σταδίου από την οποίαν παρατηρεί με κάποιαν μελαγχολίαν και ανακούφισιν συγχρόνως το μηχάνημα που τον υποκατέστησε εις τα καθήκοντά του». Δεν άργησε ωστόσο να συμβεί και το πρώτο ατύχημα, όταν ένας περαστικός χαζεύοντας, στο μέσον της διασταυρώσεως, το φανάρι παρεσύρθη από διερχόμενο αυτοκίνητο.
Τα πρώτα φανάρια δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα. Εξάλλου, το υψηλό κόστος του ήταν αποτρεπτικό για την επέκταση του συστήματος σε όλη την πόλη. Τις αρμόδιες υπηρεσίες απασχολούσε ο τρόπος που μπορούσαν να μειωθούν τα ποσά που είχε προσφέρει η εταιρεία Ζίμενς. Ωστόσο, τα τελευταία προπολεμικά χρόνια ακολούθησαν ενδιαφέρουσες εξελίξεις και πρωτοτυπίες που χρήζουν ιδιαιτέρας παρουσιάσεως. Ιδρύθηκε Σχολή Οδηγών για τους άνδρες της Τροχαίας, αγοράσθηκαν οι πέντε πρώτος μοτοσυκλέτες εκ των οποίων η μία για φωτογραφικό συνεργείο που έσπευδε για κινηματογράφηση στους τόπους των συγκρούσεων. Το υλικό χρησιμοποιείτο για τις ανακρίσεις και τις ασφαλιστικές εταιρείες. Επίσης, έγιναν οι πρώτες μονοδρομήσεις κεντρικών οδών και τοποθετήθηκαν χίλια σήματα. Το κυριότερο όμως ήταν ότι εκπονήθηκε και εφαρμόσθηκε ένας φιλόδοξος σχεδιασμός κυκλοφοριακής αγωγής διότι εκρίθη απαραίτητο να μάθουν οι πεζοί να κυκλοφορούν στα πεζοδρόμια και τα αυτοκίνητα σωστά στο δρόμο!
