Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Σκίτσο Αλφόνσου Χόροβιτς (Alphonse Ηοrowitz).
Μια νοητή βόλτα στην οδό Σοφοκλέους στις αρχές της δεκαετίας του 1920 έχει να μας δώσει πολλές εικόνες και άγνωστες πληροφορίες. Είναι ένας κεντρικός δρόμος των Αθηνών ο οποίος πολλές φορές έχει αλλάξει όψη και χαρακτήρα, αναλόγως πάντοτε με τις εκάστοτε χρήσεις, ιδιαίτερα δε μετά την εγκατάσταση και αμέσως μετά την απομάκρυνση του Χρηματιστηρίου.
Είναι εξάλλου εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίο αλλάζουν οι δρόμοι. Και η οδός Σοφοκλέους είναι -ίσως- από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα, εάν αποκαλύψουμε την ιστορία της από τα χρόνια του Όθωνα έως σήμερα. Κάνουμε σήμερα μία στάση σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, όταν η οδός Σοφοκλέους με τη Μικρασιατική Καταστροφή αλλάζει ακόμη μία φορά εικόνα.
Εκεί γινόταν πλέον ένα πραγματικό πανδαιμόνιο, με το υπαίθριο χρηματιστήριο, τους παίκτες, τους λοταρτζήδες, τις θεατρίνες αλλά και τις περίφημες «παξιμάδες». Σκηνές θεάτρου και σκηνές ζωής συνέβαιναν στην οδό Σοφοκλέους, όπως μας την περιέγραψε ο Γ. Λίρας και την σκιτσάρισε ο περίφημος Χόροβιτς [1].
Σκίτσο Αλφόνσου Χόροβιτς (Alphonse Ηοrowitz).
Ένα περίεργο κράμα ανθρώπων, ένας πρωτοφανής συνωστισμός σημειωνόταν στη Σοφοκλέους. Βρισκόταν εκεί όλη η κλίμακα του ανδρικού και του γυναικείου πληθυσμού. Όλοι έπαιζαν με το χρήμα αλλά και τον έρωτα, διότι κοντά βρισκόταν και το θέατρο της μεγάλης ηθοποιού Κυβέλης. Κάποιοι έφταναν στο σημείο να παρομοίαζουν την οδό Σοφοκλέους με την Μονμάρτη των Παρισίων.
Η εφήμερη συνύπαρξη του θεάτρου Κυβέλης με το Χρηματιστήριο και τις συνθήκες που επικράτησαν εκείνη την ιδιαίτερη περίοδο στην ευρύτερη περιοχή άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα της. Σε μεγάλη ακτίνα επί της οδού Αθηνάς και στους γύρω δρόμους εγκαταστάθηκαν ξυλόπηκτες παράγκες, όπου πωλούνταν ό,τι μπορούσε να φαντασθεί ο νους του ανθρώπου.
Πάντως, η εικόνα αυτή σύντομα άλλαξε. Εξάλλου, ήταν βραχύβια η παρουσία του θεάτρου Κυβέλης, πρώην βαριετέ, στην οδό Σοφοκλέους. Το 1928 άρχισε η κατεδάφισή του. Αλλά και το Χρηματιστήριο, μετά από πολλές περιπέτειες, στεγάσθηκε στο γνωστό καλλιμάρμαρο Μέγαρο της οδού Σοφοκλέους, όπου λειτούργησε μέχρι το 2007, όταν και μεταφέρθηκε στη λεωφόρο Αθηνών (πρώην Καβάλας).
Απέμειναν, λοιπόν, οι περιγραφές του Γ. Λίρα και τα σκίτσα του Χόροβιτς, δύο από τα οποία δημοσιεύουμε, για να θυμίζουν πως ήταν η περιοχή πριν από έναν αιώνα περίπου, λίγο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Οι οσιέδες και οι μπεσιέδες
Εντύπωση προκαλούσαν οι οσιέδες και οι μπεσιέδες που σύχναζαν στην περιοχή. Μπορεί οι δύο λέξεις να έχουν χαθεί σήμερα από το λεξιλόγιό μας, αλλά βρίσκονταν σε καθημερινή χρήση στις αρχές της δεκαετίας 1920 και δεν έχει ακόμη γραφτεί περί ποίων επρόκειτο.
Ήταν ο εξελληνισμός δύο ξένων χρηματιστηριακών όρων. Των όρων haussier, δηλαδή τον κυβευτή του χρηματιστηρίου, και του baissier, του κερδοσκόπου των υπερτιμήσεων και υποτιμήσεων του χρηματιστηρίου. Αλλά οι αντάμηδες της Βλασσαρούς και οι αγαθές γυναικούλες των Αγίων Ασωμάτων ελάχιστα μπορούσαν να κατανοήσουν από χρηματιστηριακούς όρους. Γι’ αυτούς οι οσιέδες και οι μπεσιέδες ήταν πρόσωπα «ύποπτα»!
Όποτε χρειαζόταν να περάσουν από την οδό Σοφοκλέους παρακολουθούσαν με καχυποψία τον τζόγο, τους καθισμένους στα τραπέζια αργόσχολους και τις πολιτικο-οικονομικές συζητήσεις. Ιδιαίτερα έβλεπαν με… στραβό μάτι τους πολύγλωσσους μπεσιέδες, που αναβοκατέβαζαν τις λίρες. Οι οσιέδες ήταν πιο συμπαθείς, διότι περνούσαν και ημέρες λυπημένες. Υπήρχαν περίοδοι που καταντούσαν «πανί με πανί», όπως έλεγε ο λαός μας
