Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Γυναίκα από την Αρμενία σκύβει πάνω από το νεκρό παιδί της.
Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Αρμενίων σήμερα και έρχεται στην σκέψη μας μία δημοσιογραφική ρήση των τελών του 19ου αιώνα: «Πώς να μη συμπαθώμεν προς τους Αρμενίους; Ανήκομεν εις το αυτό θρήκευμα της δυστυχίας∙ εβαπτίσθημεν και οι δύο λαοί εις τα δάκρυα»! Πράγματι, η Ελλάδα, λειτούργησε κατά καιρούς ως κοιτίδα φιλοξενίας για τους καταδιωγμένους Αρμένιους, τους οποίους το αιματοβαμμένο χατζάρι των Τούρκων προσπάθησε επανειλημμένως να αφανίσει από προσώπου γης. Η Ημέρα Μνήμης καθιερώθηκε σε ανάμνηση της ατιμώρητης γενοκτονίας που άρχισε στις 24 Απριλίου 1915 και ολοκληρώθηκε το 1918 με τη σφαγή ή τον αναγκαστικό εκπατρισμό ενάμιση εκατομμυρίου Αρμενίων[1]!
Αυτό ήταν όμως το αποκορύφωμα μιας πολιτικής που ακολουθούσε η Τουρκία επί δεκαετίες. Η εφημερίδα που στήριξε στην Ελλάδα τους Αρμένιους, ίσως όσο καμία άλλη, ήταν η «Εστία»[2]. Με ειδήσεις, πολιτικές αναλύσεις, χρονογραφήματα, ιστορικά και πάσης φύσεως κείμενα στήριζε τις θέσεις τους και προέβαινε σε δημοσιογραφικές εκστρατείες υποστήριξής τους. Το 1895, όταν και πάλι είχε εξαπολυθεί ένα κύμα διώξεων, η εφημερίδα επέλεξε ακόμη και τον Εθνικό Ύμνο των Αρμενίων να δώσει μεταφρασμένο στο ελληνικό κοινό. Πρόκειται για να ένα σπουδαίο τεκμήριο στην ιστορία των Αρμενίων.
Μικαέλ Ναλπματιάν
Εθνικός ποιητής και στιχουργός του Εθνικού τους Ύμνου είναι ο Μικαέλ Ναλπματιάν, Μικέλ Ναλμπεντιάντζ όπως είχε αποδοθεί στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα ο Mikael Nalbandian (1829-1866). Οι Αρμένιοι διέθεταν πλούσια φιλολογία και εξέδιδαν πολλά περιοδικά που απολάμβαναν εκτίμησης στην Ευρώπη. Λόγω της διαρκούς ανακίνησης του Αρμενικού ζητήματος η προσοχή στρεφόταν συχνά και προς την αρμενική λογοτεχνία και φιλολογία. Πολλά ήταν τα ποιήματα του Αρσάκ Τσομπαγιάν που μεταφράζονταν σε διάφορες γλώσσες αλλά και στα ελληνικά. Επίσης, ιδιαίτερη αίσθηση προκαλούσαν τα πατριωτικά ποιήματα του Μ. Ναλμπατιάν, ο οποίος είχε καταδιωχθεί από τη Ρωσική κυβέρνηση για τις φιλελεύθερες ιδέες που περιείχαν τα ποιήματά του.
Η υπογραφή του δημιουργούΜικαέλ Ναλπματιάν.
Στην αρχή προοριζόταν για τον ιερατικό κλάδο, αλλά εντέλει σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας και με έναν συμπατριώτη του εξέδωσαν σπουδαίο φιλολογικό περιοδικό. Ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη αλλά και στην Ινδία, ενώ ίδρυσε στην Κωνσταντινούπολη μυστική αρμενική οργάνωση. Στο Λονδίνο δημιούργησε φιλικές σχέσεις με προσωπικότητες του ευρωπαϊκού αναρχισμού (Χέζεν, Ογκάρεβ, Μπακούνιν κ.ά.). Επηρεασμένος από την κατάσταση δουλείας που βρισκόταν η πατρίδα του πίστευε πως η μόνη λύση ήταν η εξέγερση. Εντέλει συνελήφθη, εξορίσθηκε και πέθανε από φυματίωση σε ηλικία 37 ετών[3].
Το κατ’ εξοχήν εθνικό έργο του Ναλμπατιάν θεωρήθηκε ο «Ύμνος της Ελευθερίας» που ήταν δέκα τετράστιχα από ένα ποίημά του. Τα δύο πρώτα τετράστιχα της μετάφρασης που δημοσίευσε η «Εστία» το 1895 ανέφεραν: «Όταν ο Θεός της Λευτεριάς / Είχε κ’ εμέ’ αξιώσει / Πνοή στα στήθη και ζωή / Στη σάρκα μου να δώσει. / Τ’ αδύνατα χεράκια μου / Άπλωσα στον αέρα / Κι αγκάλιασα τη λευτεριά / Σαν πρώτη μου μητέρα». Δικαιολογημένα προκάλεσαν συγκίνηση στους Έλληνες αναγνώστες οι οποίοι έβλεπαν ομοιότητες με τα δικά τους συναισθήματα και τις σκλαβωμένες πατρίδες τους. «Πριν συλλαβίσω, πριν να πω: / Μάννα – Πατέρα, ακόμα, / Τη Λευτεριά ξεστόμισε / Το παιδικό μου στόμα», ανέφερε ένα ακόμη τετράστιχο, ενώ ο Ύμνος έκλεινε ως εξής: «Εγώ κρεμάλα και σφαγή / Καθόλου δεν τρομάζω∙ / Άφοβος πάντα, Λευτεριά! / Και Λευτεριά ! φωνάζω». Οι στίχοι του μελοποιήθηκαν από τον συνθέτη Μπαρσέκ Κανατσιάν (1885-1967). Ο επίσημος Εθνικός Ύμνος που χρησιμοποιεί σήμερα η Αρμενία καθιερώθηκε το 1991, βασίζεται στον παλαιό Ύμνο αλλά χρησιμοποιεί άλλους στίχους[4].
