Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Ο ναϊσκος της Αγίας Παρασκευής.
Ένα υπέροχο εκκλησάκι, το οποίο ευλογημένοι άνθρωποι φροντίζουν να συντηρούν πεντακάθαρο και ακμαίο, και ένας τάφος στον περίβολό του έχουν απομείνει για να θυμίζουν μια από τις μεγαλύτερες υποθέσεις απάτης γης των τελευταίων προπολεμικών χρόνων. Είναι το ναΐδριο της Αγίας Παρασκευής, το οποίο βρίσκεται χωμένο ανάμεσα στις εγκαταλελειμμένες ολυμπιακές εγκαταστάσεις και τις εγκαταστάσεις της ΕΘΕΛ στο Ελληνικό της Αττικής. Στον τάφο κοιμούνται οι ιδιοκτήτες, που αγόρασαν από τον Τούρκο Χασάν (Χασάνης) το κτήμα, έκτασης περίπου 7.000 στρεμμάτων[1]. Εκτεινόταν από τις παρυφές της σημερινής Αργυρούπολης έως και τον Άγιο Κοσμά, το εκκλησάκι που έδωσε το όνομά του στην ομώνυμη παραλιακή περιοχή της Αττικής.
Το κτήμα
Ο Αθηναίος Περικλής Ζωγράφος (1807-1868) ήταν εκείνος που αγόρασε το 1830 την περιοχή από τον Τούρκο Χασάν Μπελίκ, τον μπέη Χασάνη, όπως τον αποκαλούσαν οι ντόπιοι, και του οποίου το όνομα διασώθηκε στα έγγραφα των αγοραπωλησιών. Με επιγαμία η περιουσία του Ζωγράφου πέρασε στην οικογένεια Καραγιαννόπουλου, της οποίας ο τελευταίος απόγονος, ο ανιψιός της γυναίκας του Ζωγράφου δικηγόρος Γεώργιος Κ. Καραγιαννόπουλος (1860-1933), υπερασπίστηκε με υπερβολικό πάθος την περιουσία του. Ιδιόρρυθμος και μονήρης, δεν επέτρεπε ούτε καν να περνούν από το τεράστιο κτήμα του[2]. Πυροβολούσε αδιάκριτα κυνηγούς, ψαράδες και εκδρομείς και έδινε αφορμή για να γράφονται ειδήσεις, σχόλια, ακόμη και χρονογραφήματα στις εφημερίδες. Στο κτήμα δέσποζε ένας πύργος, που άφησε έντονα τα σημάδια του στην ιστορία της Αττικής και τη φαντασία του κόσμου. Ο διώροφος πύργος είχε ανεγερθεί επί Τουρκοκρατίας για την προστασία του ιδιοκτήτη από πειρατικές επιδρομές.
Η έπαυλη του Αγίου Κοσμά.
Μυστηριώδης βίλα
Για τη βίλα του Αγίου Κοσμά ή κατ’ άλλους, της Γλυφάδας γράφτηκαν κατά καιρούς πολλά. Άλλοτε ότι ήταν το ερωτικό καταφύγιο του βασιλιά Γεωργίου Α΄, το οποίο, ως τέτοιο, χρεώθηκε και μία αυτοκτονία. Άλλοτε ότι υπήρξε το ορμητήριο επιθέσεων εναντίον στρατιωτικών αγημάτων που περνούσαν από την περιοχή και άλλοτε ότι από εκεί διέρρευσαν σπουδαία αρχεία μείζονος εθνικής σημασίας. Ο Καραγιαννόπουλος εγκατέλειψε το κτήμα περίπου το 1924, όταν πάρθηκε η πρώτη απόφαση για την επίταξή του προς αποκατάσταση προσφύγων από το υπουργείο Γεωργίας.
Ο ιδιοκτήτης εγκαταστάθηκε στην οδό Καπλανών των Αθηνών, αφήνοντας πίσω του έναν υπέργηρο φύλακα, τον Χαλανδριώτη Γρηγόριο Θεοδοσίου[3].
Ο Γρηγόριος Θεοδοσίου, ο φύλακας της έπαυλης.
Η παλαιά ονομασία Ελληνικό και ο «εγκέφαλος» της απάτης
Όσο για την ονομασία, πολλοί πιστεύουν πως το «Ελληνικό» αποτελεί μετονομασία του «Χασάνι». Όμως το «Ελληνικό» είναι παμπάλαιο τοπωνύμιο, το οποίο σώζεται σε παλιούς χάρτες τουλάχιστον από το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, όταν αντιστοιχούσε σε περιοχή περίπου 1.500 στρεμμάτων, που διακρινόταν για το πετρώδες έδαφός της[4].
Το 1933 φεύγει από τη ζωή και ο τελευταίος Καραγιαννόπουλος, και ο γερο-φύλακας, παρά την αμορφωσιά και την άγνοια των νόμων, σπεύδει στο υπουργείο για να ενημερώσει ότι δεν υπήρχαν απόγονοι και συγγενείς, οπότε η περιουσία περιερχόταν στο Δημόσιο, το οποίο έπρεπε να αναλάβει και τη φύλαξή της. Αυτή τη λεπτομέρεια δεν γνώριζε η σπείρα που σχεδίασε να βάλει στο χέρι το «φιλέτο» αυτό της αττικής γης.
Εγκέφαλος της απάτης ήταν ο υπεράνω πάσης υποψίας, γνωστός στους κοσμικούς κύκλους των Αθηνών, τμηματάρχης του υπουργείου Γεωργίας Κωνσταντίνος Β. Παπαθανασόπουλος. Κάτοχος τριών πανεπιστημιακών διπλωμάτων, γεωπόνου, χημικού και μηχανικού, είχε σπουδάσει στο εξωτερικό με κρατικές υποτροφίες και ήταν ένας από τους διεκδικητές καθηγητικής έδρας στο νεοσύστατο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Γνωρίζοντας ότι ο Καραγιαννόπουλος, ο τελευταίος ιδιοκτήτης του κτήματος, δεν είχε κληρονόμους, συνέλαβε το παράτολμο και σατανικό σχέδιο οικειοποίησής του[5].
Η περιοχή του Ελληνικού (1940).
Το «στήσιμο»
Αφού ξεσκόνισε το γενεαλογικό δένδρο των ιδιοκτητών του κτήματος, εμφάνισε σε συμβολαιογράφο κάποιον αχυράνθρωπο ως εξάδελφο από τη μητέρα του τελευταίου μέλους της οικογένειας και συνέταξε πληρεξούσια. Ένα εξ αυτών εξουσιοδοτούσε τους Πολύδωρο Νικήτα και Αριστείδη Σκληρό, δύο από τους πιο γνωστούς και δικτυωμένους δικηγόρους των Αθηνών, να αναζητήσουν την κληρονομιά. Ο αχυράνθρωπος εξαφανίστηκε και οι δικηγόροι έπιασαν δουλειά[6].
Πρόθυμοι ψευδομάρτυρες, ένορκες καταθέσεις σε ειρηνοδικεία, πλαστά χαρτιά γάμων και βαπτίσεων, δωροδοκίες ήταν τα μέσα που έδιναν στον Παπαθανασόπουλο θριαμβευτικές δικαστικές νίκες κατά του Δημοσίου. Ακόμη και όταν άρχισε να αποκαλύπτεται η απάτη, ο Παπαθανασόπουλος συνέχιζε απτόητος. Δικογραφίες εξαφανίστηκαν, πλαστές διαθήκες αποκαλύφθηκαν και πλαστά πιστοποιητικά θανάτου εμφανίστηκαν.
Το μνήμα των Ζωγράφων-Καραγιαννόπουλων, έργο του σπουδαίου γλύπτη Γιακουμή (Ιάκωβου) Μαλακατέ.
Η αποκάλυψη
Αλλά τα λαγωνικά της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, ακολουθώντας δαιδαλώδεις διαδρομές και αποφασισμένα να αποκαλύψουν την απάτη, συνέχισαν τις αναζητήσεις. Έξι ολόκληρα χρόνια κράτησε η υπόθεση και η πλοκή της αποτελεί υλικό για τη συγγραφή του πιο ευφάνταστου μυθιστορήματος. Στην εξουσία όμως βρισκόταν το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου, το οποίο είχε έντονο ενδιαφέρον αλλά και σχέδια για την περιοχή. Το θέμα έληξε το 1939, με την καταδίκη του πρωταγωνιστή της υπόθεσης και των συνεργατών του, ενώ η περιοχή περιερχόταν στην ιδιοκτησία του Δημοσίου[7].
Σημαντικό τμήμα του Ελληνικού (Κάτω Ελληνικό) μετατράπηκε στον πολυτελέστερο των προσφυγικών συνοικισμών από πρόσφυγες που πρόκοψαν στην πατρίδα, διαδραμάτισαν ρόλο στις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις και είχαν τη δυνατότητα να διαθέσουν τα απαραίτητα για τους εκβραχισμούς κ.λπ. Ανάμεσά τους πρόσφυγες βουλευτές και γερουσιαστές (Ν. Αμηράς, Λ. Ανδρεάδης, Μ. Αργυρόπουλος, Α. Δουλγερίδης, Δ. Μαρσέλλος κ.ά.). Κοντά τους και άλλοι εύποροι αστοί, μη πρόσφυγες, έδωσαν στο άλλοτε έρημο Ελληνικό νέα φυσιογνωμία[8].
Στη βόρεια πλευρά του Χασανιού στέγασαν τους καημούς τους κυρίως Πόντιοι αλλά και Θράκες πρόσφυγες. Το 1929 σχηματίζονται δύο κοινότητες, του Ελληνικού και των Κομνηνών και αρχίζει η αυτοδιοικητική ζωή της περιοχής[9]. Αυτή ήταν μια σελίδα από την πλούσια και άγραφτη ακόμη ιστορία του Ελληνικού της Αττικής. Από τότε επήλθε πλήθος διοικητικών αλλαγών και σήμερα υφίσταται ο Δήμος Ελληνικού – Αργυρούπολης, ο οποίος προέκυψε με το σχέδιο «Καλλικράτης» το 2010.
