Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Μέγαρο Μαξίμου. Φωτογραφία ΑΠΕ
Αποτελεί την επίσημη έδρα του Έλληνα Πρωθυπουργού και έχει φιλοξενήσει τις μεγαλύτερες προσωπικότητες που επισκέφθηκαν τη χώρα μας μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αλλά όπως συμβαίνει συνήθως περιβάλλεται από σειρά αστικών μύθων. Πρόκειται για το Μέγαρο του Δημητρίου Μάξιμου (1873-1955), ή απλώς «Μέγαρο Μαξίμου». Ανεγέρθηκε στα χρόνια του Εθνικού Διχασμού και βρέθηκε στο επίκεντρο της κοσμικής ζωής στα χρόνια του μεσοπολέμου.
Επιτάχθηκε από τους κατακτητές στα χρόνια της κατοχής. Το 1951 ο ιδιοκτήτης του πρόσφερε το Μέγαρο για κατεδάφιση και ανέγερση πολυκατοικίας. Οι έντονες αντιδράσεις ανέτρεψαν την απόφασή του και αγοράστηκε από το ελληνικό κράτος για τη φιλοξενία επισήμων. Πρώτος επισκέπτης ο τούρκος πρόεδρος της δημοκρατίας Τζελάλ Μπαγιάρ. Στη μεταπολίτευση μετατράπηκε σε πρωθυπουργική κατοικία. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αρνήθηκε να κατοικήσει εκεί, αντίθετα με τον Ανδρέα Παπανδρέου που ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός που κατοίκησε στο Μέγαρο.
Ο Δ. Μάξιμος
Ο οικονομολόγος Δ. Μάξιμος ήταν γιός του καταγόμενου από τη Χίο έμπορου Επαμεινώνδα (1830-1877) και της Ασπασίας Λόντου (1845-1927), κόρης του δημάρχου Πατρέων και βουλευτή Ανδρέα Χριστόδουλου Λόντου (1811-1881). Ο Δ. Μάξιμος από παιδί αρεσκόταν να παριστάνει τον τραπεζίτη, φτιάχνοντας γραμμάτια με αποδέκτες τις αδελφές του. Απόφοιτος γυμνασίου πια προσλήφθηκε ως βοηθός στην Εθνική Τράπεζα (1891).
Διήλθε τις βαθμίδες της ιεραρχίας για να κατακτήσει την θέση του υποδιοικητή (1914-17) και του διοικητή (1920-23). Επίσης ανακηρύχθηκε αριστίδην γερουσιαστής (1933-35), υπουργός Εξωτερικών (1933-35) και πρωθυπουργός (1947). Το 1899, χαμηλόβαθμος υπάλληλος της Εθνικής Τραπέζης ακόμη, διορίσθηκε υποπρόξενος των Ηνωμένων Πολιτειών της βορείου Αμερικής στην Πάτρα.
Το Μέγαρο
Το 1916, σε ηλικία 43 ετών, ο υποδιοικητής της Εθνικής Τραπέζης Δ. Μάξιμος παντρεύεται την 39χρονη Ειρήνη Μανούσου που είχε χηρέψει δύο φορές. Από πρώτο γάμο της με τον Χιώτη τραπεζίτη Στέφανο Ζίφο (1872-1898) και από δεύτερο με τον επίσης Χιώτη εφοπλιστή Αλέξανδρο Μιχαλινό († 1914). Ο τελευταίος διηύθυνε την σπουδαία και εισηγμένη στο Χρηματιστήριο «Ανώνυμο Ναυτική και Εμπορική Εταιρεία “Μιχαλινός”» και ήταν προσωπικός φίλος και υποστηρικτής του Ελευθερίου Βενιζέλου. Μαζί αποφάσισαν την ανέγερση του Μεγάρου. Αγόρασαν το οικόπεδο από τους κληρονόμους της οικογένειας Καραγιάννη. Ουδέποτε υπήρξε τμήμα του Βασιλικού Κήπου, όπως ισχυρίζονται πολλοί. Αλλά δεν πρόλαβαν να ολοκληρώσουν το όνειρό τους αφού το 1914 έφυγε από τη ζωή ο Αλ. Μιχαλινός.
Δημήτριος Μάξιμος
Το ζεύγος Δ. Μάξιμου ετοιμαζόταν να κατοικήσει στο Μέγαρο, το οποίο σχεδιάστηκε από τον Αναστάσιο Χέλμη και ήταν έτοιμο το 1917. Αλλά τους πρόλαβαν οι εξελίξεις. Ο φιλοβασιλικός Δ. Μάξιμος υποχρεώθηκε να αυτοεξοριστεί μέχρι το 1920, ενώ το Μέγαρο νοικιάστηκε από την Αμερικανική πρεσβεία, κυρίως για κατοικία του πρέσβη. Ο Δ. Μάξιμος επέστρεψε στην Ελλάδα (1920) και ανέλαβε την θέση του διοικητού της Εθνικής Τραπέζης για να φύγει εκ νέου στην Φλωρεντία τρία χρόνια αργότερα, μετά τα γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής. Επανήλθε το 1927 οπότε και κατοίκησε στο Μέγαρό του, το οποίο έγινε το επίκεντρο της κοσμικής ζωής της πρωτεύουσας.
Κατοχή – Απελευθέρωση
Το Μέγαρο επιτάχθηκε από τους κατακτητές κατά τη διάρκεια της Κατοχής για να επιστραφεί στους ιδιοκτήτες του το 1946. Την επόμενη χρονιά ο Δ. Μάξιμος διετέλεσε πρωθυπουργός της χώρας (Ιανουάριος – Αύγουστος 1947). Ως κεραυνός εν αιθρία έπεσε η είδηση (Νοέμβριος 1951) πως το Μέγαρο θα κατεδαφιζόταν για να ανεγερθεί πολυκατοικία! Οι αντιδράσεις υπήρξαν σφοδρές. «Η κατεδάφισις ημπορεί να είναι ωφέλιμη εις τον ιδιοκτήτην του μεγάρου, αλλά βλάπτει τα γενικώτερα συμφέροντα της πόλεως» ανέφερε η ανακοίνωση του «Συλλόγου των Αθηναίων» που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα» της 15ης Νοεμβρίου 1951.
«Είναι από τα ωραιότερα σπίτια των Αθηνών, το καλύτερο έργο του αρχιτέκτονος Αναστάσιου Μεταξά και αποτελεί ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα κοσμήματα της πόλεως» επισήμαινε η διαμαρτυρία και ζητούσε από το κράτος να εξασφαλίσει τη διάσωση και την αγορά του Μεγάρου. Ακολούθησαν ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων και πλήθος φορέων, ενώ είχε προηγηθεί όλων ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Κοτζιάς, ο οποίος αναζητούσε τρόπους αγοράς του από τον δήμο Αθηναίων. Τραγική ειρωνεία ο Κ. Κοτζιάς έφυγε από τη ζωή στις 10 Δεκεμβρίου 1951 συζητώντας φορτισμένος στο τηλέφωνο με τον δημοσιογράφο Καλαποθάκη για την ανάγκη διάσωσης του Μεγάρου.
Η αγορά από το κράτος
Εν πάση περιπτώσει το κράτος υποχρεώθηκε, μετά από τις απαραίτητες τεχνικές και οικονομικές εκτιμήσεις, να αγοράσει το ακίνητο για την φιλοξενία των αρχηγών κρατών. Το συμβόλαιο αγοράς από το υπουργείο Οικονομικών, ύψους 5,75 δις, υπογράφηκε στις 5 Αυγούστου 1952 και περίπου τέσσερις μήνες αργότερα το μέγαρο υποδεχόταν τον πρώτο επίσημο, τον Τούρκο Πρόεδρο της Δημοκρατίας Τζελάλ Μπαγιάρ.
Από τότε το κτίριο φιλοξένησε προσωπικότητες όπως ο Τούρκος πρωθυπουργός Αντάν Μεντερές, ο αυτοκράτορας της Αβησσυνίας Χαιλέ Σελασιέ, ο στρατάρχης Τίτο[1], η βασίλισσα Τζουλιάννα, ο Βέλγος βασιλιάς Μπωντουέν, ο βασιλιάς της Νορβηγίας Ολαφ, ο Ντε Γκώλ, ο Πατριάρχης Αθηναγόρας κ.ά. Το ζεύγος Μαξίμου στεγάστηκε λίγα μέτρα πιο πέρα, σε ιδιόκτητο διώροφο της οδού Λυκείου. Ο Δ. Μάξιμος έφυγε από τη ζωή το 1955 και η γυναίκα του δύο χρόνια αργότερα. Επί επταετίας στο Μέγαρο διέμεινε ο αντιβασιλιάς Γεώργιος Ζωιτάκης και ξεκίνησε η ανακαίνισή του. Οι εργασίες αποκατάστασης ξεκίνησαν το 1972 και τελείωσαν το 1974, ύστερα από τρεις διαδοχικές αλλαγές της μελέτης.
H πρόσοψη του Μεγάρου Μαξίμου
Μεταπολίτευση
Αντίθετα με όσα γράφονται το Μέγαρο, ως πρωθυπουργική κατοικία, διατέθηκε όταν αποκαταστάθηκε η δημοκρατία (1974). Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ωστόσο αρνήθηκε να εγκατασταθεί στου Μαξίμου, επιλέγοντας το διαμέρισμά του απέναντι από το Στάδιο. Λίγα χρόνια αργότερα ο Κ. Καραμανλής θα εντυπωσιάσει τους πάντες, όταν η έπαυλη Μποδοσάκη δωρίθηκε στο ελληνικό κράτος αποκλειστικά για χρήση πρωθυπουργικής κατοικίας.
Αρνήθηκε και πάλι να την χρησιμοποιήσει ο ίδιος, δίδοντας ταυτόχρονα εντολή να τροποποιηθεί η διαθήκη και να χρησιμοποιείται για τη φιλοξενία υψηλών προσώπων.[2] Πρώτος ξένος που φιλοξενήθηκε στο Μέγαρο στα χρόνια της μεταπολίτευσης ήταν ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Σπύρος Κυπριανού.[3] Ένα από τα πρώτα μελήματα του Ανδρέα Παπανδρέου όταν ανέβηκε στην εξουσία το 1981 ήταν να μεταφέρει το ιδιαίτερο γραφείο του στο Μέγαρο Μαξίμου, το οποίο από τότε χρησιμοποιείται ως πρωθυπουργική κατοικία.
