Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Ο ναός του Αγίου Τρύφωνος στην Ακαδημία Πλάτωνος.
Ίσως πολλοί αναρωτιούνται πως βρέθηκε ο ναός του Αγίου Τρύφωνος, που εορτάζει σήμερα, στην περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος και μάλιστα στα όρια του αρχαιολογικού χώρου. Μα κάποτε οι αρχαιολογικοί θησαυροί ήταν κρυμμένοι και καλά φυλαγμένοι κάτω από τα πλούσια περιβόλια και τα αμπέλια της περιοχής. Φυσικό λοιπόν να βρίσκεται εκεί ο Άγιος Τρύφων, ο οποίος είναι γνωστό ότι είναι ο προστάτης των κηπουρών και των αμπελουργών. Επίσης φημισμένοι ήταν και οι ανθόκηποι του Αγίου Τρύφωνα παρά το γεγονός ότι η περιοχή παρέμενε δυσπρόσιτη και απόμακρη από το κέντρο της πόλης ακόμη και στα χρόνια του Μεσοπολέμου.
Η πλούσια ιστορία του ναού του Αγίου Τρύφωνος παραμένει άγνωστη. Σύγχρονοι θρύλοι και προφορικές παραδόσεις θέλουν την εκκλησία να ανεγέρθηκε το 1875 από την οικογένεια Δημητρέλλη, η οποία είχε εγκατασταθεί στην περιοχή. Μια οικογένεια που ευτύχησε να ακμάσει και συνέδεσε το όνομά της με την ευρύτερη περιοχή. Ο γιος του φερόμενου ως ανιδρυτή, ο Χρήστος Δημητρέλλης διατηρούσε παραδοσιακό παντοπωλείο στην όμορφη γειτονιά[1]. Ωστόσο, οι επίσημες έρευνες αποκάλυψαν πως στη θέση της σημερινής εκκλησίας υπήρχε μεσαιωνικός ναός, του οποίου τα ίχνη χάθηκαν οριστικά πριν από το 1900 λόγω των πολλών ανακαινίσεων, τροποποιήσεων και επεκτάσεων. Διότι ο αρχικός ναός δεν ξεπερνούσε τα πέντε μέτρα σε πλάτος[2].
Παρ’ όλο όμως το μικρό του μέγεθος, έδωσε στην περιοχή το τοπωνύμιο Άστρυφος, το οποίο βρισκόταν ευρέως σε χρήση κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας αλλά και πολλά χρόνια μετά την απελευθέρωση. Εξάλλου στα μεσαιωνικά μνημεία τον κατέταξε ο εμβριθής και μεθοδικός Αναστάσιος Ορλάνδος ενώ επίσης ορθά, απέδωσε το τοπωνύμιο ο Κώστας Η. Μπίρης (Άγιος Τρύφων = Αης Τρύφος = Άστρυφος)[3]. Εξάλλου στις γραπτές πηγές καταγράφεται και με τις εκδοχές Άστριφος και Αστρύφων. Σπουδαίες αθηναϊκές οικογένειες διέθεταν γη στην περιοχή του Αγίου Τρύφωνα, όπου φαίνεται πως κάποτε υπερτερούσαν τα ελαιόδενδρα. Θαυμάσιες περιγραφές σώζονται σε διάφορα προικοσύμφωνα, εκποιήσεις, πωλητήρια της εποχής της Τουρκοκρατίας και της μεγάλης Εθνεγερσίας.
Κατά τη δεκαετία 1920 στον ναό του Αγίου Τρύφωνα βρέθηκε να λειτουργεί ένας σεμνός Μικρασιάτης ιερέας, προερχόμενος από τη Φώκαια. Ήταν αγαπητός στην περιοχή και μη έχοντας πόρους επιβίωσης, αναγκαζόταν να ζει με τη φαμίλια του μέσα στην εκκλησία. Στις αρχές της δεκαετίας 1930 υπηρέτησε τον Άγιο Τρύφωνα μία σπουδαία εκκλησιαστική φυσιογνωμία. Ο αρχιμανδρίτης Παρθένιος Φωτιάδης, κληρικός μεγάλης μόρφωσης και με πλούσια εθνική δράση. Μακρά η διαδρομή του και σημαντικός σταθμός η περίοδος που χρημάτισε διευθυντής της Ιερατικής Σχολής Σερρών, την οποία ο ίδιος είχε ιδρύσει. Πολύτιμος συνεργάτης του Ίωνος Δραγούμη κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, συμμετείχε σε πολλές αποστολές, ενεπλάκη σε αμέτρητες περιπέτειες και στη συνέχεια επέλεξε να αναπαυτεί στα Σεπόλια[4].
Παναγιώτης Αριστόφρων (σκίτσο Φωκίωνα Δημητριάδη).
Οι ανασκαφές που ξεκίνησε ο Παν. Αριστόφρων
Καθοριστικές για την τύχη της περιοχής του Αγίου Τρύφωνα στην Ακαδημία Πλάτωνος ήταν οι ανασκαφές που ξεκίνησε ο Παναγιώτης Αριστόφρων. Έχουμε αναφερθεί εκτεταμένα στις προσπάθειές του, οι οποίες οδήγησαν στην αποκάλυψη της Ακαδημίας Πλάτωνος[5]. Ωστόσο, έδωσαν το πρώτο πλήγμα στην ενορία του Αγίου Τρύφωνα. Πλείστες όσες κατοικίες αγοράστηκαν, κατεδαφίστηκαν και ανασκάφηκαν. Ιδιαίτερα η νοτιοδυτική πλευρά της ενορίας, η οποία κυριολεκτικά εξαφανίστηκε. Η γειτονιά παραμελήθηκε, δρόμοι ανασκάφηκαν και συρματοπλέκτηκαν και η αγοραστική αξία των σπιτιών εκμηδενίστηκε. Οι επαγγελματίες της περιοχής σχεδόν στο σύνολό τους καταστράφηκαν. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, μία πρωτοφανής πλημμύρα του Κηφισού (1934) ήλθε να δώσει τη… χαριστική βολή. Από τότε όταν… θύμωνε το ποτάμι οι κάτοικοι του Αγίου Τρύφωνα ζούσαν ένα πραγματικό δράμα. Η αστυνομία απλώς τους ειδοποιούσε ότι έπρεπε να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Ο σημερινός ναός δεν θυμίζει βεβαίως την εποχή εκείνη, ενώ έχει αποκτήσει και δύο παρεκκλήσια, του Αγίου Προκοπίου και του Αγίου Φανουρίου.
