Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Το Παλαιό Πανεπιστήμιο στην οδό Θόλου στην Πλάκα (υδατογραφία Φ. Περιλλά, 1937).
Στις 2 Ιουλίου 1839 ο βασιλιάς Όθων θεμελίωνε το κτήριο του Πανεπιστημίου στην ομώνυμη οδό. Τον σχεδιασμό του είχε αναλάβει ο Δανός αρχιτέκτονας Χριστιανός Χάνσεν, πρεσβύτερος αδελφός του αρχιτέκτονα της Ακαδημίας Αθηνών Θεόφιλου Χάνσεν.
Ο προϋπολογισμός του έργου ανερχόταν σε 176.000 δραχμές, αλλά έως τότε είχαν δηλώσει ότι θα συνεισφέρουν διάφοροι 75.000 δραχμές, είχαν όμως εισπραχθεί μόνον 28.790 δραχμές. Την υπόθεση είχε αναλάβει ειδική επιτροπή, την οποία αποτελούσαν εννέα άνδρες μεταξύ των οποίων και μπαρουτοκαπνισμένοι της Επανάστασης. Ήταν οι Ανδρέας Ζαΐμης, Γεώργιος Κουντουριώτης, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γ. Ράλλης, Γεώργιος Γεννάδιος, Θεόδωρος Ράλλης, Νεόφυτος Βάμβας, Α. Βράνδης και ο πρώτος πρύτανης Κωνσταντίνος Σχινάς.
Οι οικονομικές συνθήκες υπό τις οποίες ξεκίνησε η οικοδόμηση του Πανεπιστημίου ήταν λίαν ανεπαρκείς. Ωστόσο, συν τω χρόνω αύξαναν οι συνδρομές, ιδιαίτερα όταν άρχισε η δημοσίευση στις εφημερίδες της εποχής των ονομάτων των συνδρομητών, δηλαδή όσων συνεισέφεραν καθώς και τον ποσών που διέθεταν.
Μεταξύ των δυσκολιών που αντιμετώπισε η Επιτροπή ήταν μετά την παραχώρηση σε εργολάβους ορισμένων τμηματικών εργασιών. Προσφέρθηκαν να τις αναλάβουν Έλληνες και Βαυαροί εργολάβοι αλλά αναπτύχθηκε μεταξύ τους μέγας ανταγωνισμός. Δεν έλειπαν δε και οι δημόσιες μομφές κατά της Επιτροπής διότι προτιμούσε στο έργο περισσότερους Βαυαρούς, παρόλο που οι ντόπιοι εργολάβοι προσέφεραν μικρότερες τιμές.
Ορισμένες εφημερίδες ανέλαβαν την υπεράσπιση της Επιτροπής και αγωνίστηκαν για να πείσουν το κοινό ότι το έργο της Επιτροπής ήταν αμερόληπτο τόσο για τους Βαυαρούς, όσο και για τους Έλληνες ενδιαφερόμενους.
Τη μεγαλύτερη όμως δυσχέρεια στο έργο της συνάντησε η Επιτροπή του Πανεπιστημίου το 1841. Όταν λόγω οικονομικής ανεπάρκειας αναγκάστηκε να απευθύνει στο Πανελλήνιο νέα έκκληση ζητώντας την αρωγή του κόσμου. Έπρεπε να εξοφληθούν τα οφειλόμενα στους εργολάβους και να συμπληρωθούν οι απαιτούμενες εργασίες. Έφτασε μάλιστα στο σημείο η Επιτροπή να ζητήσει την έγκριση ενυπόθηκου δανείου.
Εκδόθηκε και το απαραίτητο διάταγμα με το οποίο επιτρεπόταν να υποθηκευτεί το νεόκτιστο οικοδόμημα στην Εθνική Τράπεζα για να ληφθεί δάνειο 30.000 δραχμών.
Μίλος Οβρένοβιτς (1780-1860)
Τότε συνέβη το απρόσμενο. Την περίσταση έσωσε η γενναία δωρεά του ηγεμόνα της Σερβίας και θερμού φιλέλληνα Μίλος Οβρένοβιτς (1780-1860). Απέστειλε από τη Βιέννη 25.000 δραχμές για την αποπεράτωση του πανεπιστημιακού κτιρίου και αποσοβήθηκε η υποθήκευση που είχε ήδη εγκριθεί από την Εθνική Τράπεζα.
Το λάθος στη χορηγία του αυλάρχη
Χαρακτηριστικό για το πόσο δύσκολο ήταν το έργο της επιτροπής ήταν το επεισόδιο που συνέβη μεταξύ της Επιτροπής και του Βαυαρού Σαπόρτα, άλλοτε αυλάρχη του Όθωνα. Ο Σαπόρτα ζήτησε να γίνει ευεργέτης του Πανεπιστημίου στέλνοντας στην Επιτροπή ως εισφορά για την ανέγερση του κτιρίου 14 δραχμές και 45 λεπτά.
Παρά το γεγονός ότι ήταν επιφανής αυλικός παράγοντας, με σημαντική επιρροή στο βασιλικό ζεύγος, η Επιτροπή δεν δίστασε να πράξει το καθήκον της και διαφυλάξει το συμφέρον των εργασιών της. Διότι όποιος ανακηρυσσόταν ευεργέτης το ονοματεπώνυμό του συνοδευόμενο από τους τίτλους του, αναγραφόταν σε μαρμάρινη πλάκα. Η απόφαση αυτή μάλιστα είχε ληφθεί και με ιδιαίτερο βασιλικό διάταγμα. Για να τοποθετηθεί λοιπόν το όνομα του Σαπόρτα με τους τίτλους του, έπρεπε να σκαλιστούν στο μάρμαρο 155 χαρακτήρες, οπότε απαιτείτο δαπάνη τουλάχιστον τριπλάσια της προσφοράς του.
Με μία ευγενική επιστολή που υπογραφόταν από όλα τα μέλη της Επιτροπής ενημερωνόταν ο Βαυαρός ευγενής για το πρόβλημα και την απόφαση να του επιστραφούν τα χρήματα. Ο σάλος που ξεσηκώθηκε γύρω από το έγγραφο της Επιτροπής ήταν μεγάλος. Άλλοι το ενέκριναν και άλλοι το κατέκριναν. Ο Σαπόρτα θορυβήθηκε αφού εντέλει σχολιαζόταν αρνητικά για την πράξη του. Οπότε βρέθηκε ένας εύσχημος τρόπος για να αποκατασταθεί η υπόληψή του. Ανακοινώθηκε ότι είχε στείλει τα χρήματα μέσω τρίτου ο οποίος έκανε… λάθος και αντί για 134 δραχμές και 40 λεπτά είχε στείλει μόνον τις 14 δραχμές και τα 45 λεπτά.
