Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Τα Άγραφα είναι ένα μεγάλο ορεινό συγκρότημα που αποτελεί τμήμα της νότιας Πίνδου και εκτείνεται κυρίως στους νομούς Καρδίτσας (Θεσσαλικά Άγραφα) και Ευρυτανίας (Ευρυτανικά Άγραφα). Με την ονομασία αυτή είναι γενικότερα γνωστή ολόκληρη η ιστορική και γεωγραφική περιοχή της κεντρικής Ελλάδος που περιλαμβάνει τους επιβλητικούς ορεινούς όγκους των Αγράφων και φθάνει σε έκταση τα 2.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα περίπου. Οι κάτοικοί της είναι διασκορπισμένοι σε περισσότερα από 120 χωριά.
Ατέλειωτες βουνοσειρές, ορμητικά ποτάμια, βαθιά φαράγγια και ρεματιές, σκιερά δάση, μονοπάτια που οδηγούν σε απομονωμένες αγροικίες, πέτρινα γεφύρια, ψηλά διάσελα, ξεχασμένα μοναστήρια και γραφικά χωριά συνθέτουν την άγρια ομορφιά του ορεινού αυτού τόπου που έδωσε το παρόν σε όλη την ιστορική διαδρομή του Ελληνισμού. Τα Άγραφα διασχίζουν δύο μεγάλοι ποταμοί, ο Μέγδοβας ή Ταυρωπός και ο Αγραφιώτης και περίπου το 40% του εδάφους τους είναι σκεπασμένα με δάση. Γι’ αυτό αποκαλούνται η μικρή Ελβετία της Ελλάδος.
Ηρωικό όνομα
Από που πήραν το όνομά τους τα Άγραφα; Η απάντηση που έδωσε κάποτε ο Κ. Θ. Δημαράς είναι πως, είτε από τους αρχαίους Αγραίους κρατούν το όνομά τους, είτε ονομάσθηκαν Άγραφα γιατί άγραφα έμειναν στου Τούρκου το τεφτέρια και απάτητα από του Τούρκου το ποδάρι. Τα μέρη αυτά θεωρούνταν, μέχρι τα τελευταία προπολεμικά χρόνια ακόμη, τα πιο απρόσιτα της Ελλάδος.
Όπως η Μάνη και το Σούλι, κράτησαν πάντα μια σχετική αυτονομία στα χρόνια της δουλείας. Ωστόσο τα Άγραφα, πιο κεντρική περιοχή και πλούσια σε έμψυχο δυναμικό, γνώρισε πληρέστερη ακμή που αγκάλιασε τις Τέχνες και τα Γράμματα ενώ ταυτοχρόνως καλλιεργούσε το πνεύμα της Θρησκείας και του Γένους.
Ανεμογεννήτριες
Στους τόπους αυτούς που δόξασαν ο Κατσαντώνης και ο Καραϊσκάκης και τίμησαν ο Ευγένιος Γιαννούλης και ο Γόρδιος, που τους άγιασαν ο Άγιος Σεραφείμ και ο Άγιος Κοσμάς, έχει ξεσπάσει μία ιδιότυπη διαμάχη που ξεπερνά τα τοπικά όρια και λαμβάνει εθνικές διαστάσεις. Πρόκειται για την απόφαση να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες βιομηχανικής κλίμακος στις απάτητες κορυφές και σε περιοχή η οποία θεωρείται προστατευόμενη.
Οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις εξασφάλισαν τις άδειές τους. Αλλά αντιδρά ένα δίκτυο φορέων και πολιτών που έχει δημιουργηθεί για την προστασία των Αγράφων, υποστηρίζοντας πως θα προκληθούν μεγάλες καταστροφές.
Οι κορυφογραμμές
Συγκεκριμένα, όσοι αντιδρούν, επισημαίνουν τον άμεσο κίνδυνο αλλοιώσεως μεγάλων εκτάσεων δάσους, μέσω των δικτύων μέσης και υψηλής τάσης και η καταστροφή βοσκοτόπων. Η διάνοιξη της οδού προσβάσεως προς τις εγκαταστάσεις μήκους 20 χιλιομέτρων, πλάτους 5 έως 25 μέτρων και κλίσεως του εδάφους με ποσοστό έως 80%, είναι στοιχεία τα οποία δεν έχουν παρουσιαστεί και θα προκαλέσουν ανεπανόρθωτες αλλοιώσεις. Εν ολίγοις φαίνεται πως αποκρύπτεται η πραγματική κατάσταση του δικτύου που θα ανοιχτεί.
Η αποκάλυψη του υπεδάφους των κορυφογραμμών θα έχει ως αποτέλεσμα την διάβρωση από τις βροχές, όπως συνέβη το 2015, και πιθανές κατολισθήσεις στους οικισμούς που βρίσκονται στις περιοχές κάτω από τις προγραμματιζόμενες εγκαταστάσεις. Μελέτες επί μελετών, συζητήσεις επί συζητήσεων, αποφάσεις επί αποφάσεων και αριθμοί που προκαλούν ρίγος. Όπως ότι τα σχεδιαζόμενα αιολικά πάρκα πρόκειται να καταλάβουν το 80% των κορυφογραμμών των Αγράφων. Σύρματα, πυλώνες, εκτεταμένα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος θα «κατακτήσουν» τα απάτητα και μοναδικής ομορφιάς βουνά.
Δάση και βοσκότοποι
Η υλοποίηση ενός σχεδίου τέτοιου μεγέθους, θα απαιτήσει τη μεταφορά και εγκατάσταση των τεραστίων διαστάσεων ανεμογεννητριών σε υψόμετρα από 1800 έως 1900 μέτρα, διαμορφώνοντας στις κορυφογραμμές εικόνα βιομηχανικού τοπίου και λατομείου. Ακολούθως θα καταστραφούν σημαντικοί βοσκότοποι, ενώ σίγουρα προκύπτουν κίνδυνοι κατολισθήσεων λόγω των σαθρών εδαφών της περιοχής. Επιπροσθέτως, απαιτείται η διάνοιξη 29 χιλιομέτρων νέων δασικών δρόμων εντός των θαυμάσιων δασών ελάτης και δρυός.
Οι καταγγελίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, αναφέρουν πως θα απαιτηθεί η αποψίλωση 300.000 τετραγωνικών μέτρων υγιών αιωνοβίων δασών, τα οποία δεν είναι δυνατόν να αντικατασταθούν. Είναι γνωστό και παραβλέπεται το γεγονός ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες απαγορεύουν την αλλοίωση των κορυφογραμμών για οιονδήποτε λόγο. Σε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν τοποθετούνται αιολικά πάρκα σε υψόμετρο άνω των οκτακοσίων (800) μέτρων, πλην ελαχίστων περιπτώσεων μικρών σε μέγεθος εγκαταστάσεων που καλύπτουν περιορισμένες τοπικές ανάγκες.
Περιβαλλοντικό έγκλημα
Οι ειδικοί επισημαίνουν ακόμη την τεράστια βλάβη που θα επέλθει στο θαυμαστό σύστημα της ορνιθοπανίδος της περιοχής, ειδικότερα δε των αρπακτικών. Χρησιμοποιούν τις κορυφογραμμές για την ανίχνευση της τροφής τους λόγω των ανοδικών ρευμάτων αέρος αλλά και των μεταναστευτικών που χρησιμοποιούν τους διαύλους του ορεινού συγκροτήματος των Αγράφων. Ό,τι δεν κατόρθωσαν οι Τούρκοι, κινδυνεύουμε να το υποστούμε σε καιρό ελευθερίας. Η κατάληψη των βουνοκορφών των Αγράφων από ανεμογεννήτριες θα υλοποιήσει ουσιαστικώς σχέδιο εκτέλεσης ενός πρωτοφανούς και μη αναστρέψιμου περιβαλλοντικού εγκλήματος.
Διότι δεν υπάρχει αμφιβολία βεβαίως, πως τα αιολικά πάρκα και η ενέργεια που παράγουν συμβάλουν στην πρόοδο της κοινωνίας και συνιστούν ασφαλή πρόοδο. Ωστόσο, το μέτρο και ο σεβασμός στο περιβάλλον είναι βασικές παράμετροι που οφείλουν να λαμβάνουν υπ’ όψη τους οι διοικήσεις και οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές, σε περίοδο κατά την οποία σχεδόν όλη η ανθρωπότητα αγωνίζεται για την κλιματική αλλαγή. Τίθεται πλέον απλά το ζήτημα: Θα υποστηρίξουμε το δάσος ή τις ανεμογεννήτριες που έχουν ζωή μία εικοσαετία; Τα πάντα έχουν όρια. Η πρόοδος, τα έργα, η ανάπτυξη και οι οικονομικές δραστηριότητες που είναι βασική προϋπόθεση για την κοινωνική ευημερία, μπορούν να συνυπάρχουν με την αγάπη για το περιβάλλον, την προστασία του και την ευαισθησία με την οποία οφείλουμε να αγκαλιάζουμε τους τόπους μας.
Πολιτική διάσταση
Ο αείμνηστος Μιχαήλ Δεκλερής είχε θεμελιώσει την αρχή πώς η Ελλάς δεν έχει καμμία απολύτως νομική και ηθική υποχρέωση να καταστρέψει τα δασικά της οικοσυστήματα χάρη της νέας ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής. Ό,τι η χώρα μας πρέπει να ενεργεί με βάση την έννομη τάξη και σεβασμό στον πολιτισμό και την παράδοσή της πρέπει να συμπορευθεί με την ευρωπαϊκή πολιτική μόνον στο μέτρο που αυτή δεν βλάπτει το εθνικό συμφέρον. Αναφερόμενος δε, ειδικά στην υπόθεση των ανεμογεννητριών, τόνιζε ότι «Αιολικά πάρκα µε τεχνολογία προσηρµοσµένη στην µικρά κλίµακα του ελληνικού τοπίου, µπορούν να εγκατασταθούν µόνον εκεί που δεν βλάπτουν διόλου τα δασικά οικοσυστήµατα και το τοπίον».
Ενδιαφέρον είναι επίσης, στην προκειμένη περίπτωση, το γεγονός ότι οι τοπικοί φορείς και τοπικοί εκπρόσωποι όλων των κομμάτων, οι παραγωγικές τάξεις, τα επιμελητήρια και οι Σύλλογοι, καθώς και το Περιφερειακό Συμβούλιο Θεσσαλίας έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους. Υποστηρίζουν το γλυπτό μνημείο της φύσης, το οποίο εκπροσωπεί το ιδανικό τοπίο για την ανάπτυξη εναλλακτικού τουρισμού. Προβάλλοντας το σύνθημα «Βοηθήστε να σώσουμε τα Άγραφα» αγωνίζονται πλέον συγκεντρώνοντας υπογραφές. Οπωσδήποτε το ζήτημα δεν περιορίζεται στα όρια των Αγράφων, ούτε καν στα όρια της χώρας μας. Πρέπει να απασχολήσει ακόμη και τη διεθνή κοινότητα, ως μείζονος σημασίας περιβαλλοντικό ζήτημα.
Επενδύσεις και λύση
Όλοι όσοι αδιαφορούμε για ότι πρόκειται να συμβεί στις κορυφές των Αγράφων, ουσιαστικώς υποθάλπουμε μία καταστροφή. Μία περιβαλλοντική συμφορά στον τόπο που δεν τόλμησε να πατήσει το πόδι του Τούρκου. Εάν επιθυμούμε επενδύσεις, η οδός είναι λαμπρά: Ορεινός τουρισμός, κτηνοτροφία, δενδροκομία, φρούτα του δάσους, βιοτεχνίες και μεταποιητικές μονάδες παραδοσιακών προϊόντων, τυροκομία, φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά, δασικά φυτώρια, διαχειριστική υλοτομία, εκτροφεία θηραμάτων, ορεινή αγελαδοτροφία είναι μόνον μερικές από τις οικονομικές δραστηριότητες που μπορούν να αναπτυχθούν.
Επίσης, τοπικές αρχές και κάτοικοι οφείλουν να αφήσουν τις γιορτές και τα πολιτικά πανηγύρια σκοπιμότητος και να ασχοληθούν με την ποτοποιία, τους δρόμους του τσίπουρου, του κρασιού. Επίσης με τα πλούσια έθιμα που θα φέρουν τουρισμό σε μικρές μονάδες φιλοξενίας και την προώθηση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού ακμάζουν σε όλο τον κόσμο και εμείς είμαστε έτοιμοι να επιτρέψουμε τον αφανισμό των υπερήφανων βουνοκορφών. Αντί να καταργήσουμε τους νόμους που επιτρέπουν τη λειτουργία βιομηχανικών σε υψόμετρα άνω των χιλίων μέτρων. Μία είναι η λύση: Αποχαρακτηρισμός της περιοχής των Αγράφων από περιοχή προτεραιότητος εγκαταστάσεων Ανανεώσιμων Πηγών Ενεργείας.
