Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Φρίντγιοφ Νάνσεν
Τον Μάιο 1930 έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 69 ετών, ο Νορβηγός εξερευνητής και Νομπελίστας Φρίντγιοφ Νάνσεν. Έχοντας σπουδάσει Ζωολογία εξελίχθηκε σε διακεκριμένο φυσιοδίφη και τολμηρό εξερευνητή του Βόρειου Πόλου, φτάνοντας το 1895 στο βορειότερο σημείο που είχε κατορθώσει να φτάσει άνθρωπος. Διετέλεσε πρεσβευτής της Νορβηγίας στο Λονδίνο και ήταν ο πρώτος Ύπατος Αρμοστής της Κοινωνίας των Εθνών για τους πρόσφυγες. Θερμός φιλέλληνας αγωνίστηκε για τα δίκαια των πληθυσμών που εξοντώθηκαν και καταδιώχθηκαν από τους Τούρκους.
Το 1922, όταν ξέσπασε το δράμα της Μικρασιατικής Καταστροφής, η ελληνική κυβέρνηση έστειλε έκκληση για βοήθεια στην Κοινωνία των Εθνών. Η τελευταία έστειλε στην Ελλάδα τον πρόεδρο του φιλανθρωπικού τμήματός της, που δεν ήταν άλλος από τον Νάνσεν. Ο Απόστολος Δοξιάδης έχει περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο ο Νορβηγός εξερευνητής αντιμετώπισε το θέμα.
Πως ήλθε στην Αθήνα και συμμετείχε σε συσκέψεις με προσωπικότητες της εποχής, όπως οι Νικόλαος Πολίτης, Αλέξανδρος Διομήδης, Ανδρέας Χατζηκυριάκος κ.ά. Στη συνέχεια, έγινε ο σημαντικότερος αρωγός της χώρας μας στην προώθηση σημαντικών ζητημάτων στη Γενεύη, πρωταγωνιστώντας στη λήψη μεγάλου προσφυγικού δανείου.
Μετά την επίσκεψή του στην Ελλάδα, τον Οκτώβριο 1922, πήγε στην Τουρκία και αγωνίστηκε για την απελευθέρωση των Ελλήνων ομήρων και αιχμαλώτων. Παρά το γεγονός ότι οι κεμαλιστές τήρησαν άκαμπτη στάση, εκείνος συνέχισε τον αγώνα του διεξάγοντας διαπραγματεύσεις από τη Λοζάνη. Επίσης, ο Φ. Νάνσεν ήταν ο οργανωτής του πρώτου Συνεδρίου Φιλανθρωπικών Οργανώσεων απ’ όλο τον κόσμο.
Ο Φρ. Νάνσεν με ορφανά στην Αρμενία.
Αντίστοιχες ήταν και οι αναμνήσεις του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου (1875-1938), που είχε υπογράψει το πρωτόκολλο του πρώτου Προσφυγικού Δανείου (23 Σεπτεμβρίου 1923). Επισήμανε πως ο Νάνσεν ήταν εκείνος που μελέτησε την ελληνική πραγματικότητα και στη συνέχεια φρόντισε να υπερπηδηθούν σημαντικά εμπόδια, ώστε η Ελλάδα να εξασφαλίσει την ηθική και υλική υποστήριξη της Γενεύης.
Έως τότε η Κοινωνία των Εθνών αδιαφορούσε, κατά κάποιον τρόπο, για το ελληνικό ζήτημα. Στα πρακτικά της Βουλής των Ελλήνων υπάρχουν καταγεγραμμένες οι αγωνιώδεις προσπάθειες των Ελλήνων και η αρωγή που τους παρείχε ο Φ. Νάνσεν. Οι εκθέσεις του και οι πρακτικές που ακολούθησε -καθιερώνοντας ακόμη και ειδικό διαβατήριο για τους πρόσφυγες- δημιούργησαν νέα δεδομένα στη διεθνή κοινότητα.
Φρ. Νάνσεν.
Ο Νάνσεν με το έργο που παρήγαγε με δικά του μέσα στη δυτική Θράκη, απέδειξε στην Ευρώπη ότι έπρεπε να γίνει σε ευρύτατη κλίμακα γεωργική και βιομηχανική εγκατάσταση των προσφύγων, προβλέποντας ότι μπορούσαν να αποτελέσουν δυναμικό μηχανισμό παραγωγής και ευημερίας. Ακούραστος συμμετείχε ακόμη και στους εράνους που οργανώνονταν σε διάφορες χώρες για την ενίσχυση των Ελλήνων προσφυγοπαίδων. Το 1925 αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όταν έφυγε από τη ζωή ο τελευταίος, ο Α. Μιχαλακόπουλος είπε ότι «η δράσις του Νάνσεν, όστις επροκάλεσε την βοήθειαν του συμβουλίου, δύναται να παραμείνη επί αιώνας ολοκλήρους ως ένα των ωραιοτέρων παραδειγμάτων της διεθνούς αλληλεγγύης της οποίας ωφελήθη η ευεργετηθείσα Ελλάς».
Η προτομή του και το βραβείο με το όνομά του
Έναν χρόνο μετά τον θάνατό του οι μεγαλύτερες προσωπικότητες της Ευρώπης (Αριστείδης Μπριάν, Ιούλιος Κούρτιους, Αρθούρος Χέντερσον κ.ά.), μεταξύ των οποίων και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, προς τιμήν της μνήμης του, υπέγραψαν έκκληση προς τους φιλάνθρωπους όλου του κόσμου. Ζητούσαν να συνδράμουν στο ευγενές και υψηλό έργο της αποκατάστασης των προσφύγων όλου του κόσμου.
Η ορειχάλκινη προτομή του.
Η πόλη των Αθηνών έχει εκφράσει την ευγνωμοσύνη της στον σπουδαίο επιστήμονα και φιλέλληνα, τοποθετώντας το 2011 προτομή του στο μικρό πάρκο της λεωφόρου Βασιλέως Κωνσταντίνου, απέναντι από την οδό Ριζάρη. Πρόκειται για έργο της γλύπτριας Άννας Χριστοφίδου που φιλοτεχνήθηκε με πρωτοβουλία του Κέντρου Προάσπισης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει θεσμοθετήσει βραβείο στο όνομά του.
