Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Πανοραμική άποψη του συνοικισμού Κοκκινιάς (1925).
Το όνομα της Νίκαιας της Αττικής έχει πλούσιο παρελθόν. Πρόκειται, ως γνωστόν, περί τμήματος της ιστορικής Κοκκινιάς, η οποία απώλεσε το παμπάλαιο τοπωνύμιό της. Στην Κοκκινιά, Κοκκινάδα ή Κοκκινάδες είχαν γη σημαντικές οικογένειες των Αθηνών και γενικότερα της Αττικής, όπως οι Αστρακάρηδες, Κροκιδάδες, Καρακατσάνηδες, Χοϊμποί, Σκουπέρηδες κ.ά.[1] Είχε 350 στρέμματα γης και ο Κώλιας Κουλουριώτης, τα οποία απλωνόταν μέχρι το χωριό Τσερατσήνι, όπως αποκαλούσαν οι Αθηναίοι το Κερατσίνι, αλλά και σε διάφορες θέσεις της περιοχής, όπως ο Σταρός (Σταυρός), ο Καραβάς (Νεάπολη) ή Καμίνια και τα Ταμπούρια του Τσέλιου Πίτσαρη. Η γη αυτή πέρασε το 1847 στα χέρια του φαρμακοποιού Θωμά Καβάκου, όπως η γειτονική περιοχή είχε περάσει στα χέρια άλλου φαρμακοποιού, του Κουτσικάρη.
Έκταση της ευρύτερης περιοχής (750 στρέμματα) διατέθηκε (1923) για να καλύψει τις ανάγκες περίπου 50.000 προσφύγων από διάφορους ελληνικούς τόπους (Μικρά Ασίας, Πόντο, Θράκη)[2]. Για το όνομα Κοκκινιά γράφτηκαν πολλά. Ορισμένοι υποστήριξαν πως μετατράπηκε από Κοκκινάδα σε Κοκκινιά όταν ήρθαν οι πρόσφυγες. Η ότι όφειλε το όνομά της στον μηχανικό Διονύσιο Γ. Κόκκινο, στον οποίο είχε ανατεθεί ο σχεδιασμός της προσφυγικής συνοικίας. Ακόμη ότι προήλθε από το γεγονός ότι η περιοχή ήταν κατάφυτη από παπαρούνες. Αλλά επίσημα έγγραφα, διοικητικά και δικαστικά, θέλουν να ισχύει το τοπωνύμιο Κοκκινιά από τα χρόνια του Οθωνα.
Το 1845 ο πασίγνωστος για την δράση του στην Αττική δικαστικός κλητήρας Γεώργιος Περδίκας δημοσίευε αναγκαστική έκθεση κατάσχεσης αγρών καλλιεργημένων και ακαλλιέργητων «κατά την θέσιν Κοκκινιά».[3] Και στα τέλη περίπου του ίδιου, του 19ου αιώνα, διαβάζουμε πως «εις απόστασιν μιας περίπου ώρας από του Πειραιώς πέραν του Κερατσινίου και παρά τους πρόποδας του Αιγάλεω υπάρχει τοποθεσία καλουμένη ως εκ της φύσεως του εδάφους Κοκκινιά»![4] Οπότε δικαιώνονται όσοι υποστηρίζουν πως η ονομασία οφειλόταν στο κόκκινο χώμα της περιοχής.
Πως μετονομάσθηκε η Νέα Κοκκινιά σε Νίκαια; Το ζήτημα της μετονομασίας απασχολούσε επί χρόνια την πολυπληθή προσφυγική κοινότητα. Έτσι, η Διοικούσα Επιτροπή, με επικεφαλής τον δραστήριο δήμαρχο Ιωάννη Μήλιο, η οποία είχε αναλάβει τη διοίκηση επί Ι. Μεταξά, αποφάσισε να προκηρύξει διαγωνισμό με δύο προϋποθέσεις. Τα προτεινόμενα ονόματα να αναφέρονται σε ιστορικές πόλεις της Μικράς Ασίας, του Πόντου ή της Θράκης και να είναι δισύλλαβα ή τρισύλλαβα.[5] Ο διαγωνισμός ολοκληρώθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1939 με 415 συμμετοχές από το εσωτερικό αλλά και από Έλληνες του εξωτερικού (Αμερική, Σουδάν, Αυστραλία κ.ά.)![6]
Το Συμβούλιο Τοπωνυμιών
Ωστόσο οι Δήμοι απλά γνωμοδοτούσαν προκειμένου να αποφασίσει το αρμόδιο όργανο του κράτους (Συμβούλιο Τοπωνυμιών). Στο τελευταίο έφτασε η πρόταση με δέκα ονόματα, κατά τη σειρά προτίμησης που είχαν εκφράσει όσοι συμμετείχαν στον διαγωνισμό και ήταν: Νίκαια, Σάρδεις, Τρωάς, Τραπεζούς, Φρυγία, Φοινίκη, ανατολή, Ασία, Βασιλειάς και Μίλητος. Την ονομασία Νίκαια είχαν προτείνει 56 συμμετέχοντες στον διαγωνισμό, στους οποίους συμπεριλαμβανόταν και ο νομικός, δημοσιογράφος και πολιτικός Ιωάννης Μελάς (1908-2004). Το Συμβούλιο συμφώνησε με την ονομασία Νίκαια «διότι το όνομα τούτο και ευχάριστον είναι εις την λαλιάν και ακοήν και το όνομα πόλεως πρωτευούσης Αυτοκρατορίας, της Νικαίας, αλλά και διότι η ονομασία αύτη φέρεται η πρώτη εις την προτίμησιν της Διοικούσης Επιτροπής του Δήμου».[7] Μέλη του Συμβουλίου ήταν οι Νικόλαος Βέης, Διονύσιος Ζακυνθινός, Στυλιανός Λυκούδης, Αντώνιος Λεκόπουλος και Κωνσταντίνος Ζακούρας. Η απόφαση λήφθηκε τον Μάρτιο 1940 και το απαραίτητο βασιλικό διάταγμα υπογράφτηκε τον Αύγουστο και δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς.[8]
