Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Τα πιο αδικημένα τετράποδα στην νεότερη ιστορία είναι τα γαϊδουράκια, τα άλογα και τα μουλάρια. Προσέφεραν τόσες και τόσες υπηρεσίες στον άνθρωπο, ιδιαιτέρως μέχρι να καθιερωθεί ευρέως η χρήση του αυτοκινήτου. Ωστόσο παρά τις προβλέψεις των αστυνομικών διατάξεων υπέφεραν τα πάνδεινα, εισπράττοντας ύβρεις, καμουτσικιές, κτυπήματα στο κεφάλι, υπέρογκα φορτώματα, βάναυσες κατραπακιές και απάνθρωπη συμπεριφορά. Ωστόσο, οι ντορήδες, οι τσίληδες, οι ψαρήδες και εν γένει όλη η χορεία των ευγενών τετραπόδων… βιοπαλαιστών της ρόδας γνώρισαν και ευτυχισμένες στιγμές στη δύσκολη ζωή τους.
Τέτοιες στιγμές τους προσέφερε, τουλάχιστον δύο φορές, η Εταιρεία Προστασίας Ζώων κατά τη δεκαετία 1930. Ουσιαστικά αποφάσισε να βραβεύσει τους ιδιοκτήτες και κατόχους ζώων που αγαπούσαν τα κτήνη τους και τα περιέβαλαν με ευαισθησία και αγάπη. Σκοπός ήταν να καλλιεργηθεί και στην Ελλάδα και όσο το δυνατόν βαθύτερα στην ψυχή των ανθρώπων, το ευγενές της αγάπης συναίσθημα προς τα ζώα. Συναίσθημα, το οποίο σύμφωνα με τους διοργανωτές αποτελούσε μία βαθμίδα στην κλίμακα εκπολιτισμού του ανθρώπου και πραγματικού εξευγενισμού της ψυχής του.
Ποτίστρα στην οδό Μητροπόλεως. Άλογα πίνουν νερό.
Προδιαγραφές… καλλιστείων
Η «Έκθεσις Ίππων και Όνων», όπως ήταν η τυπική ονομασία της εκδηλώσεως που οργανώθηκε για να βραβευθούν όσοι συντηρούσαν καλά τα άλογα και τα γαϊδουράκια τους, έφερε στη μνήμη των παλαιότερων της εποχής τα περίφημο αλογοπάζαρο. Το παραδοσιακό παζάρι που γινόταν στην πλατεία του Θησείου και γύρω από τον αρχαίο ναό, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Έτσι και την Κυριακή, 8 Μαΐου 1938, στην ίδια πλατεία ολοκληρωνόταν μια σταυροφορία της Εταιρείας που είχε αρχίσει από διετίας [1]. Υπομονετικά γαϊδουράκια, συμπαθητικά άλογα και οι ιδιοκτήτες τους διεκδικούσαν από ένα βραβείο.
Δεν είχαν βεβαίως ελπίδα επιτυχίας τα νηστικά, τα κακώς συντηρημένα και κοκκαλιάρικα ζώα. Οπότε ο θεσμός εξελίχθηκε σε ένα είδος καλλιστείων, με τα ζώα να… διεκδικούν, για λογαριασμό των αφεντικών τους βεβαίως, βραβεία ύψους μέχρι και 1.500 δραχμών [2]. Υπήρχε και η σχετική κατηγοριοποίηση. Ίπποι ζευγμένοι σε τετράτροχα κάρα, ίπποι ζευγμένοι σε δίτροχα βαρείας έλξεως (κάρα), ίπποι ζευγμένοι σε δίτροχα μέσης έλξεως (σούστες) και όνοι φόρτου. Οι αιτήσεις μπορούσαν να κατατεθούν στα σημεία που είχε τοποθετήσει η εταιρεία ποτίστρες. Είναι και αυτή μια λεπτομέρεια που έχει λησμονηθεί. Ότι είχαν τοποθετηθεί ποτίστρες ζώων στην αρχή της Ιεράς Οδού (Λαχαναγορά) και στην πλατεία Ιπποδαμείας του Πειραιά [3].
Η προσευχή του αλόγου
Με την ευκαιρία της εκθέσεως των καλώς συντηρουμένων ίππων και λοιπών μονόπλων Αθηνών και Περιχώρων, η Εταιρεία Προστασίας Ζώων έθεσε σε κυκλοφορία και την «Προσευχή του αλόγου»[4] που ήταν ήδη γνωστή στην Ευρώπη. Δεν γνωρίζουμε ποιος πραγματοποίησε τη μετάφραση, διότι αναφέρθηκε ότι απλώς ότι ήταν ένας Άγγλος θερμός φίλος των ζώων. Η προσευχή του αλόγου προς τον άνθρωπο κυκλοφόρησε σε πολλά αντίτυπα και διανεμήθηκε σε όλους τους κατόχους φορτηγών ζώων. Παρουσιάζει δε εξαιρετικό ενδιαφέρον αφού αναδεικνύει και τον τρόπο που βίωναν την καθημερινότητα τα πολύτιμα αυτά για τον άνθρωπο ζώα. Να λοιπόν τι λέει έναν άλογο που παρακαλεί:
«Άκουσε Κύριέ μου τη θερμή μου παράκληση:
» Πότιζέ με και τάιζέ με κανονικά. Όταν τελειώσει η δουλειά της ημέρας, δώσε μου στέγη σ’ έναν ευρύχωρο σταύλο, με καθαρό και στεγνό στρώμα.
» Μη θέλεις να ξεγελώ την πείνα μου με μόνο το άχυρο. Δίνε μου και λίγο κριθάρι, για να μπορώ να έχω τη δύναμη να σε υπηρετώ.
» Κουβέντιαζέ μου. Η φωνή σου μου είναι πιο αναγκαία από τα ηνία. Χάιδευέ με κάποτε, για να σε αγαπώ και να σε υπηρετώ πρόθυμα.
» Μη με κτυπάς και μη μου τινάζεις τα ηνία όταν ανεβάζω τα ηνία στον ανήφορο. Μη με κακομεταχειρίζεσαι, όταν δεν καταλαβαίνω τι ζητάς από εμένα, αλλά φανέρωσέ μου την επιθυμία σου.
» Πρόσεχέ με. Και όταν δεν κάνω ό,τι ζητάς κύτταξε μήπως τα χάμουρά μου έχουν καμμιά βλάβη ή μήπως τα πόδια μου είναι κτυπημένα.
» Όταν δεν τρώγω, κύτταξε μήπως με πονεί κανένα χαλασμένο δόντι. Μη μου δένεις το κεφάλι άβολα. Και μην μου κόβεις την ουρά. Έτσι μου παίρνεις το καλύτερο όπλο για τις μύγες και τα κουνούπια.
» Και, τέλος, Κύριέ μου, όταν γεράσω πια, μη με πουλήσεις σε σκληρό αφέντη και μη με αφήσεις να ψοφήσω από την πείνα και το κρύο. Θα είναι καλύτερα να μου τελειώσεις τη ζωή μου ήσυχα και καλά. Και ο Θεός να σε ευλογεί και τώρα και πάντα».
Γούρνα της «Εταιρείας Προστασίας Ζώων»
Καλοκτενισμένα…
Από τα χαράματα είχε αρχίσει η προσέλευση και πλημμύρισε ο τόπος με καλογυαλισμένα κάρα και ζώα. Ζωντανά όχι καθαρόαιμα, όπως εκείνα που συμμετείχαν στις ιπποδρομίες κάθε Σαββατοκύριακο στο Φαληρικό Δέλτα, αλλά εργαζόμενα σκληρά για την επιβίωσή τους σύροντας κάρα και σούστες. Εντέλει προσήλθαν περίπου εκατό άλογα με τα δίτροχα, τετράτροχα ή τις σούστες τους και μόλις δώδεκα γαϊδουράκια [5]! Το θέαμα ήταν σπάνιο και μάλλον προκαλούσε έκπληξη στους Αθηναίους του 1930, οι οποίοι είχαν συνηθίσει ήδη να βλέπουν στους δρόμους της πόλεως τα… αεροδυναμικά ταξί.
Ξαναζούσε η Αθήνα του 1900 και γέμιζε η πλατεία Θησείου από σπαθάτα, καλοθρεμμένα και αστραφτερά άλογα, πραγματικά άτια. Στολισμένα με τριαντάφυλλα και δάφνες θύμιζαν νύφες και γαμπρούς του παλαιού καιρού. Την γραφική νότα της εκδηλώσεως έδιναν τα επτά μόνιππα που είχαν διασωθεί και συμμετείχαν στην εκδήλωση και τα χαριτωμένα θορυβώδη γαϊδουράκια. Καλοκτενισμένα, καλοβουρτσισμένα και με τα πόδια βερνικωμένα. Μαζί τους οι υπερήφανοι καροτσέρηδες, αμαξάδες και ονηλάτες οι οποίοι τα οδηγούσαν σε παρέλαση μπροστά από την Ελλανόδικο επιτροπή. Οι τραχηλιές με τα κουδουνάκια θύμιζαν παλαιές αρμονίες που είχαν απολεστεί δια παντός.
«Αγαπάτε τα ζώα»
Άπειροι ήταν οι βιοπαλαιστές της ρόδας που είχαν συγκεντρωθεί για να παρακολουθήσουν το πρωτοφανές θέαμα. Άφθονη και η παρουσία των φιλόζωων Ατθίδων που δεν παρέλειψαν να φορέσουν τις τουαλέτες τους, σικ φασαμαίν και να κρατούν το τσιγαράκι τους. Βεβαίως τα αγγλικά σε πρώτη ζήτηση, εφ’ όσον επρόκειτο περί αλόγων. Στήθηκε πραγματικό πανηγύρι εκείνη την ημέρα. Πολυμελείς ομάδες προσκόπων είχαν παραταχθεί στην πλατεία τηρώντας την τάξη. Επίσης, πότισαν τα άλογα και τους μοίρασαν καρότα! Η εκδήλωσις είχε τεθεί υπό την αιγίδα της Πριγκίπισσας Αικατερίνης και συμμετείχε το σύνολο σχεδόν των αρμόδιων δημοσίων φορέων, από το υπουργείο Γεωργίας και τη Διοίκηση Πρωτευούσης, μέχρι την Αγροτική Τράπεζα και τα αρχηγεία Αστυνομίας Πόλεων και Χωροφυλακής.
Η παρέλαση διήρκεσε μία ώρα με τη Μουσική του Δήμου Αθηναίων να ανακρούει εμβατήρια, τους κυρ Μέντιους να ογκανίζουν και την μαρίδα να ωρύεται. Τα πρώτα βραβεία στις πρώτες κατηγορίες κατέκτησαν γνωστοί Αθηναίοι, όπως ο Ανδρέας Παπασταμάτης από τις Τρεις Γέφυρες, ο Λυκούργος Ψαλούλης και το τέταρτο ένας Μενιδιάτης, ο Στυλιανός Καβαλάρης. Το ενδιαφέρον όμως για την οργανωτική επιτροπή, η οποία είχε προσπαθήσει κάτι αντίστοιχο πέντε χρόνια νωρίτερα (1933), ήταν το γεγονός ότι συμμετείχαν στην έκθεση ονηλάτες και από τα περίχωρα των Αθηνών [6].
Έτσι θεωρούσαν πως η καμπάνια υπό τον τίτλο «Αγαπάτε τα ζώα» στέφθηκε με επιτυχία. Ωστόσο, κανείς εξ όσων συμμετείχαν στα ιδιόμορφα εκείνα καλλιστεία δε μπορούσε να προβλέψει πως, περίπου δύο δεκαετίες αργότερα οι πολύτιμοι εκείνοι σύντροφοι του ανθρώπου θα εξαφανίζονταν από τις οδούς των Αθηνών, αφού προηγουμένως προσέφεραν τις πολύτιμες υπηρεσίες τους στον υπέρ πάντων αγώνα του πολέμου.
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Εστία» 25 Μαΐου 2017
