Γραφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Μία από τις γραφικότητες του Πανεπιστημίου Αθηνών ήταν το ρολόι που κοσμούσε την πρόσοψή του έως τα μέσα της δεκαετίας 1930. Έδινε ιδιαίτερο ρυθμό στις κολόνες, στη μετόπη και στο ιωνικού ρυθμού σύνολό του. Θεωρείτο συμπλήρωμα συνδεδεμένο με το ίδρυμα, την εξωτερική του εμφάνιση και την πανεπιστημιακή ζωή, αλλά και με τη ζωή των κατοίκων της πόλης, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων δεν διέθεταν δικό τους ρολόι. Γι’ αυτό συμβουλεύονταν όσα είχαν αναρτηθεί σε δημόσιους χώρους. Μόνον που εκείνο το ρολόι είχε μακρά ιστορία, πολλές ιδιοτροπίες και έκανε απίστευτα πείσματα.
Ατελεύτητες συζητήσεις
Η υπόθεση του πανεπιστημιακού ρολογιού είχε ξεκινήσει στα χρόνια του Οθωνος. Ήταν περίπου το 1850 όταν το Πανεπιστήμιο αποφάσισε και αγόρασε το ρολόι για δική του χρήση. Αλλά από τότε που έφτασε το ρολόι στην Αθήνα προέκυψε προβληματισμός για το σημείο που έπρεπε να τοποθετηθεί. Ας αφήσουμε όμως να μας αφηγηθεί τα πράγματα ο Φίλιππος Λούης, ο φιλοβασιλικός δημοσιογράφος και εκδότης που έκανε το σχετικό ρεπορτάζ τονίζοντας ότι «θεολόγοι, φιλόσοφοι, νομομαθείς και ιατροί ήρχισαν ατελευτήτους συζητήσεις περί της καταλλήλου τοποθετήσεως. Αλλ’ επειδή πάσαι αύται αι συζητήσεις, ως συνήθως συμβαίνει, απέβησαν μάταιαι, έγραψαν τέλος εις τον πρώτον αρχιτέκτονα του πανεπιστημίου Χάνσεν δια να διαλύση την έριν των»[1]!
Απευθύνθηκαν λοιπόν οι πανεπιστημιακοί στον αρχιτέκτονα Θεόφιλο Χάνσεν αλλά και η δική του γνωμοδότηση δεν τους ικανοποιούσε πλήρως. Οπότε οι συζητήσεις συνεχίσθηκαν επί μακρόν. Προκειμένου δε να πάψουν οι φιλονικίες και οι έριδες μία πρυτανική αρχή πρότεινε να δωρισθεί το ρολόι στην Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Προέκυψε ωστόσο νέος προβληματισμός για το αν θα έπρεπε να είναι η δωρεά με αντάλλαγμα ή όχι. Νέες συζητήσεις και προβληματισμοί, με το ρολόι να βρίσκεται στα υπόγεια του Πανεπιστημίου και να φθείρεται από την υγρασία. Με τούτα και με εκείνα και τις συζητήσεις να συνεχίζονται με την Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία πέρασαν δέκα ολόκληρα χρόνια. Μέχρι που έφτασε η εποχή της πρυτανείας Κωνσταντίνου Φρεαρίτη (1819-1902), αμέσως μετά την έξωση του Όθωνος.
Η λειτουργία του
Με την ευκαιρία επισκευών που πραγματοποιήθηκαν στο Πανεπιστήμιο το 1864 αποφασίστηκε επιτέλους και η τοποθέτηση του ρολογιού στην πρόσοψή του. Έστω με καθυστέρηση η πόλη αποκτούσε ένα ακόμη ρολόι, το οποίο ευτύχησε να γνωρίσει όλα όσα συνέβαιναν στα προπύλαια του Πανεπιστημίου επί επτά περίπου δεκαετίες. Επεισόδια, διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις, γιορτές αλλά και επισκευές μέχρι σχεδόν ολικής αντικαταστάσεώς του γνώρισε εκείνο το ρολόι, το οποίο οι μαρτυρίες αναφέρουν πως σίγουρα δεν έδειχνε σχεδόν ποτέ σωστά την ώρα! Ο λόγος; Το ύψος της θέσης του. Τοποθετημένο στη μετόπη των Προπυλαίων, απαιτούσε ολόκληρη επιχείρηση για να κουρδιστεί.
Έπρεπε πρώτα να κληθεί ένα όχημα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας για να διαθέσει τη σκάλα του και στη συνέχεια να βρεθεί κάποιος κλητήρας με χαρίσματα ακροβάτη για να αναλάβει το επικίνδυνο εγχείρημα. Προπάντων όμως, έπρεπε η υπηρεσία του ιδρύματος να θυμάται το κούρδισμά του με τη συχνότητα που έπρεπε, κάθε τρεις ή τέσσερις μήνες. Το κούρδιζαν μια φορά, δούλευε κανονικά όσο διαρκούσε το κούρδισμα και όταν ξεκουρδιζόταν έλεγε ότι του… κατέβαινε διασκεδάζοντας τους Αθηναίους και προκαλώντας δυσμενή σχόλια εκ μέρους του Τύπου[2].
Κατηργήθη
Είδε κι αποείδε η Πρυτανεία και αποφάσισε την κατάργησή του. Οπότε το ρολόι κατέβηκε με το πρόσχημα ότι θα πήγαινε για επισκευή. Αλλά ποτέ δεν επανήλθε στη θέση του, παρά τις διαμαρτυρίες των εφημερίδων –ακόμη και εκείνων που το είχαν κατηγορήσει– ότι «το Πανεπιστήμιον χωρίς το ρολόι του ασφαλώς έχει χάσει κάτι από τον ιστορικόν του ρυθμόν»[3]. Χιλιάδες άνθρωποι και επί πολλά χρόνια είχαν συνηθίσει να στρέφουν το βλέμμα τους και να βλέπουν εκεί την ώρα. Ο Π. Παλαιολόγος έγραψε πως το ρολόι ήταν από τις θετικότερες υπηρεσίες που πρόσφερε το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα!
