Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Συμπληρώνεται φέτος (2023) ένας αιώνας από τα εγκαίνια της πρώτης Πανεπιστημιακής Λέσχης στην Ελλάδα και μας δίδεται η ευκαιρία να ιστορήσουμε την ίδρυση, τη λειτουργία και τις εγκαταστάσεις της. Η ανάγκη ιδρύσεως Πανεπιστημιακής Λέσχης στην Ελλάδα έγινε αισθητή από τις πανεπιστημιακές αρχές αρκετά νωρίς, καθώς κρίθηκε επιτακτική η βελτίωση των βιοτικών συνθηκών και η κοινωνική μόρφωση των φοιτητών. Η ιστορία της ωστόσο υπήρξε μακρά, καθώς οι πρώτες προσπάθειες με τον Νόμο «Περί ιδρύσεως Ακαδημαϊκής Λέσχης» του 1909 [1] και με το εκτελεστικό διάταγμα που τον ακολούθησε του 1911[2] δεν τελεσφόρησαν. Οι λόγοι πολλοί, με κυριότερο τους πολέμους που ακολούθησαν.
Το κτήριο όπου στεγαζόταν η Πανεπιστημιακή Λέσχη στην οδό Πειραιώς.
Το πρώτο κτίριο
Πέρασαν δέκα χρόνια για να τεθεί εκ νέου το θέμα από την αρχική του βάση. Το 1921 αποφασίσθηκε από την Πανεπιστημιακή Σύγκλητο, ύστερα από πρόταση του Αμερικανού διευθυντού της Χριστιανικής Αδελφότητος Νέων, D.O. Hibbard, να προχωρήσει η ίδρυση της Λέσχης. Την απόφαση ακολούθησε αμέσως η εκλογή, εκ μέρους των Σχολών, της πρώτης Εφορείας της Λέσχης, δηλαδή του διοικητικού συμβουλίου της.
Ταυτοχρόνως διορίσθηκε το διοικητικό προσωπικό και την 11η Μαρτίου 1923 ξεκίνησε η λειτουργία και στα εγκαίνια παρέστη ο υπουργός Παιδείας Ιωάννης (Γιάγκος) Σιώτης (1859-1932). Το γεγονός της πρώτης λειτουργίας της Λέσχης στην οδό Πειραιώς καλωσόρισε με ενθουσιασμό και ένα θαυμάσιο χρονογράφημά του ο πολυγραφέστατος Παύλος Νιρβάνας, ο οποίος με άλλο χρονογράφημα φρόντισε να συνεορτάσει και τα πρώτα δέκα χρόνια λειτουργίας της.
Το πρώτο κτίριο που στέγασε την Πανεπιστημιακή Λέσχη, ένα παραδοσιακό ακίνητο επί της οδού Πειραιώς, το οποίο είχε αποτελέσει κατοικία του καθηγητή της Ιατρικής και εθνικού ευεργέτη Σπυρίδωνα Μαγγίνα (1839-1919), σώζεται μέχρι τις ημέρες μας. Το κληροδότησε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπως και όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του[3].
Η Πανεπιστημιακή Λέσχη επί των οδών Ακαδημίας και Ιπποκράτους
Οι δυσκολίες
Η Χριστιανική Αδελφότης Νέων προσέφερε πέντε χιλιάδες δολάρια για την πρώτη εγκατάσταση. Το Πανεπιστήμιο διόρισε οργανωτή της Πανεπιστημιακής Λέσχης τον ιατρό Θωμά Βαλάσση, θέση την οποία διατήρησε επί μία τεσσαροκονταετία, λόγω της αποδεδειγμένης πείρας του στα φοιτητικά ζητήματα των Αθηνών. Επίσης λόγω της τεχνογνωσίας που είχε αποκτήσει μέσω εμπεριστατωμένης μελέτης των φοιτητικών λεσχών της Αμερικής, της Ευρώπης, της Κίνας και της Ιαπωνίας.
Οι δυσκολίες πολλές δεδομένου ότι ο Έλλην φοιτητής, στερούμενος μέχρι της εποχής εκείνης κάθε φροντίδος, είχε ανάγκη των πάντων. Πάντως, η Πανεπιστημιακή Λέσχη κατόρθωσε να αναπτύξει πολυσχιδή και ευεργετική δραστηριότητα, η οποία ωστόσο περιοριζόταν στον μικρό χώρο της οικίας Σπ. Μαγγίνα. Προέκυψε λοιπόν άμεση ανάγκη ανεύρεσης νέου κτιρίου που θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τις δημιουργηθείσες ανάγκες των φοιτητών.
Το Αναγνωστήριο της Πανεπιστημιακής Λέσχης.
Το νέο κτίριο
Πρόκειται για το εξαώροφο μέγαρο που ανεγέρθηκε στη διασταύρωση των οδών Ακαδημίας και Ιπποκράτους, σε οικόπεδο που κληροδότησε ο Αντώνιος Παπαδάκης. Στο οικόπεδο εκείνο, μέχρι το 1927, λειτουργούσε χώρος αναψυχής τον οποίο οι Αθηναίοι γνώριζαν ως παλαιό «Λουξ». Επρόκειτο για ένα οικόπεδο όπου λειτουργούσε ένας δημοφιλής «κινηματογράφος – βαριετέ».
Νικολούδης Αλέξανδρος
Το Μέγαρο σχεδίασε ο αρχιτέκτων Αλέξανδρος Νικολούδης, ο οποίος προφανώς επεδίωξε να προβάλει κάποια αυστηρά στοιχεία του, όπως νεοκλασικά αετώματα στα παράθυρα και δωρικούς πεσσούς καθ’ ύψος στις κάθετες ζώνες. Εκεί λειτούργησε η Λέσχη από το 1930, γεγονός που συνέβαλε στη διεύρυνση των δραστηριοτήτων της. Οι κυριότεροι τομείς δράσης αφορούσαν την υγειονομική περίθαλψη των φοιτητών, τη σίτισή τους και τη σωματική αγωγή τους, ενώ παράλληλα προσέφερε διδασκαλείο ξένων γλωσσών, θεατρικό και μουσικό τμήμα, φοιτητικά αναγνωστήρια και πολλές άλλες παροχές[4].
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Εστία» 24 Μαΐου 2023
