Μεγάλο συλλαλητήριο για τη Μακεδονία στους Στύλους του Ολυμπίου Διός (1904)

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Δύο μεγάλα συλλαλητήρια για τα δίκαια της Μακεδονίας πραγματοποιήθηκαν το 1904. Το πρώτο στη Θεσσαλονίκη και το δεύτερο στην Αθήνα, στους Στύλους του Ολυμπίου Διός. Ήταν μία πανελλήνια διαμαρτυρία εναντίον των ανθελληνικών ευρωπαϊκών σκευωριών και τον οργίων στα οποία είχαν επιδοθεί οι κομιτατζήδες, δηλαδή εκείνοι που ανήκαν στα δήθεν απελευθερωτικά Βουλγαρικά Κομιτάτα. Για την οργάνωση του συλλαλητηρίου στην Αθήνα σχηματίστηκε Οργανωτική Επιτροπή, στην οποία συμμετείχαν σημαντικές προσωπικότητες της πολιτικής και πνευματικής ζωής του τόπου, βουλευτές, πανεπιστημιακοί καθηγητές κ.ά. Ο δήμος Αθηναίων παρεχώρησε το δημαρχιακό μέγαρο των Αθηνών για τις συνεδριάσεις της.

Η Ελλάς απελευθερώνει την Μακεδονία.

Οι διοργανωτές
Ουσιαστικά το συλλαλητήριο ήταν εναντίον των παρασκηνιακών ενεργειών των Μεγάλων Δυνάμεων, των οποίων τα σχέδια προέβλεπαν να διχάσουν τη Μακεδονία. Τα σχέδιά τους όμως είχαν διαρρεύσει και τα παρασκήνια εκείνων των ημερών παραμένουν σχεδόν άγνωστα. Τα γνώριζε όμως άριστα ο καταγόμενος από την Νιγρίτα Σερρών και πρωτεργάτης του Μακεδονικού Αγώνα Αθανάσιος Αργυρός (1859-1945).
Ήταν από τους πρωτεργάτες οργάνωσης του συλλαλητηρίου, με επικεφαλής τον φυσικο-χημικό και καταγόμενο από το Βογατσικό Καστοριάς Όθωνα Ρουσσόπουλο, ο οποίος ήταν και πρόεδρος του Μακεδονικού Συλλόγου. Είχε ιδρύσει τη Βιομηχανική και Εμπορική Ακαδημία και πρωτοστατούσε στις εθνικές εξελίξεις. Επίσης συμμετείχε ο Νικόλαος Ζαμανίκος, ο αποκαλούμενος και πρόεδρος των προέδρων, επειδή ήταν πρόεδρος του Συνδέσμου Συντεχνιών Αθηνών και Πειραιώς.

 

 

Σκίτσο στον ΡΩΜΗΟ του Γ. Σουρή για το συλλαλητήριο (1904).

Οι ομιλητές
Ακολουθούσαν οι πρόεδροι του Συνδέσμου Ελλήνων Δημοδιδασκάλων, οι Κρήτες, οι Ηπειρώτες κ.ά. Η συγκέντρωση έγινε στις 23 Μαΐου 1904 και ήταν μοναδικός ο όγκος του κόσμου που έφτασε στην Αθήνα από κάθε γωνιά της χώρας. Με σημαίες, λάβαρα και σήματα βροντοφώναξαν υπέρ των δικαίων της Μακεδονίας, απαιτώντας να περιέλθει ολόκληρη στην Ελλάδα. Ο Ρουσσόπουλος, στη δική του ομιλία, επικαλούμενος ιστορία δύο χιλιάδων ετών, ξεκαθάρισε ότι η Μακεδονία διαμελιζόταν και δημιουργούντο οι προϋποθέσεις ώστε να αποκόπτονται μεγάλα τμήματα από την επικοινωνία τους με τη μητέρα Ελλάδα.
Μεταξύ των ομιλητών βρισκόταν και ο ιστορικός καθηγητής του Πανεπιστημίου Παύλος Καρολίδης, ο οποίος κυριολεκτικά μάγεψε το πλήθος με όσα ανέφερε. Ο συνετός δάσκαλος αφού επισήμανε ότι «Η Μακεδονία κινδυνεύει», εξέφρασε την πίστη του ότι «δεν υπάρχη όχι Κυβέρνησις αλλ’ ούτε καρδία ελληνική, η οποία να μη πονή δια τα παθήματα των αδελφών μας».

 

Γεώργιος Σουρής (σκίτσο Ευθύμιου Παπαδημητρίου).

 

Και ο Γεώργιος Σουρής:
«Ζήτω φίλοι Μακεδόνες…»!
Στο κλίμα των ημερών και της μεγάλης συγκέντρωσης προσέτρεχε και ο Γ. Σουρής να συνεισφέρει τους στίχους του: «Ζήτω, φίλοι Μακεδόνες, και στιγμήν δεν απαυδώ / να φωνάζω κι’ απ’ εδώ / προς δολίους Ευρωπαίους, / τα μυαλά των να γανώνω, / και ληστάς αποτροπαίους, / διαρκώς να κεραυνώνω». Μεμφόταν δε ο Γ. Σουρής τη στάση των Αθηνών, η οποία ενώ έβλεπε να δολοφονούνται Έλληνες και να καίγονται εκκλησίες, αρκούνταν σε εκφράσεις συμπαθείας. Αφιέρωσε μάλιστα ένα φύλλο του «Ρωμηού» του στο συλλαλητήριο και με τον τίτλο «Ο Φασουλής με τόνον / προς πλήθος Μακεδόνων»: «Ανεβασμένος στους Διός τους παναρχαίους στύλους / κι’ εκ τούτων μη φοβούμενος, τραμβάϋ, σούστες, σκύλους, / θα βγάλω λόγον σήμερα παράποτ’ εθνικόν / προς το συλλαλητήριον το Μακεδονικόν. / Ω Μακεδόνες προσφιλείς, / σας προσφωνεί κι’ ο Φασουλής / μετά των άλλων φίλων / λόγον προς σας οφείλων. / Ω Μακεδόνες αδελφοί, πολυβασανισμένοι / κι’ εδώ κι’ εκεί πλανώμενοι και διασκορπισμένοι, / κυττάζομεν τους πόνους σας, / ακούομεν τους στόνους σας, / μα τίποτε δεν έχομεν καλύτερον να κάμωμεν, / παρά με λόγους μοναχά θερμούς να σας συνδράμωμεν».
Απευθυνόμενος στους Μακεδόνες ο Γ. Σουρής προσπαθούσε να τους ενθαρρύνει γράφοντας «Ω Μακεδόνες αδελφοί, που της υπομονής σας / η δύναμις θαυμάζεται, / των ελευθέρων η πατρίς για τους φρικτούς φονείς σας, / γοργώς προετοιμάζετε». Το ελληνικό κράτος, έστω και καθυστερημένα, είχε αρχίσει τις προετοιμασίες, από κάθε άποψη, για να ενισχύσει τον αγώνα που διεξήγετο στην Μακεδονία. Γι’ αυτό έγραφε ο Σουρής: «Για ποιους ξοδεύονται λεφτά; / για ποιους συμβαίνουν όλ’ αυτά; / θα καταλάβετε μ’ εμάς πως γίνονται και μόνον / για σας τα δύστυχα παιδιά των πάλαι Μακεδόνων». Ο Γ. Σουρής καλούσε τους Μακεδόνες να σπεύσουν στην συγκέντρωση, στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, διότι «Αδελφοί μου Μακεδόνες, ποιος μπορεί να σιωπά. Σαν κυττάζη τους σφαγείς / να κυλίουν κατά γης / το κεφάλι του δασκάλου, το κεφάλι του παππά; / Για των φίλων Μακεδόνων τα κεφάλια τα κομμένα, / που φωνάζουν ωιμένα, / ποιος Ρωμηός δεν θα ξυπνήση με καπνούς εις το κεφάλι / κι ένα λόγο δεν θα βγάλη / μετ’ αισθήματος πολλού / κάν στους Στύλους καν αλλού;».

Η περιοχή του Ολυμπιείου.

Το Ψήφισμα
Η συγκέντρωση κατέληξε σε ιστορικό Ψήφισμα, το οποίο απηύθυνε έκκληση «εις τα φιλοδίκαια αισθήματα του πολιτισμένου κόσμου υπέρ των καταπατουμένων ανθρωπίνων και εθνικών δικαιωμάτων του Ελληνισμού». Διαμαρτύρονταν διότι οι εντολοδόχοι της Ευρώπης εισάγοντας μεταρρυθμίσεις στα τουρκικά βιλαέτια της Θεσσαλονίκης, του Μοναστηρίου και του Κοσσυφοπεδίου, διέγραφαν όρια. Το έκαναν με τέτοιον τρόπο ώστε άφηναν εκτός, μέγα μέρος του σαντζακιού της Κορυτσάς και ολόκληρο το σαντζάκι των Σερβίων.
Έτσι αποστερούσαν από την ευρωπαϊκή πρόνοια διακόσιες χιλιάδες Έλληνες της Μακεδονίας. Ταυτοχρόνως προδιαγράφονταν μελλοντικές εξελίξεις που μπορούσαν να στερήσουν την Ελλάδα από δικούς της τόπους. «Παρά πάσαν γεωγραφικήν αλήθειαν και επί υψίστη ζημία των ελληνικών συμφερόντων» όπως αναφερόταν στο προοίμιο του Ψηφίσματος. Πάντως, μέσω του Ψηφίσματος προειδοποιούνταν οι Μεγάλες Δυνάμεις πως αν δεν επενέβαιναν, θα ήταν αναγκασμένος να εμπλακεί ο ελεύθερος Ελληνισμός «και να πνιγή εις το αίμα ολόκληρος η Μακεδονία»!