Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Αστυνομικός ξεναγεί τουρίστες σε αρχαιολογικό χώρο.
Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού σήμερα (27 Σεπτεμβρίου) και ανατρέχουμε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 και στο απόγειο της προηγούμενης οικονομικής κρίσης, η Ελλάδα προσπαθούσε να δημιουργήσει μηχανισμούς ανάπτυξης της τουριστικής βιομηχανίας. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκε φυσικά ο «καθρέφτης» της χώρας, που δεν ήταν άλλος από το κέντρο των Αθηνών. Η πρωτεύουσα προσπαθούσε να γιατρέψει τις πληγές της, αποκαθιστώντας τους εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες που είχαν φτάσει από τη Μικρά Ασία και ζούσαν ακόμη –σε πολλές περιπτώσεις– σε παράγκες και κάτω από άθλιες συνθήκες. Οι προσφυγικοί συνοικισμοί γύρω από την πόλη είχαν διαμορφωθεί, στο μεγαλύτερο μέρος τους, οι διοικητικές υποδομές αναπτύσσονταν με ραγδαίους ρυθμούς, ενώ καταβαλλόταν προσπάθεια να αποκατασταθούν η εικόνα και η λειτουργία της πόλης από τις ριζικές αλλοιώσεις που είχαν υποστεί.
Παρεμβαίνοντας στο θεσμικό πλαίσιο με το οποίο λειτουργούσε ήδη ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ), το κράτος αύξανε την κρατική επιχορήγηση και παραχωρούσε τα έσοδα από την εκμετάλλευση όλων των τουριστικών εκδόσεων και τις γιορτές που είχε το δικαίωμα να οργανώνει ο Οργανισμός. Αλλά προχωρούσε και σε δύο πρωτοποριακές κινήσεις, οι οποίες έμελε να επηρεάσουν με ιδιαίτερα αποδοτικό τρόπο το τουριστικό ρεύμα που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1930 και ανακόπηκε από το ξέσπασμα του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Σύστησε την Τουριστική Αστυνομία και καθόρισε ζώνες στην Αθήνα, οι οποίες πλέον περιέρχονταν στη δικαιοδοσία του «Τουρισμού» και διέπονταν από ειδικές ρυθμίσεις.
Πανοραμική άποψη των Αθηνών. Σε πρώτο πλάνο διακρίνεται αστυνόμος.
Η κατάσταση
Ήταν ένα από τα ευφυέστερα μέτρα που λήφθηκαν με σκοπό να καταστεί ο τουρισμός ένας από τους κύριους πυλώνες της εθνικής οικονομίας. Οι προσπάθειες που καταβάλλονταν μέχρι τότε δεν απέδιδαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. «Οι ξένοι που έρχονταν δια να μείνουν μία και δύο εβδομάδες, μας έφευγαν άναυλα», όπως έγραφε ο Π. Παλαιολόγος σχολιάζοντας τα πρώτα αποτελέσματα από τη λειτουργία της Τουριστικής Αστυνομίας.[1] Η κατάσταση που αντιμετώπιζαν οι τουρίστες, οι οποίοι έφθαναν στον Πειραιά ή στους σιδηροδρομικούς σταθμούς προκαλούσε αρνητικές εντυπώσεις. Βαρκάρηδες, κράχτες ξενοδοχείων, οδηγοί πειρατικών αυτοκινήτων, μικροπωλητές, επαίτες, φωτογράφοι, αλλά και περιθωριακοί τύποι τους υποδέχονταν και τους παρακολουθούσαν σε κάθε τους βήμα.[2]
Αστυνομικός ξεναγεί τουρίστες στον λόφο της Ακρόπολης.
Οι αρχαιολογικοί χώροι απερίφρακτοι και μάλλον παραμελημένοι, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί και τα λιμάνια σε κακή κατάσταση, ιδιαίτερα σε ζητήματα καθαριότητας. Τα μέσα συγκοινωνίας σχολιάζονταν δυσμενώς από τους επισκέπτες, οι κοινόχρηστοι χώροι στα κεντρικότερα σημεία της πόλης καταλαμβάνονταν από μικροπωλητές και πάσης φύσεως δραστηριότητες, τα τουριστικά γραφεία λειτουργούσαν πλημμελώς, ενώ οι ξεναγοί στερούνταν των απαραίτητων γνώσεων για την άσκηση του επαγγέλματός τους. Την κατάσταση αυτή κλήθηκε να αντιμετωπίσει η Τουριστική Αστυνομία, η οποία ιδρύθηκε το 1934-5 στους κόλπους του ΕΟΤ, αλλά με άνδρες της Αστυνομίας Πόλεων που ανέλαβε την οργάνωση και τη λειτουργία της, η οποία σύντομα επεκτάθηκε στον Πειραιά, στην Πάτρα και την Κέρκυρα.[3]
«Ζώνες εμφανίσεως»
Στην Αθήνα καθορίστηκαν έξι ζώνες, στις οποίες περιλαμβάνονταν: α) ο χώρος μεταξύ των οδών Ηρακλείου, Μπουμπουλίνας, Στουρνάρα, Πατησίων συμπεριλαμβανομένων και αμφοτέρων των πλευρών αυτών των οδών, β) τα δασύλλια που περιέκλειαν αρχαιολογικά μνημεία, βυζαντινούς ναούς και μουσεία περιλαμβανομένων των πέριξ αυτών πλατειών, οδών ή χώρων που είχαν θέα προς αυτά, γ) οι λεωφόροι Συγγρού, Αμαλίας, Πανεπιστημίου, Πατησίων μέχρι την πλατεία Αγάμων, Βασιλίσσης Σοφίας, Αλεξάνδρας, Όλγας, Ηρώδου Αττικού, Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Αποστόλου Παύλου και οι παραλιακές λεωφόρους από τον Ιππόδρομο και το Παλαιό Φάληρο μέχρι το τέλος της Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών, δ) οι οδοί Σταδίου, Αιόλου, Ερμού, Φιλελλήνων, Βουκουρεστίου, Πανεπιστημίου, Αγίου Κωνσταντίνου, Θ. Δεληγιάννη και Πειραιώς, ε) οι πλατείες Συντάγματος, Ομονοίας, Μοναστηρακίου, Θησείου, Ακροπόλεως, Μητροπόλεως, Σταδίου, Ζαππείου και στ) τα δασύλλια Ακροπόλεως, Φιλοπάππου, Φυλακών Σωκράτους και Πνυκός. Περιλαμβάνονταν όλες οι πλευρές μέχρι και ακτίνα 10 μέτρων στις παρόδους των δρόμων και των πλατειών που καθόριζαν τις ζώνες.[4]
Άποψη των Αθηνών γύρω στα 1930.
Άμεσα και εντυπωσιακά τα αποτελέσματα
Τα αποτελέσματα από τη λειτουργία της Τουριστικής Αστυνομίας υπήρξαν άμεσα και εντυπωσιακά. Κατεδαφίστηκαν οι παράγκες γύρω από τον Ναό του Θησείου και απαλλάχτηκαν από τις παράγκες και τους πάγκους όλοι οι χώροι γύρω από τους σιδηροδρομικούς σταθμούς Λαρίσης και Πελοποννήσου. Καθαρίστηκε και διαρρυθμίστηκε ο χώρος γύρω από τους Αέρηδες, επισκευάστηκαν όλα τα παλιά περίπτερα και υποχρεώθηκαν οι κουλουράδες να εφοδιαστούν με γυάλινες βιτρίνες.
Καθαρίστηκε η λεωφόρος Συγγρού, καθώς και όλες οι κεντρικές λεωφόροι, και την παρακολούθηση για την διατήρησή τους ανέλαβε πλέον η Τουριστική Αστυνομία.[5] Οι περίφημοι «διερμηνείς», που δεν ήταν άλλοι από τους «κράχτες» των ξενοδοχείων, έπαψαν να ανεβαίνουν ανεξέλεγκτα στα ατμόπλοια προς άγρα πελατών. Οι μικροπωλητές, τα περίφημα λουστράκια, οι αχθοφόροι κ.λπ. υποχρεώθηκαν σε κόσμια εμφάνιση ενώ τα ξενοδοχεία ύπνου και τα δημόσια κέντρα βρίσκονταν υπό έλεγχο σε 24ωρη βάση. Ουσιαστικά ο «Τουρισμός» απέκτησε εκτελεστική εξουσία και δικαίωμα δυναμικής παρέμβασης στην προσπάθεια δημιουργίας τουριστικής συνείδησης σε πολίτες και επαγγελματίες.
Ένας χρόνος χρειάστηκε για ν’ αλλάξει –κυριολεκτικά– η εικόνα της πόλης. Οι «ζώνες» των Αθηνών βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Υποδειγματική καθαριότητα, εφαρμογή των υγειονομικών κανονισμών, αυξημένη ασφάλεια για τους επισκέπτες και μακρά σειρά μέτρων, τα οποία δημιούργησαν τις προϋποθέσεις ώστε το κέντρο της πόλης να αποτελεί πόλη έλξης και για τον εσωτερικό τουρισμό. Οι φωτογραφίες με τους ένστολους να ξεναγούν τους τουρίστες στους αρχαιολογικούς χώρους έκαναν τον γύρο του κόσμου. Σύντομα ιδρύθηκε η Σχολή Τουριστικής Αστυνομίας, στην οποία δίδασκαν ξεναγοί, αρχαιολόγοι, καθηγητές αγγλικών και γαλλικών, καθηγητές της Ιατρικής κ.ά.[6]
