Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Ο θίασος της Μαρίκα Κοτοπούλη στην Αλεξάνδρεια (1930).
Μία πολύτιμη κιβωτός ενθυμημάτων του Ελληνικού Θεάτρου, σχεδόν άγνωστη στο ευρύ κοινό και η οποία κατόρθωσε να επιζήσει επί πολλές δεκαετίες χάρη στις προσπάθειες μιας μικρής ομάδας ρομαντικών ονειροπόλων κινδυνεύει να χαθεί στις ημέρες μας. Σπάνια αντίτυπα, θεατρικές ενδυμασίες από τον 19ο αιώνα, χιλιάδες θεατρικά προγράμματα και χειρόγραφα θεατρικών έργων, μία από τις πλουσιότερες θεατρικές βιβλιοθήκες, εκατοντάδες φωτογραφίες ηθοποιών και έργων, θεατρικές αφίσες, προτομές και τεκμήρια δεν βρίσκουν χώρο να τοποθετηθούν και να εκτεθούν! Εναγωνίως οι άνθρωποι του Θεάτρου μας αναζητούν στέγη –από την προηγούμενη δημοτική αρχή είχε προσφερθεί νεοκλασικό κτήριο της οδού Μητροπόλεως– και θεωρούμε την περίσταση κατάλληλη για ένα σύντομο ιστορικό της ίδρυσης του Θεατρικού Μουσείου.
Η πρώτη ιδέα συζητιόταν μεταξύ των θεατρικών συγγραφέων από τις αρχές της δεκαετίας του 1930. Ανάμεσά τους φυσιογνωμίες που φαντάζουν πλέον στις ημέρες μας μυθικές, όπως ο ιστορικός του θεάτρου Νικόλαος Λάσκαρης και ο Κωστής Μπαστιάς που ήταν τότε διευθυντής του Βασιλικού Θεάτρου. Ο μεν πρώτος υποσχόταν ότι θα δωρίσει τη θεατρική του βιβλιοθήκη και ο δεύτερος μακέτες σκηνογραφιών, έργα του σκηνογράφου Πάνου Αραβαντινού
«Ερωτόκριτος» σε διασκευή Θ. Συναδινού, σκηνοθεσία Σπ. Μελά και σκηνογραφίες Περικλή Βυζάντιου (1929)
Ο Ν. Λάσκαρης επί μισό περίπου αιώνα συγκέντρωνε θεατρικά έργα καταρτίζοντας βιβλιοθήκη με περισσότερους από χίλιους τίτλους και ανάμεσά τους σπανιότατες και πολύτιμες εκδόσεις. Όσο για τις μακέτες του Αραβαντινού, είχε φιλοτεχνήσει σε μικρό μέγεθος τη σκηνή ενός θεάτρου με τη σκηνογραφία του για κάθε έργο.
Τις πρωτοβουλίες των δύο ακολούθησαν και άλλοι εραστές του θεάτρου μας. Ο Δημήτριος Καμπούρογλους, ήδη Ακαδημαϊκός, πρόσφερε μια σειρά από αρχιτεκτονικά σχέδια, οικογενειακό κειμήλιο από την εποχή που εμπλεκόταν με τα θεατρικά δρώμενα ο πατέρας του Γρηγόριος Καμπούρογλους. Ο τελευταίος καταστράφηκε από τη ρομαντική εμμονή του να ανεγείρει θέατρο στην Αθήνα. Άνθρωπος λόγιος και φιλοπρόοδος προσπάθησε να δημιουργήσει το πρώτο Εθνικό Θέατρο την εποχή της βασιλείας του Όθωνα. Η απόπειρα ναυάγησε, όπως και τα οικονομικά του Καμπούρογλου, αλλά διασώθηκαν τα 13 υπογεγραμμένα από τον Οθωνα σχέδια που προσφέρθηκαν για την ίδρυση του Θεατρικού Μουσείου.
Μαρίκα Κοτοπούλη – Σπύρος Μελάς (1936)
Αυτές μπορεί να υπήρξαν οι πρώτες βάσεις και συζητήσεις για τη δημιουργία του Θεατρικού Μουσείου, αλλά δύο προσωπικότητες πρωταγωνίστησαν στην πραγματοποίησή του. Ήταν ο τότε Πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων Θεόδωρος Συναδινός, ο οποίος συγκέντρωσε το υλικό και ανέθεσε την ουσιαστική εργασία στον άνθρωπο που συνέδεσε τη ζωή του με τη δημιουργία και την ύπαρξη του Μουσείου, τον συγγραφέα και καθηγητή Γιάννη Σιδέρη.
Ο Σιδέρης καταγινόταν ιδιαίτερα με την ιστορία του θεάτρου και ανέλαβε την εργασία με ενθουσιασμό, κατατάσσοντας τα ιστορικά αντικείμενα σε μια αίθουσα της Εταιρείας που βρισκόταν στην οδό Ναυαρίνου. Εκεί πρωτοστεγάστηκε το Μουσείο, «έως ότου βρεθή πιο ευρύχωρο οίκημα», όπως έγραφε σε σχετικό ρεπορτάζ ο Φώτος Γιοφύλλης. Ήταν μικρές οι αίθουσες αλλά πλούσιο το περιεχόμενό τους. Εκεί χτύπησε η ψυχή του νεοελληνικού θεάτρου και οι αγώνες του, όπως καθρεφτίστηκαν σε επίσημα έγγραφα διαφόρων εποχών.
Πρόγραμμα θιάσου Κυβέλης (1929)
Με εκκλήσεις οι φίλοι του θεάτρου καλούνταν να βοηθήσουν στον εμπλουτισμό του Μουσείου. Έτσι, βρέθηκε το Μουσείο να στεγάζει μνήμες των σημαντικότερων προσώπων του νεοελληνικού θεάτρου. Δεν είναι εύκολο να περιγράψουμε το περιεχόμενό του, αλλά δεν μένουμε ασυγκίνητοι από γράμματα από κάποια θεατρική αποστολή στη Βιέννη, ένα έγγραφο της Αμαλίας, αποδείξεις-βοηθήματα του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών, μεταφράσεις αναπαραστάσεις και φιγούρες του Καραγκιόζη. Επίσης, κούκλες μινιατούρες ηθοποιών και συγγραφέων καμωμένες από την γλύπτρια Λουκία Γεωργαντή, ενδυμασίες που φόρεσαν πρωταγωνιστές του 19ου αιώνα αλλά και των νεότερων δεκαετιών, δεκάδες ζωγραφικά πορτρέτα προσωπικοτήτων όπως οι Βεάκης, Παπαιωάννου, Μυράτ, Κοτοπούλη κ.ά. περιμένουν να αποκτήσουν τη δική τους θέση. Μια θέση που τους ανήκει στην ιστορία και τις ψυχές μας.
Μετά τη Ναυαρίνου, το Μουσείο στεγάστηκε στην οδό Καβαλόττι και το 1975 βρήκε μονιμότερη στέγη στο ημι-ισόγειο –προς την οδό Ακαδημίας– του Πνευματικού Κέντρου –νυν Πολιτισμικού Οργανισμού– του Δήμου Αθηναίων. Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν το 1977 και ενώ ο Γ. Σιδέρης δεν βρισκόταν πλέον στη ζωή.
Θεατρικό Πρόγραμμα (1939)
«Το Μουσείον του Θεάτρου είναι κοινή υπόθεσις όλου του κόσμου της Ελλάδος» έγραφε σε επιστολή του προς τις εφημερίδες τον Απρίλιο 1938 ο Θ. Συναδινός. Στις ημέρες μας το Θεατρικό Μουσείο αντιμετωπίζει μία από τις σημαντικότερες κρίσεις στην ιστορία του. Υπερχρεωμένο και κάτω από ακατάλληλη στέγη. Ας ελπίσουμε ότι οι πρόσφατες επαφές με το Υπουργείο Πολιτισμού θα καταλήξουν σε λύση για τη βιωσιμότητά του και ο απέραντος πλούτος του θα τεθεί –με την αξιοπρέπεια και τον τρόπο που του αξίζει– στη διάθεση του κοινού.
