Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Είναι πλούσια η ιστορία των διδακτικών εγχειριδίων, των σχολικών βιβλίων όπως συνηθίσαμε να τα αποκαλούμε και χάνεται στα βάθη των αιώνων. Από τότε που στα σχολεία της αρχαιότητας διδάσκονταν έργα κλασικών, ποιητών και πεζογράφων και κυριαρχούσαν τα Ομηρικά έπη τα οποία αποστήθιζαν οι μαθητές. Εξαιρετικά πλούσια όμως είναι και η ιστορία των σχολικών βιβλίων στα νεότερα χρόνια, από τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους και εντεύθεν. Το ελληνικός κράτος, τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Όθωνα προσπάθησε να ελέγξει πλήρως και να μονοπωλήσει την έκδοση των βιβλίων, προσπαθώντας να έχει και τον πλήρη έλεγχο του εκπαιδευτικού συστήματος. Απέτυχε όμως και επί έναν περίπου αιώνα τα σχολικά βιβλία υπήρξαν αντικείμενο ελεύθερου ανταγωνισμού.
Το Αλφαβητάριο (πρώτη έκδοση ΟΕΔΒ, 1949).
Ό,τι δεν πέτυχε το κράτος στο ξεκίνημά του, το κατόρθωσε ο Ιωάννης Μεταξάς, το 1937, με την ίδρυση του Οργανισμού Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων (ΟΕΣΒ) που αργότερα (1960) μετονομάστηκε σε Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (ΟΕΔΒ)[1]. Του Οργανισμού που είχε ως έμβλημά του την κουκουβάγια. Υπήρξε το πλέον αναγνωρίσιμο έμβλημα και λογότυπο και το γνώρισαν όλοι όσοι και όσες παρακολούθησαν μαθήματα στα ελληνικά σχολεία από το 1937 έως το 2012. Τα προβλήματα δεν αφορούσαν μόνον στην έκδοση, δηλαδή στην τυπογραφική διαδικασία των βιβλίων, αλλά και στη συγγραφή τους. Συνέβαιναν απίστευτα περιστατικά.
Ήταν ακόμη η εποχή που οι γονείς πλήρωναν τα βιβλία και μάλιστα πολύ ακριβά. Το δε κόστος για πολλές φτωχές οικογένειες ήταν ασήκωτο, οπότε αγόραζαν τα βιβλία των κύριων μαθημάτων και τα παιδιά υποχρεώνονταν να διαβάζουν τα δευτερεύοντα μαθήματα με βιβλία που δανείζονταν από τους συμμαθητές τους. Το υπουργείο προκήρυσσε διαγωνισμούς, στους οποίους έσπευδαν να συμμετάσχουν δεκάδες συγγραφείς αποβλέποντας βεβαίως στη βράβευση και το οικονομικό όφελος.
Από την εποχή του Χαρίλαου Τρικούπη είχαν καταβληθεί φιλότιμες προσπάθειες ώστε να εξορθολογιστεί το σύστημα. Δηλαδή επιχειρήθηκε να επιβληθεί αυστηρός έλεγχος του περιεχομένου και χρήση ομοιόμορφων εγχειριδίων[2]. Από τότε καθιερώνεται κατά κάποιον τρόπο και η κατάργηση του ελεύθερου ανταγωνισμού για τη συγγραφή τουλάχιστον των βιβλίων μέσω διαγωνισμού και κριτικών επιτροπών. Ακολούθησαν σπουδαίες πρωτοβουλίες, κυρίως από τους Ελευθέριο Βενιζέλο και Γεώργιο Παπανδρέου, όταν πλέον τα σχολικά βιβλία διαιρέθηκαν σε διδακτικά, σε βοηθήματα και σε ελεύθερα αναγνώσματα[3].
Αλλά η μεγάλη τομή θα γίνει το 1937 με τον Αναγκαστικό Νόμο «Περί ιδρύσεως Οργανισμού προς έκδοσιν σχολικών κ.λπ. βιβλίων» (ΟΕΣΒ)[4]. Ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου υπαγόταν στην εποπτεία του Υπουργείου Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας. Ήταν η αρχή μιας νέας εποχής για την εκπαίδευση και γενικότερα το βιβλίο, το οποίο αποτελούσε τη μόνη βασική πηγή γνώσης, ιδιαίτερα για τον παιδικό και νεανικό πληθυσμό. Το κράτος διασφάλιζε τον απόλυτο έλεγχο του σχολικού βιβλίου και ακύρωνε -το κατοχυρωμένο από το 1917- δικαίωμα των εκπαιδευτικών να επιλέγουν το ανθολόγιο που θα χρησιμοποιήσουν, επαναφέροντας το ένα και μόνο «υποχρεωτικό βιβλίο».
Το λογότυπο με την κουκουβάγια
Το θεσμικό πλαίσιο του νέου Οργανισμού συμπληρώθηκε το 1939 όταν στο συμβούλιο του Οργανισμού, πέραν των ανώτατων υπηρεσιακών παραγόντων του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων συμμετείχε και ένας δικαστής του Αρείου Πάγου. Τα πρώτα «Αναγνώσματα» που εκδόθηκαν από τον ΟΕΣΒ (1938-1939) χρησιμοποιήθηκαν έως το 1950[5]. Στους σκοπούς του Οργανισμού περιλαμβανόταν και η έκδοση και διάθεση των συγγραμμάτων των καθηγητών των Πανεπιστημίων. Όπως προαναφέρθηκε το 1954 ο Οργανισμός μετονομάζεται σε ΟΕΔΒ και εκείνη τη χρονιά εκδόθηκαν τα μακροβιότερα αναγνωστικά στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης αφού χρησιμοποιήθηκαν έως το 1964. Το 2012, η λαίλαπα που προέκυψε λόγω της οικονομικής κρίσης θα καταργήσει και τον ΟΕΔΒ, ο οποίος στα 75 χρόνια λειτουργίας του υπολογίζεται ότι εξέδωσε περίπου τρία δισεκατομμύρια αντίτυπα σχολικών βιβλίων όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης! Μαζί με τον Οργανισμό έφυγε παραπονεμένη και η κουκουβάγια που κοσμούσε τα οπισθόφυλλα των βιβλίων του.
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» 23 Σεπτεμβρίου 2011
