Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Όποιος αναζητήσει τις Ελληνίδες που έγραψαν ιστορία με την ομορφιά τους πρέπει οπωσδήποτε να σταθεί στην «Όμορφη Ελληνίδα», η οποία όχι μόνον ενθουσίασε τους εστεμμένους της Ευρώπης που τη γνώρισαν, αλλά έγινε και η μούσα ενός από τους σημαντικότερους προσωπογράφους της εποχής της. Το πορτραίτο της, φιλοτεχνημένο από τον Sir Joshua Reynolds (1723-1792) φιλοξενείται στην περίφημη Verney Art Gallery Compton, η οποία στεγάζεται σε ένα εξοχικό αρχοντικό του 18ου αιώνα κοντά στο Kineton του Warwickshire της Αγγλίας. Θεωρείται δε ένα από τα χαρακτηριστικότερα έργα Grand Style που προώθησε ο μεγάλος ζωγράφος υποστηρίζοντας την «εξιδανίκευση του ατελούς»[1]. Πρόκειται για τη γεννημένη στη Σμύρνη Jane Maltass (1763-1839), η οποία έμεινε στην ιστορία ως Jane Baldwin, σύζυγος του εύπορου έμπορου και διπλωμάτη George Baldwin (1744-1826).
Το πορτραίτο του J. Reynolds.
Ο Baldwin ήταν από τους πρώτους Βρετανούς που ίδρυσαν σημαντικό εμπορικό δίκτυο στις Ανατολικές Ινδίες και στην Αίγυπτο. Τον Μάρτιο 1779 και ενώ είχε επισκεφτεί στη Σμύρνη τον William Maltass, έναν από τους «εντολοδόχους» του, συγκλονίστηκε από την ομορφιά της κόρης του[2]. Ο 35χρονος George παντρεύτηκε την 16χρονη Jane και αναχώρησαν για την Ευρώπη. Έναν χρόνο αργότερα, στη Βιέννη θα γνωρίσει τη νεαρή σύζυγο του Baldwin o Αυτοκράτορας Ιωσήφ (1741-1790). Εκστασιασμένος με την ομορφιά της παρήγγειλε να την απαθανατίσουν σε προτομή, ενώ ο ηλικιωμένος Wenzel Anton, Πρίγκιπας του Kaunitz Rietberg (1711-1794) παρήγγειλε ένα πορτραίτο της[3].
Το ζεύγος εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου η νεαρά Ευγενία προκαλούσε τον θαυμασμό στον ανδρικό πληθυσμό, με την ομορφιά, την ευφυΐα, τον μειλίχιο χαρακτήρα και την ευγένειά της. Η «Όμορφη Ελληνίδα», όπως την αποκαλούσαν και όπως έχει καταγραφεί σε όλες τις γραπτές πηγές, βρισκόταν στο επίκεντρο της κοσμικής ζωής του Λονδίνου. Με την παρουσία της κυριολεκτικά θάμπωνε τον ανδρικό πληθυσμό. Από τους πιο γνωστούς θαυμαστές της υπήρξε ο Πρίγκιπας της Ουαλίας, ο μελλοντικός βασιλιάς Γεώργιος ο 4ος (1762-1830)[4].
Ο Baldwin με τη σύζυγό του βρέθηκαν αργότερα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Σύμφωνα με τους βιογράφους το ζεύγος δεν ήταν ευτυχισμένο. Ο μεν Baldwin έγινε ένθερμος οπαδός της μαγνητικής θεραπείας, αλλά η τελευταία κρίθηκε ως ψευδοεπιστήμη. Απογοητευμένος έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 81 ετών, το 1826. Η Jane τον ακολούθησε 13 χρόνια αργότερα, το 1839.
O διπλωμάτης George Baldwin.
Η ομορφιά της έγινε αντικείμενο πολλών καλλιτεχνών που τη ζωγράφισαν αλλά στην αθανασία την παρέδωσε το πορτραίτο του Joshua Reynolds. Έχουν γραφτεί άπειρα κείμενα γι’ αυτό το έργο, σώζονται περιγραφές του καλλιτέχνη, αναφορές σε επιστολές και εκδόσεις του 19ου αιώνα, αλλά και περισπούδαστες αναλύσεις ιστορικών τέχνης. Κάθε λεπτομέρεια, από το αρχαίο νόμισμα της Σμύρνης που κρατά στο χέρι μέχρι τα τριαντάφυλλα τσαγιού που κοσμούν το τουρμπάνι της αποτελούν στοιχεία που γοητεύουν τους φιλότεχνους.
Οι τελευταίες έρευνες αναφέρουν πως το παρατσούκλι της «Όμορφη Ελληνίδα» δεν οφειλόταν στην πραγματική ελληνική καταγωγή της αλλά στο γεγονός ότι είχε γεννηθεί και μεγαλώσει σε μία καθαρά ελληνική περιφέρεια της Σμύρνης. Στο γεγονός αυτό συνηγορούν ίσως και ορισμένα στοιχεία, όπως ότι ο πατέρας της είχε γεννηθεί στο Ripon του Yorkshire, ενώ είναι άγνωστη η καταγωγή της μητέρας της Margaret Icard[5].
Όσο για το πορτραίτο της παρέμεινε στο εργαστήριο του ζωγράφου και μετά τον θάνατό του. Στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των κληρονόμων του και μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν γνωστό με τον τίτλο «Το Πορτραίτο μιας Ελληνίδας Κυρίας». Το 2004 πουλήθηκε από τον Οίκο Sotheby’s, 3,4 εκατομμύρια λίρες, η δεύτερη υψηλότερη τιμή δημοπρασίας για έργο του J. Reynolds. Τη δημοσιότητα και τους ανθρώπους της Τέχνης έχουν απασχολήσει διάφορα αντίγραφα που έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς.
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Δημοκρατία» 29 Ιανουαρίου 2014.
