Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Συμπληρώνονται εφέτος 150 χρόνια από τη γέννηση του Αντιστράτηγου και Υπουργού Συγκοινωνιών Γεωργίου Νικολαΐδη του Ιωάννου (1874-1947), παππού του γνωστού Αθηναίου Στράτη Στρατήγη που έφυγε από κοντά μας πέρυσι τον Φεβρουάριο (2023). Αμφότεροι, παππούς και εγγονός, με διαφορά περίπου επτά δεκαετιών, διετέλεσαν Αντιπρόεδροι του «Συλλόγου των Αθηναίων» αφήνοντας ισχυρό αποτύπωμα και πλούσιες αναμνήσεις.
Γεώργιος Νικολαΐδης (1874-1947). Έργο Κωνσταντίνου Παρθένη.
Ιδιωτική Συλλογή.
Τροφός ελπίδων
Με αφορμή λοιπόν τη συμπλήρωση ενάμιση αιώνα από τη γέννηση του Γ. Νικολαΐδη δημοσιεύουμε ένα ελάχιστο βιογραφικό αφιέρωμα. Πιστεύοντας ότι τα πρόσωπα που υπηρέτησαν το όραμα της Μεγάλης Ιδέας και συνέβαλαν ώστε να γνωρίσει η πατρίδα ευτυχισμένες στιγμές, «ξεπλένοντας» το στίγμα της ήττας του 1897, θα συνεχίσουν να προσελκύουν τα φώτα της δημοσιότητας και της έρευνας.
Η διετία 1912 – 1913 είναι ορόσημο και τροφός ελπίδων, ιδιαίτερα σε περιόδους δοκιμασίας για την ελληνική κοινωνία. Η απελευθέρωση των ελληνικών τόπων, από την Ελασσόνα μέχρι τη Θεσσαλονίκη και από τη Λέσβο μέχρι τα Γιάννενα θα γιορτάζεται για να ξαναφέρνει στην επιφάνεια την αξία του αγαθού της ελευθερίας, αλλά και των αγώνων και των θυσιών που απαιτούνται για την απόκτησή της.
Ιστορική πηγή
Ως προς τη συνεισφορά του Γ. Νικολαΐδη, ο Στράτης Στρατήγης φρόντισε να επιμεληθεί την δημοσίευση σημαντικού μέρους των Απομνημονευμάτων του Αντιστράτηγου. Στο βιβλίο με τον τίτλο «Η ζωή μου. Γεώργιος Ι. Νικολαΐδης», το οποίο εκδόθηκε το 2012, με λιτό τρόπο, όπως αρμόζει σε έναν αξιωματικό του ελληνικού στρατού, ο συγγραφέας μας παραδίδει ένα ανάγλυφο της εποχής του. Ξεκινώντας από τους μηχανισμούς αστικοποίησης της ελληνικής κοινωνίας.
Μιας κοινωνίας, η οποία στα λίγες δεκάδες χρόνια που είχαν περάσει από τη μεγάλη Εθνεγερσία του 1821, είχε κατορθώσει να δημιουργήσει το νέο όραμα, να υιοθετήσει και να προσαρμόσει, στη δική της πραγματικότητα, ευρωπαϊκά μοντέλα. Ο ρόλος του Παλατιού αλλά και της γενιάς του διαδόχου και αργότερα βασιλιά Κωνσταντίνου αναδεικνύεται με τον καλύτερο τρόπο. Απέκτησε λοιπόν, μέσω αυτής της εκδόσεως, το κοινό μια νέα ιστορική πηγή.
Ο αναγνώστης έχει την δυνατότητα να ταξιδέψει στις ένδοξες εκείνες ημέρες. Να «ξαναδιαβάσει» τα γεγονότα, αλλά και να γνωρίσει τη γενιά που δόξασε και μεγάλωσε την Ελλάδα.
Ο Γεώργιος Νικολαΐδης, Ανθυπολοχαγός το 1896, με συναδέλφους του
σε υπηρεσία φυλακών.
Υπουργός Σιδηροδρόμων
Ένα ατύχημα διέκοψε απότομα την καταγραφή των αναμνήσεων του Γ. Νικολαΐδη, ο οποίος κατά τη μακρά στρατιωτική του θητεία, ως επιτελικός αξιωματικός, γνώρισε τον Ιωάννη Μεταξά, υπό τις διαταγές του οποίου υπηρέτησε. Κλήθηκε και ανέλαβε Υπουργός Σιδηροδρόμων και Αυτοκινήτων στις 12 Δεκεμβρίου 1938 με κύριο στόχο την προετοιμασία της χώρας για την αναμενόμενη επίθεση από Βορρά και την απόκτηση ικανής σιδηροδρομικής υποδομής από τον Νότο, μέχρι τις οχυρώσεις στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, τις γνωστές ως «Γραμμή Μεταξά» [1].
Μπορεί το κυριότερο έργο που έγινε και εγκαινιάστηκε επί υπουργίας του να ήταν η γραμμή «Μυρίνη–Αμφίπολη–Τσάγεζι», αλλά υπάρχουν πολλά και σπουδαία που περιμένουν τη δημοσίευσή τους, όταν αξιοποιηθεί το πλούσιο αρχείο που κατέλειπε. Εκεί ίσως βρούμε περισσότερες πληροφορίες για τη διάσωση ενός από τους σημαντικότερους ελεύθερους χώρους των Αθηνών, της ευρύτερης περιοχής του γηπέδου και κολυμβητηρίου Ρουφ, όπου με δική του υπογραφή σχεδιαζόταν η δημιουργία της νέας Λαχαναγοράς των Αθηνών[2].
Γήπεδο Απόλλωνα
Ο ίδιος υπέγραψε το κονδύλι για τη δημιουργία του νέου γηπέδου του Απόλλωνος (Ριζούπολη), ώστε να ελευθερωθεί ο χώρος που χρησιμοποιούνταν έως τότε, αλλά και του εξωραϊσμού του χώρου μπροστά από τον Σταθμό Λαρίσης. Ακόμη έβαλε τη σφραγίδα του στα «λαϊκά δρομολόγια» Αθηνών – Πάρνηθας κατά τους θερινούς μήνες, ώστε να έχουν τη δυνατότητα και εκείνοι που δεν διέθεταν ιδιόκτητο μέσον να εκδράμουν στην Πάρνηθα και να απολαύσουν τη φύση.
Θυμούνται ακόμη οι παλαιότεροι την αναχώρηση των λεωφορείων από την πλατεία του Αγίου Κωνσταντίνου και τον παραθερισμό τους στο όμορφο βουνό της Αττικής. Από τα σημαντικότερα ίσως μέτρα που έλαβε, ήταν για τη δημιουργία συνειδήσεως στους οδηγούς της εποχής και τον περιορισμό του μεγάλου αριθμού των ατυχημάτων στους δρόμους της πρωτευούσης.
Μονά – ζυγά
Πέραν των άλλων υπήρξε και ο γεννήτορας του μέτρου των μονών – ζυγών στην κυκλοφορία των οχημάτων, καθαρά για λόγους οικονομίας. Διότι το μέτρο του περιορισμού της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων βάσει του αριθμού κυκλοφορίας τους (μονά-ζυγά) εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 1939, με δική του απόφαση[3]! Στην Ευρώπη είχε ξεσπάσει ο πόλεμος και στην Ελλάδα η Κυβέρνηση Μεταξά λάμβανε μακρά σειρά μέτρων για την προστασία του πληθυσμού.
Επιδίωκε την αποφυγή εντάσεων και την επάρκεια των αγαθών. Απαγόρευση υπαίθριων συζητήσεων για τα πολεμικά γεγονότα, εξάπλωση της γεωργικής παραγωγής, πλήρης και αυστηρότατος έλεγχος στις εξαγωγές και τις εισαγωγές, ιδιαιτέρως στα είδη πρώτης ανάγκης, και περιορισμός της κυκλοφορίας των οχημάτων δημόσιας και ιδιωτικής χρήσεως «προς περιορισμόν της καυσίμου ύλης και των ανταλλακτικών»[4].
Με απόφαση του Γ. Νικολαΐδη λοιπόν, ως Υπουργού Σιδηροδρόμων και Αυτοκινήτων (:Συγκοινωνιών), όλα τα επιβατικά αγοραία αυτοκίνητα, δηλαδή τα ταξί, κυκλοφορούσαν εκ περιτροπής. Δηλαδή τη μια ημέρα κυκλοφορούσαν όσα είχαν άρτιο (ζυγό) αριθμό και την άλλη κυκλοφορούσαν όσα είχαν περιττό (μονό) αριθμό.
Τις Κυριακές επιτρεπόταν η κυκλοφορία όλων των αυτοκινήτων. Ωστόσο, τέθηκαν σε έλεγχο και τα ιδιωτικής χρήσεως αυτοκίνητα, τα οποία πλέον έπρεπε να χρησιμοποιούντο μόνον για την εξυπηρέτηση επιτακτικών αναγκών των ιδιοκτητών τους. «Μετά πάσης φειδούς» έπρεπε να γίνεται η χρήση των αυτοκινήτων και από τους ιδιώτες, όπως ανέφερε απόφαση, η οποία προειδοποιούσε ότι σε αντίθετη περίπτωση θα ακολουθούσαν μέτρα γενικότερης απαγορεύσεως της κυκλοφορίας τους.
Η σύλληψη
Όπως ήταν φυσικό, ο Γ. Νικολαΐδης παραιτήθηκε από την θέση του Υπουργού Συγκοινωνιών στις 20 Απριλίου 1941, με όλα τα μέλη της Κυβερνήσεως, πριν οι Γερμανοί πατήσουν το πόδι τους στην Αθήνα. Υπέστη δε τα πάνδεινα όχι μόνον από τους κατακτητές αλλά και τους Έλληνες συνεργάτες τους, οι οποίοι μεθόδευσαν να θέσουν «υπό ομηρίαν», όλους όσοι είχαν υπηρετήσει σε δημόσια θέση «από της 4ης Αυγούστου 1936 και εφεξής» όπως ανέφερε το σχετικό διάταγμα του 1941[5].
Με αφορμή δήθεν την αρχή του «πόθεν έσχες» εκατοντάδες άνθρωποι σύρθηκαν στις «Ανακριτικές Επιτροπές» και τέθηκαν σε καθεστώς κατασχέσεως τα περιουσιακά τους στοιχεία. Ένας από τους πρώτους που συνελήφθησαν, λίγες μέρες μετά την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα και τον σχηματισμό της Κυβερνήσεως Τσολάκογλου, στις 30 Απριλίου ήταν και ο Γ. Νικολαΐδης. Κρατήθηκε στην Ειδική Ασφάλεια (Ησιόδου 1) οκτώ ημέρες και σε κατ’ οίκον περιορισμό στη συνέχεια με κομμένο το τηλέφωνο. Αφού ελέγχθηκε ο ίδιος αλλά και το σύνολο των συγγενών του απαλλάχθηκε από κάθε ενόχληση.
Διαλέξεις
Επέλεξε να απέχει κάθε δραστηριότητος και επιδόθηκε στην αγαπημένη του ενασχόληση, άγνωστη στους περισσότερους, που ήταν η περί των Αθηνών ιστορική έρευνα. Τις ζοφερές ημέρες έδινε τις διαλέξεις του στον «Σύλλογο των Αθηναίων». Υπήρξε δεινός αθηναιοδίφης, προϊόν της αγάπης του για τη γενέτειρά του, «τας παλαιάς Αθήνας τας οποίας ηγάπησα και ελάτρευσα μετά πάθους» όπως δήλωνε στο ακροατήριό του[6]. Αρεσκόταν να τριγυρνά στην Πλάκα και τις γύρω περιοχές. Παρατηρούσε τα εκκλησάκια, τα αρχοντικά και τις ανασκαφές, συλλέγοντας πληροφορίες. Εκτεταμένη αναφορά στο πλούσιο περί Αθηνών έργο του έχει γίνει στο περιοδικό «Τα Αθηναϊκά».
Και δεν παρέλειπε, καταμεσής της Κατοχής, να στέλνει ελπιδοφόρα μηνύματα. Αναφερόμενος στους αγώνες των Ελλήνων επισήμαινε ότι στο πέρασμα των αιώνων κατόρθωσαν να διατηρήσουν το αίσθημα της ελευθερίας, την προσήλωση στην ορθόδοξη εκκλησία και στη γλώσσα και «όταν ένα έθνος έχει αυτάς τας δυνάμεις δεν δύναται παρά να ελευθερωθή», όπως ανέφερε σε ομιλία του[7]. Την οποία ολοκλήρωνε λέγοντας ότι «και ημείς οι ορθόδοξοι Χριστιανοί, περιμένομεν… την Ανάστασιν», εννοώντας βεβαίως την ανάσταση της πατρίδος. Ο Γ. Νικολαΐδης έφυγε από τη ζωή τον Μάιο 1947 σε ηλικία 73 ετών.
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Εστία» 28 Σεπτεμβρίου 2024
