Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Ζοζέφ ντε Πρανζέ
Ποιος τράβηξε την πρώτη φωτογραφία στην Αθήνα; Δύο πρόσωπα διεκδικούν τον τίτλο, αλλά μόνο του ενός σώζονται φωτογραφίες. Πρώτος φωτογράφισε αρχαία μνημεία ο Καναδός Πιερ-Γκασπάρ Γκιστάβ Ζολί ντε Λοτμπινιέρ, ο οποίος επισκέφτηκε την Αθήνα το 1839, σε ηλικία 41 ετών, όμως οι φωτογραφίες του δεν διασώθηκαν, παρά μόνο χαρακτικά που παράχθηκαν απ’ αυτές για να κοσμήσουν ένα βιβλίο. Διασώθηκαν, όμως, οι φωτογραφίες που τράβηξε ο Γάλλος φωτογράφος και δημοσιογράφος Ζοζέφ Φιλιμπέρ Ζιρό ντε Πρανζέ ο οποίος επισκέφτηκε την Αθήνα το 1842, σε ηλικία 38 ετών.
Τι φωτογραφίες τραβούσαν τότε; Χρησιμοποιούσαν τη μέθοδο του «Δαγουέρη», όπως αποκαλούσαν οι ελληνικές εφημερίδες τον Λουί Νταγκέρ, εφευρέτη της δαγεροτυπίας. Ήταν η πρώιμη πρακτική και εμπορική φωτογραφική διαδικασία που παρουσιάστηκε επισήμως το 1839. Τότε γεννήθηκε, ταυτόχρονα σε Γαλλία και Αγγλία, η φωτογραφία, η άμεση και μόνιμη αποτύπωση, με οπτικά και χημικά μέσα, του κόσμου που μας περιβάλει. Αμέσως το θέμα αναπαράχθηκε στην Ελλάδα και οι Έλληνες αναγνώστες, όσοι μπορούσαν να διαβάσουν εφημερίδα το 1839, μάθαιναν για το πρώτο «Δαγουερροτυπείον», δηλαδή το πρώτο φωτογραφείο!
Κουτιά δαγεροτυπίας που χρησιμοποιούσε ο Ζοζέφ ντε Πρανζέ
Ο εφευρέτης είχε πετύχει επιτέλους να απαθανατίσει ό,τι έβλεπαν μέχρι τότε μόνο μέσα στο σκοτεινό θάλαμο της ογκώδους φωτογραφικής μηχανής· έστω και αν οι διαδικασίες ήταν πολύπλοκες και τα υλικά ιδιαίτερα τοξικά. Ο «Δαγουέρος» ήταν περίεργη και ανήσυχη φυσιογνωμία. Η υποδοχή της εφεύρεσής του στη χώρα μας ήταν θριαμβευτική και τα σχόλια απολαυστικά. Δεν παρέλειπαν να αναφέρουν τον «κύριο Νιέπκη», δηλαδή τον Ζοζέφ Νικηφόρο Νιέπς, συνεργάτη του Λ. Νταγκέρ. Μνημόνευαν, όμως, και τον «κύριο Ταλβότο», τον Βρετανό Γουίλιαμ Φοξ Τάλμποτ που ανέπτυξε την δική του μέθοδο (ταλμποτυπία) παράλληλα με τον Γάλλο.
Βιβλιοθήκη Αδριανού, δαγεροτυπία του Ζοζέφ ντε Πρανζέ (1842)
Με έκπληξη έβλεπαν οι Αθηναίοι της εποχής τον Γάλλο περιηγητή φορτωμένο με τα δυσκίνητα φωτογραφικά υλικά του να ανεβαίνει στην Ακρόπολη και να τριγυρνά στους δρόμους της πόλης το 1842. Τι φωτογράφισε, όμως, στην Αθήνα ο Πρανζέ, ο οποίος παρέμεινε στην ελληνική πρωτεύουσα πέντε με έξι εβδομάδες; Φυσικά, τον λόφο της Ακρόπολης και τον Παρθενώνα, το μνημείο του Φιλοπάππου, τον Πύργο των Αέρηδων, την Καπνικαρέα, την Αγία Ειρήνη, τον δυτικό τοίχο της Βιβλιοθήκης του Αδριανού με σωζόμενη ακόμη την εκκλησία των Αγίων Ασωμάτων των «Στα Σκαλιά», τη βιβλιοθήκη του Αδριανού, την Πύλη της Ρωμαϊκής Αγοράς, το Μνημείο του Λυσικράτους, μια Καρυάτιδα, τη Μονή Δαφνίου κ.ά. Δηλαδή, δεν περιορίστηκε στις κλασικές αρχαιότητες.
Μονή Δαφνίου, δαγεροτυπία του Ζοζέφ ντε Πρανζέ (1842)
Γεννημένος σε πλούσιο περιβάλλον, ο άνθρωπος που έμελλε να απαθανατίσει φωτογραφικά πρώτη φορά την ελληνική πρωτεύουσα ταξίδεψε στην Εγγύς Ανατολή εκπληρώνοντας ένα ρομαντικό πάθος του. Είχε διδαχθεί τη φωτογραφία από τον δημιουργό της, τον Λ. Νταγκέρ, και περιόδευσε επί μία τριετία παράγοντας 900 δαγεροτυπίες. Ήταν περιπετειώδης, όμως, η τύχη των φωτογραφιών του, με το πέρασμα του χρόνου απέκτησαν μυθική αξία. Όταν επέστρεψε στην πατρίδα του, φρόντισε να τις διατηρήσει με προσοχή. Ανακαλύφθηκαν το 1920 σε μία αποθήκη και έμελλε να γίνουν γνωστές στο ευρύ κοινό περίπου 80 χρόνια αργότερα, στα τέλη του περασμένου αιώνα, προκαλώντας βεβαίως μοναδικές εντυπώσεις και απέραντο θαυμασμό. Αποτελούν πλέον μνημεία της φωτογραφικής τέχνης, πολύτιμα για την ανάγνωση της εποχής.
Ο Ζ. ντε Πρανζέ έφυγε από τη ζωή το 1892, σε ηλικία 88 ετών. Ο σεΐχης Σαούντ αλ Θάνι του Κατάρ αγόρασε το 2003 μία φωτογραφία του, καταβάλλοντας περίπου ένα εκατομμύριο δολάρια! Κλείνοντας, αξίζει να μνημονεύσουμε και τον πρώτο Έλληνα φωτογράφο, που δεν ήταν άλλος από τον Σμυρνιό Φίλιππο Μαργαρίτη, ο οποίος έφτασε στην Ελλάδα πρόσφυγας το 1821, σε ηλικία 11 ετών.
